Trotwaer. Jaargang 33

[p. 444]

Jezus mei de jittik
Benny Holtrop

Sa siet it, der wie amper fierdere ferbylding foar nedich: it bushokje wie ûnderweis gewoan fan 'e wein kipere en it wie de sjauffeur ûntgien, hastich as er wie, hy woe nei hûs, it kerwei hie langer duorre as er tocht.

Moarns wie er mei de opdracht derop útstjoerd om de lêste bushokjes op te heljen. No't der gjin bussen mear rieden troch de streek, diene dy dingen langer gjin nut. Hy koe it bêst de truck nimme mei de swiere tilearm, hie de baas sein, dy skuorde sok skûmbetonnen konstruksjewurk mei fûndearring en al sa út 'e grûn wei. As er dan de grutte laadbak oankeppele, koe er se alle fiif krekt hâlde.

Alles yn ien rit? In drege put!

Wat wie dreech? Tajûn, de dei gong der wol mei hinne.

It hokje wie oars kreas delkommen. Men ferwachtet soks yn sa'n gefal altyd ûnderstboppest oan te treffen, lyk as in bak mei sjem as er falt: de smoarge kant fynt altyd as earste de grûn. Mar ditkear stie it spul kreas oerein, fannijs klear foar gebrûk. Hokker?

Wêr't it hokje stie, wie neat oars te sjen as it ding sels. Sûnder bustsjinst hie dizze oarde alle rjocht fan bestean ferspile. In doarp soe men hjir dochs al net ferwachtsje trouwens, mar in lossteande went, in pleats yn it frije fjild, rûnom sjocht men dy. Nee. Ferdwûn. Diken, paden, greiden, beammen: alles poater. Kimen dy't men ornaris oeral sjocht op 'e romte, by min sicht wat tichterby as by helder waar, wiene oplost. It hie der it measte fan wei dat de sjauffeur fan 'e truck tagelyk mei de bushokjes ek it lêste restke lânskip opromme hie. De tilearm hie mei de fûndearrings gâns moude, strûken, tegels en mear fan sok oanheakke ûnrant losskuord: de boel siet altyd fêster ferankere as ferwachte. Wrotten en stinnen hie de sjauffeur hân en de laadbak die bliken dochs oan 'e krappe kant te wêzen. Hy hie yn it earstoan besocht de troep fan 'e fûneminten los te stekken, te slaan, mei de skeppe, derôf te skoppen. Mar it waard hastich letter, dus doe mar net mear. De fiif hokjes hie er lang om let wat wif op 'e wein krige. It wie al fierhinne seis oere, hy hie it hjoed wol hân sa!

Wat oerbleau, wie net mei krektens te nuansearjen. Unwêzentlik desolaat lei de boel derhinne, foarsafier dat slaan kin op in bushokje mids hielendal neat. In fergees besykjen soe it west ha en jou in neiere beskriuwing fan 'e omkriten.

Foar de Man kaam it goed út dat it hokje der stie.

[p. 445]

Ik hie him oars net oankommen sjoen. Wylst ik mei de gedachten noch by de sjauffeur siet, by de hokjes dy't mar krekt op 'e laadbak koene, by it lêste dat der ûnderweis ôfmitere wie, foel er my ynienen op: de Man. Nammers dêrom wie ik hjir hinne gien, hím te finen yn dit ûntmantele gebiet. Wynstreken, himel, ierde, wetter, fjoer, wêr moast men dy hjir sykje? Inkeld it hokje bestie en de Man en dan ek allinnich noch mar by de graasje fan in byld dat my foar de eagen tovere waard. En hokker rol hie ík dan? It koe dochs net bestean dat ik wól seach mar net waar te nimmen wie? De fraach docht der efkes net ta. As men in yrreële wrâld foar wier ferslite wol, moat men akseptearje dat men is dêr't men op in stuit is. Hoe, wat, hokker, wannear en wêrom, is dan net relevant.

