Trotwaer. Jaargang 33

[p. 379]

Nynke en it stylmiddel fan de oerdriuwing
Wieke de Haan

Oscar of gjin Oscar, op 5 oktober is der op it kongres ‘Fierder mei Frysk’ gelokkich dochs in wurdsje oer Nynke rept, want dy film lit no krekt sjen dat je dus wol in aardich ein hinne komme kinne mei it Frysk.

Doe't ik earne lies dat it ûngeduerige, turbulinte libben fan Nynke en Piter Jelles sa moai ta utering kaam yn it feit dat sy beiden noait ris stil by de tafel sitten bliuwe koenen, wie der ynienen de Aha-Erlebnis. Myn man wurdt der bytiden healsljocht fan dat ik my noait ris deljaan kin as wy oan 't kofjedrinken binne, sadree't my wat yn 't sin komt fearje ik oerein en moat gau efkes wat op- of útsykje. Hy op syn beurt is altyd krekt efkes fuort as ik him ha moat.

Sa rûn ik der dus mei om, om te sjen as it spanningsfjild tusken Sjoukje Bokma-de Boer (Nynke) en Piter Jelles Troelstra (P.J.) foar ús, as minsken dy't it altyd drok ha, ek mear herkenningspunten biedt. Mar earst soe ik haadrolspylster Monic Hendrickx lokwinskje wolle mei har ferskuorrend fertsjinne gouden keal en regisseur Pieter Verhoeff dy't sa'n yndrukwekkende film dochs mar makke hat!

By alle lof dy't de film krijt, klinkt in swak protest troch fan minsken dy't fine dat Piter Jelles wat as in kloat ôfskildere wurdt. De ferdigening is dan faaks dat it om de persoan Nynke draait yn dizze film, de klam moast op har lizze. It is my wol opfallen dat it eins allinne manlju binne dy't sokke krityk ha. No net ophâlde fan lêzen manlju, it moaiste komt noch!

Stel dat der wol in bytsje fan wier west hat, dat P.J. syn frou net sa fantastysk behannele hat, har foar in grut part foar de bern opstrûpe liet en syn gong mar gie by alles wat hy nedich fûn om te dwaan foar de arbeidersbeweging, dan is it stylmiddel oerdriuwing/fersterking hiel geskikt om de minsken de sitewaasje dêr't de skriuwster Nynke fan Hichtum har yn befûn, dúdlik te meitsjen en de kontrasten oan te skerpjen.

In foarbyld. Hoe faak sjogge je net dat der manlju binne dy't gauris by oaren oant klussen binne en thús altyd wol hiel tafallich de put der út ha en slûch op 'e bank lizze. Of de kok dy't thús gjin iten siede wol. Of de psychologen dy't sels ûnhannelbere bern ha, mar oare âlden presiis fertelle kin wêr't it oan skeelt yn de opfieding. Dat sjoch ik ek yn dizze film: P.J. lûkt him it lot oan fan de arbeiders, mar sjocht de swierrichheden yn syn eigen húshâlding net.

De prestaasjes op dichters- en skriuwersmêd fan P.J. en Nynke lykje ûnbedoeld in soarte fan toulûken om de geunst fan lêzers te wurden. Yn it begjin sitearret Nynke in gedicht fan P.J. en letteroan yn de film is der in kaartsjeknipper yn de trein dy't in fers fan P.J. opdroant. Mar úteinlik is Nynke fan Hichtum bekender; no roppe se hàr achternei en kinne de minsken hiele rigels út Nynke har boeken samar út 'e holle wei opsizze.

As der earne yn de film oan P.J. frege wurdt wat er fan syn frou har wurk fynt, is er dêr wat dizenich oer, om mar net plan-út sizze te hoegen dat er it net lêzen hat. Foar him is it rivaliteit, wylst it har om wat oars te dwaan is: de frijheid om te skriuwen, om dy dingen dwaan te kinnen dy't sy graach dwaan wol, sûnder dat sy der earst tiid en gelegenheid foar oanfreegje moat. Yn dy tiid wie it noch hiel gewoan dat manlju dat rjocht wol hiene, mar froulju hiene

[p. 380]

meast mar ien rjocht en dat wie soargje foar man en bern en it húshâlden.

Hjoed de dei is it net mear fanselssprekkend as de man karrière makket, dat de frou har dan ‘opoffert’ en har ‘foeget’. Lykwols is it spitigernôch wol sa, dat as in frou mei in man en húshâlding karriêre makket, it meast de frou is dy't de plenning makket, oppas regelt en opskipe sit mei it ‘twa fuotten yn ien hoas-syndroam’, of it ‘opbaarnsenario’: mem, fulltime arbeidskrêft en ynterieurfersoargster, oftewol it ‘trije skonken yn ien penty-syndroom’. Dy't dit net herkent is of frijfeint, of ferstienne oanrjochtblêd, of hat in samenwoningscontract, in butler, in bernefaam en de lotto wûn.

Is it jimme ek opfallen dat it iennichste momint dat P.J. him op in aardige manear (sûnder skellerij of slaanderij) mei de bern bemuoit, it obligate foarlêsmomint is? Hy lêst de bern earst in stikje foar út Oliver Twist en komt dan mei it nijs dat se ta de hûs útmoatte, dat se fuortstjoerd wurde nei in kostskoalle yn it bûtenlân.

Sorry dat ik it sa generalisearjend sis, mar der binne noch altyd in soad manlju dy't, as sy de bern ris in kear foarlêze, dat al hiel wat fine. It húskehimmeljen litte se leaver oan bekwamere hannen oer. (Dat wol op 't lêst ek folle better as je in baarmoeder ha no?) Mar omdat wy no wat ôfdwale nei ‘rotsoaitolerânsje’ en ‘oprûmfrekwinsje’ noch efkes werom nei de film.

Yn Troelstra syn tiid bleaune de measte froulju thús, hiene gjin eigen - betelle - baan en soargen foar de bern. Fan de kreas troude frou waard no ienris net ferwachte dat sy manleaf yn in Christine le Duc-outfitsje op lei te wachtsjen. As der al kondooms brûkt waarden, wienen dy grif troch de man oantúgd en omstrûpt, soe 't net? Foar dyjingen dy't soks net betelje koene, of net brûke woene, wat folle oannimliker is, wie 't it spultsje fan foar de slachrjemme de fla op, tocht ik sa. Der waard ‘om tocht’, of om mei ús pake Ieme te sprekken: ‘uitkijke en dagen telle’.

Hoe is it steld mei partners fan hjoed de dei dy't beide foar master opslaan wolle? Is der dan oprjochte belangstelling foar inoars krewearjen en eventuele publikaasjes? Ik bin benijd. Klinkt der al gau húnjend laitsjen of komme der wolmiende kompliminten as blyk fan wurdearring? Kinne je inoar de rûmte jaan, of is it krektlyk as yn de film Nynke, in spultsje fan bûge of barste? Net dat je der no daliks in Oscar foar hoege, mar in lyts plûmke?