Trotwaer. Jaargang 33

[p. 333]

De Stoel
Hannah Ludwig

‘En dan stiet der in hiele grutte stoel op it toaniel. Twa kear sa grut as normaal, mei sa'n brede efterkant en dy stiet mei dy efterkant nei it publyk ta. Sa te sjen sit der net ien op.

Mear as in minút sjochst allinne dy stoel yn 'e skynwerpers. En dan ynienen sjocht men in bleate skonk en letter noch in skonk en dan in earm. Der sit dus in minske op dy stoel. En dan sjochst wer in skonk.’

‘Immen mei trije poaten.’

‘Wês no even serieus.’

‘Ja, ja trije skonken dus en noch in earm. In gedrocht.’

‘Wolst noch troch gean?’

‘Ja, sorry.’

‘Wy hawwe dus trije skonken en ien earm, alle fjouwer bleat en dan komt stadichoan de rest foar it ljocht. Der sitte dus twa minsken yn dy stoel. En men wit noch net of se hielendal bleat binne.’

‘Dat soe ek folslein nij wêze, dat ha wy noch net earder sjoen, in potsje neuke op de planken’.

Godferdomme, twa min of mear neakene minsken op in stoel en do tinkst daliks oan neuken?’

‘Dêr tink ik faak oan.’

‘Dat wit ik, as't it no mar efkes net dochst. Dy minsken binne wol oanklaaid, mar it hat net safolle om it liif. Of se komme krekt fan bêd ôf, of se geane aanst. Se frije. Nee, nee, net sa frije. Se binne oan it tuteboartsjen, sa begjintit.’

‘Wy moatte tegearre in toanielstik skriuwe’, hie er sein. Net koartlyn, al jierren en jierren tebek. En sa no en dan brocht er it ûnderwurp wer op it âljemint, faak ûnder in borrel. Ideeën genôch mar in útwurking kaam it mar net fan. Allinne de lêste tiid waard de frekwinsje opfierd.

‘In klucht, in echte goede klucht, dat is hartstikke dreech, mar dêr sit wol brea yn.’

‘Fan dat gedoch fan de iene doar yn, de oare doar út, kast yn, kast út, flitsende sabeare aardige dialogen? Ik tink der net oan.’

‘Ik haw it oer in goeie klucht.’

‘En tinksto dat wy dat tegearre kinne? We kinne it net iens iens wurde oer de plot. Dochst it sels mar.’

En dêr siet no krekt it probleem. In echt goed ûnderwerp. In stik dat noch noait earder skreaun wie. En dan de dialooch, it fêsthâlden fan de spanning. Dat soe wurk wêze, echt wurk. En harsels kinnende...

[p. 334]

Efkes tocht se dat se de man dy't mei in grutte bosk roazen foar de doar stie net koe. In rûn modern brultsje, in grutte kop mei griis hier. Mar doe't hy ‘Dach leave’, sei wist se it daliks.

Mear as achtentweintich jier mekoar net sjoen. Hy wie in protte feroare, mar wol ynteressanter wurden, moaier ek. In markante kop.

‘Do hast karakter yn it gesicht krigen, bist in bytsje dikker wurden, mar fierder neat feroare’, sei hy en glimke breed.

Myn idee, tocht se, ik sil dit mar opfetsje as in komplimint.

Wylst se de blommen yn it wetter sette praten beide mannen oer it ferline. Ach, se wiene mekoar net echt út it each ferlern. Se krige elts jier in kaart mei har jierdei en hy ek fan har en soms krige se in moai fers. Ien kear dat hiele moaie fan Kavakis, dat weirekke wie en dat se noait wer yn in bondel werom fine koe.

Wie hy doe har bêste freon? Miskien wol, wis ien fan har bêsten.

Doe't se him fertelde dat sy trouwe soe, hie hy har oansteande wat letter gewoan ûnder de lûp lein. ‘As sy no dat en dat docht, wat dochsto dan? En as sy dat en dat seit, wat andersto dan?’

Se wist de fragen net iens mear. Mar it eksamen waard goed trochstien blykber. Letter wie hy by har kommen en hie sein: ‘Do meist wol mei him trouwe. Hy past by dy.’ It tryste sjen hie se dagen net fan har ôf sette kinnen. In pear moanne foar harren houlik wie hy ferfearn nei Seelân. Jierren letter fûn sy nochris in âlde koker mei fersen fan him werom. Se hie der wat om gûld, earst doe hie se troch hoe fereale hy west hie. Har man hie der wat fertedere om lake. ‘Earme jonge,’ hie er sein, ‘minne fersen ek.’