De Man wie oars inkeld sichtber salang as er foar it hokje hinne en wer rûn. Sadree't er him links of rjochts út de sydkanten weage, ferlear er syn bestean. It oerkaam him in kear as wat doe't er nei alle gedachten besocht út te finen wêr't er weikaam, of hokker kant er op moast. Mooglik ek stie er op immen te wachtsjen. Alle kearen duorre it efkes, liet er my yn spanning sitte, mar oant no ta kaam er hieltyd noch werom binnen de roailinen. Hy koe noch net útfine hoe fierder, waard al gau dúdlik, hy gong der mar by sitten. It foldie. Hy joech him sa noflik del dat syn kontoeren suver weiwaarden. Hy waard ien mei it softfokus griis fan it betonnen dekor. As ik de eagen yn in kier die foel elke feedback wei. Ik begriep derút dat ik noch wol efkes geduld dwaan koe.

Hoefolle jierren wie it al wer lyn dat it haad fan 'e skoalle by my it lokaal ynkaam en my yn it koart beskie die? Hy hie tillefoan hân: De Frou. It wie dien. Juster al. De Man hie wachte mei beljen. Earst alles op oarder, dán koe ik nei hûs komme. It die my nij hoe't it haad soks wist, de Man koe it him ûnmooglik sa oerbriefke ha. Ik joech de bern frij. Se jûchheiden net, om't se begriepen.

Yn 'e auto ried ik nei it hûs dêr't de Man en de Frou wennen en dêr't ík wenne doe't leafde har noch net neilje litten hie. It wie net fier út 'e reek. Nea hie ik fier út 'e reek west fan it hûs. De aksjeradius fan myn karriêre wie wat dat oanbelanget beheind bleaun.

Doe't ik it paad opried, foel my op hoe slim as it ûnderhâld fan it hûs te lijen hie ûnder it op jierren kommen fan 'e bewenners. De boel lei der fersleifere hinne, de langst nei bettere tiden hong as in suterige en tefrommele grand foulard oer it tek. De dobben yn it paad foelen my lestich. De trije bjirken njonken de ynrit, liken net mear by steat it noch lang op te nimmen tsjin 'e wyn dy hjir frij spul hie as er woe. Depressivens hearske om de ferdroege rododendronpôle hinne en it lytsguod dat de libbene natoer fierder noch yn petto miende te hawwen, wie deamiigd troch hûnen en ferwyldere

[p. 446]

katten. It túnkersbedriuw dat de boel hjir ea oanlei, hie dit oars fuortdaliks al fersjoen: in hekseskurte wie it hjir. Hie ik noch nea fan heard.

Op myn beljen die de Man iepen. Hy stiek de earm út, woe mei my fûstkje. Ik gie der net op yn.

‘Wêr is se?’ frege ik. Ik besocht wat meilibjen yn myn lûd oan te bringen, mar it bleau koel, net oars as oars, de Man en ik, wy affrontearren elkoar inkeld noch as it àl ta praat kaam: hy god, ik beam. My hied er út de ierde sjitte litten, my hied er fêstige op 'e ûnferwrigge fûneminten fan in strang leauwe. Sinent wie ik, dêr't er oer kediizje mocht sa't it him útkaam. En hy knette, kniep en fike om in trocharbeide produkt fan my te meitsjen.

Ik rûn de gong yn dêr't ik stean bleau, wachte, seach, hifke, oant de Man de bûtendoar ticht dien hie. Oan it stal seach ik dat er him yn it sin besocht te krijen hoe't it koe dat ik hjir ynienen wie. Der wie neat te rêden!

It kaam by my op dat it ek bêst wol ris nèt wier wêze koe, dat it in tillefoantsje by fersin west hie om't de Man it nûmer fan myn wurk ûnder ien fan 'e trije direct accessknoppen hie. Sa licht drukt men dêr in kear op, ûnwittend, ûnbedoeld. Dat ik letter thús ek tillefoan krige en as er woe, dat ik boppedat ek noch mobyl berikber wie tsjintwurdich, dêr hie de Man neat mei te krijen. Hy hie dien krige op it momint dat ik ta de doar útgong, oan 'e begjin fan in karriêre yn it ûnderwiis. De snoeiskjirre waard doe wurkleas en tagelyk de Man.

Tiid gie ûnderwilens ál syn gong. En as Tiid subversyf aktyf wurdt, dan sjocht it der mei in minske beroerd út. De Man, om't er neat mear om hannen hie, waard foar Tiid in gaadlik doel: hy waard stil set en doe stadichoan weromdraaid. De Frou hie der wol aan fan, se wie de Man syn earste, tagelyk ek de lêste korrisjearjende faktor. Mar se hie al lang gjin nocht mear en lis fannijs paadsjes oan en meitsje mei de Man noch kuierkes troch harren mienskiplike tún. Har ynbring hie nammers altyd al te min om 'e hakken hân. En der wie dochs gjin útwei út de doalhof fan alsem, piper en begearten fan izer.

Sûnt Tiid by de Man mei de ûntbining fan 'e tuskensketten út ein set wie, wiene wierheid en fiksje mei him yn in skimergebiet telâne komd dêr't tiid en oere der net mear ta dogge. Alles wat ea mei krektens rubrisearre ûnder hânberik lei yn in grut ferskaat fan kompartiminten en subkompartiminten, wie fanwegen it fallyt fan 'e rede trochinoar barge. De Man húsmanne wat om in ‘situation sans-logis’, boud op 'e weake ûndergrûn fan in âld put. Weisakje dus oant it stoart jin opeasket.

Mar safier wie it noch net! De betinksels dy't de Man hie ûnder it sjen nei de tillevyzje en it einleas omblêdzjen yn 'e kranten, stjoerde er noch altyd as deeglik trochkrûpte tinkwizen de wrâld yn. Mingfoarmen fan twa of mear waarnimmings leveren hieltyd frjemder bylden en beneamings op:

[p. 447]

Jezus mei de jittik; de Frou mei iis.

‘Wêr is se?’ frege ik fannijs. Wy stiene noch altyd yn 'e gong. Dat de Frou net om 'e hoeke fan 'e keamersdoar kaam wie neat besûnders: de Man wie wend en straf har ôf yn sa'n gefal. Mar ik moast al oan 'e weet komme hoe't de Frou derfoar stie. Wat har sûnens oanbelanget hie der al ris earder oanlieding west ta in misferstân.

Lokkich, de Man begriep ditkear, lei de finger oer de mûle en stiek op 'e nij de hân nei my út. Ik naam him mar fêst en socht mei de blik syn eagen. Ik neamde my boppedat by de namme. De man knikte. Hy hie my te plak, lyk as it foarkomt dat men hâldfêst fynt as men de eagen stjoert by de gaos lans fan ruïnes fan in ynstoart flatgebou en men earne heech boppe de ierde stuitet op in keammerke dat yn 'e loft hinget, wûnderlik yn takt, behing, skilderijkes, stuollen, in kastke mei samar in faaske derop, útgroeid ta in wûnder. Men soe der sa telâne kinne as der mooglikheid wie der te kommen.

De Man gong op 'e ûnderste treptree sitten en noege my njonken him. De Frou hie besite fan 'e Winter dy't har manuskripten lêze woe, sei er.

Sûnt de dea fan de Frou like it yn it earstoan net minder te wurden mei de Man. Tiid hie minder fet op him en like sels mei wat restauraasjewurk út ein set te wêzen. De Man koe him noch boppe ferwachting sels rêde. In hoart wiene der tusken ús gjin wapens mear, noch wûnen dy't bletten. Fierder waard ik geregeldwei opbelle troch de help dy't alle dagen delkaam. Mar op in kear ek troch in dokter: de Man begûn fuort te rinnen. Net dat er him fier fan hûs weage. Hy liet him altyd weromfine yn in âld bushokje fan in busline dêr't de bestimming jierren lyn fan opdûkt wie. It stie oan in dykje dat op 'e stomp rûn yn in treasteleaze flakte, ea oanlein as bestimmingsgebiet, in swier befochten lokaasje en sadwaande noch altyd oerlitten oan de krêften fan túch, nettels en strûkerommel. Boppedat wie it in ideaal stoart foar yllegaal ôfeart. Neffens guon minsken koe de Man dêr oeren sitte. Stikels en panspûnzen, wie it beskied as guon him fregen wat er dêr die. Soms: dat er wachte op de Frou mei iis; in oare kear: op Jezus mei de jittik. En dan koe ik mar opdrave.

Doe kaam dy kear dat Tiid in fikse haal die. De Man wie net mear nei it hûs werom te krijen. Hy hie him boppedat sletten reine litten om't der yn it hokje gjin plak mear foar him wie, woe er beweare. Nee, reinwetter wie it net dêr't er wiet fan wurden wie, mar jittik. Jezus syn skuld, dy woe him yn it soer sette.

Doe waard de Man siik, in fersoargingshûs wankte. Hy aksele net tsjin. Se lappen him op en hy naam de tried op wêr't dy lizzen bleaun wie: oeral

[p. 448]

wiene wol bushokjes te finen. Hy seach op it lêst alle bankjes dy't er tsjinkaam der op oan de funksje te hawwen fan sa'n hokje. It makke neat út wêr't sa'n bankje stie, yn in plantsoen, by in oar yn 'e blikke, de Man joech him derop del, bleau sitten en wachte. It fersoargingshûs hie it der drok mei. Se moasten geregeldwei efter him oan. Stikels en panspûnzen waarden ynromme foar wolken en gebearen. Jezus mei de jittik hie krekt as de Frou mei iis ôfdien. Yn hokker omkriten wie de Man bedarre? Wêrom gie Tiid troch en easkje ek de lêste kante meter op? De opsje de doar yn it slot te litten en de Man de kaai ôf te nimmen waard bepraat. Men wie der huverich foar mei it each op mooglike kalamiteiten.

Der wie dóchs in foto fan har tegearre. In gotspe, it wie altyd ûntkend. Foto's meitsje wie ferbean, dat hearde sa net yn har fermidden. De Man en de Frou hiene gjin foto's, net fan 'e heiten en memmen, net fan oare famylje en dus likemin fan har houlik. It meitsjen fan foto's hiene se in patologyske eangst foar. It boaze each doke tefolle mei de minsken om en altyd op in wize dy't stridich wie mei it smelle fûnemint dêr't de Man en de Frou op inte wiene. De oanskaf fan in tillevyzje, letter, begriep ik sadwaande neat fan. Dat der oan it meitsjen en trochstjoeren fan 'e bylden op it skerm hiel wat boaze eagen meiwurkje, lei gjin gewicht yn 'e skealjes. Dan no ek noch mar in fototastel, woe ik ha. Dàt wie hiel wat oars! Yn it gefal fan it sels meitsjen fan foto's gou: do meist dy gjin byld meitsje fan hokker ôfbylding ek mar, fan wat boppe yn 'e loft is, of ûnder op 'e ierde, of yn it wetter ûnder de ierde.

It wie by de side yn 'e bibel dy't dý tekst herberge, swier ûnderstreke, dat ik de foto ûntdiek. De troubibel wie it. Se hiene him amper brûkt. Hy moast der fral geef útsjen bliuwe, as symboal fan in houlik dat nea de glâns ferliest. Om yn te lêzen hiene se wol in oaren-ien. It wie eksimplarysk foar de kâldwettereangst fan de Man en de Frou foar it libben sels en foar wat it oanrjochtsje kin. Se lieten har dertroch belêze en easken fan my itselde. Mar ik pandoere derop dat it allegearre wol wat tafoel en dat it libben út gâns mear bestie as út oardieljen en feroardiele wurde. In panspûns yn jittik dompele moat it west ha dêr't ik har mei op 'e sielen omroste. Der woe mar gjin ile op komme.

Se hiene dus sûndige, die bliken op 'e dei dat ik it hûs romme doe't de Man nei it fersoargingshûs ferfearn wie. Dy sûnde oan 'e bibel tabetroud, hie it oansjen fan in mea culpa sûnder ein, mei de ûnderstreke wurden as wichtige tsjûgen. De Man en de Frou kein op 'e foto yn in bushokje. Fragen hie it by my oproppe kinnen, mar earder stiek tagedienens de kop op.

Ik hie berjocht krige. Hy wie fuort. Net te finen. Bushokjes, bankjes yn 'e

[p. 449]

omkriten, se hiene oeral bylâns west. Ik hie der fuortdaliks foar wêr't ik sykje moast. Tiid dreau en stjoerde.

It wie sa't ik tocht. Mar hoe yn 'e goedigens hie er him dêr noch hinne prakkesearje kinnen? It gebiet fan 'e hekseskurte, ûnteigene en ûntmantele, moast foar de Man de einfaze wurde. It syndroom fan in libben woe hjir syn gerak helje yn opdracht fan 'e Tiid. It soe slagje, dêr wie ik wis fan. In minske moat der weet fan ha dat it ta is oan it lêste witten. De Man alteast kaam net mear yn aksje.

Ik wachte ôf op distânsje yn in tapaslike dize en besocht sa lang mooglik fêst te hâlden wat ik seach. In bushokje dat de Man opeaske en dêr't er yn ferfleach. Sa set Tiid lang om let elke realiteit op losse skroeven.