‘As't dy stoel no ferjitst, dan kin it ek in bêd wurde, dêr't in man en in frou op lizze. Of in âlde bank. Se hâlde mekoar yn 'e earms. Der stiet in âld grammofoan, dy draait en it publyk heart de needlotsaria mei Maria Callas, mei fan dat prachtige útheljen. Beide minsken hawwe grut fertriet. Men mei har gûlen heare en sjen.’

‘Wer wolst no hinne?’

‘It moat it publyk dúdlik wurde dat sy fertriet fan mekoar hawwe. Hy hâldt ôfgryslik fan har, sy fan him, mar net genôch. Sy trout mei in oar en hy ek. Mar op ûnderskate mominten yn harren libben komme se mekoar wer tsjin en sy ûntdekke dat se dochs in ferkearde kar makke hawwe.’

‘In soarte fan Hemelbed, mar dan oars, bedoelst.’

‘Nee, want dat giet hieltiid tusken deselde minsken.’

‘Oer dy plot fan dy ha ik alris in film sjoen, moai sentiminteel en oan de ein fan de film giet ien fan twaen fansels ek noch dea. Nee, dat ûnderwerp liket my neat’.

[p. 335]

‘Mar it kin dochs op in hiele oare manier skreaun wurde? It hoecht net op dy film te lykjen. Ik ha dy film lykwols noch noait sjoen.’

‘Dat wie dan ek gjin b-film, mar in d-film.’

‘En dêr bisto gek op.’

‘Moatst net klierich wurde.’

‘Do bist klierich, do wolst net iens harkje nei myn ideeën.’

‘Mei jatwurk komme wy der net.’

‘Ik wist ferdomme net iens dat der al sokssawat bestie. Mar ja, it is dan ek gjin klucht. In d-klucht.’

‘Jimme moatte mar wat byprate’, hie er sein. ‘Gean mar nei de Herberch of sa.’ Tankber hie sy de mooglikheid oangrepen om mear as tweintich jier yn te heljen.

‘Lit my earst mar wat fan de stêd sjen’, sei er. Earm yn earm rûnen se troch de strjitsjes. It wie kâld. Sa no en dan wiisde sy in moaie gevel oan.

Hy hie syn oandacht allinne by har.

‘Fertel ris oer dyn houlik’, frege hy. Sy fertelde him yn in nutshell oer alle hichtepunten. Bern, karriêre, in pear humoristyske mâlfiten. Hy wie krekt as eartiids in oandachtige harker.

‘Dat hasto altyd hân, wêrst ek bist, bart der wat, do ropst it oer dy ôf. Hast altyd it middelpunt west.’

‘Ik krij fan dy in ego as in gymnastyklokaal’, lake sy.

‘By my kabbelet it wat.’

‘Rêstich wurd, kabbelje’, sei se.

‘Ja, mar dêr wurdt it net minder ientoanich fan. Hoewol, ik ha besocht om har bern út har earste houlik sa goed mooglik grut te bringen, mar mei de âldste brekt it my by de hannen om't ôf. Dêr wol ik it oars net oer ha. Ik bin hjir foar dy. Kom op, wy gean dy kroech yn. Hoe hyt it pleatslike dranklokaal ek al wer? De Herberch? Dan moatte wy dêr wêze.’

‘Okee, net in klucht, do seist it mar.’

‘No dan, wy hawwe twa minsken dy't hast út 'e lytse bern binne. Se lykje noch hieltyd fereale op mekoar, mar dan treft hy of sy in âlde leafde, dy't sels ek troud is, mar dy't yn al dy jierren syn of har âlde leafde net ferjitte kin.’

‘En dan moetsje se mekoar en fan dat stuit ôf giet it kast yn, kast út, doar yn, doar út.’

‘Wa is hjir no net serieus.’

‘Do mei dyn stoel, moat ik dy wol earnstich nimme en...’

‘Do mei dyn kasten en doarren ek.’

‘Witst wat it mei dy is, do wolst dat stik net mei my skriuwe. Do besikest it net iens. Neffens my hasto hiele oare dingen oan 'e kop.

[p. 336]

‘Yn elts gefal gjin kastdoarren.’

‘Barst foar myn part.’.

Hy lei syn hân oer harres. ‘Do lakest noch krekt as eartiids. Do bist echt neat feroare. De jierren hawwe goed foar dy west.’

‘En do hiest eartiids net in brul, dêr komt it fan.’

‘Koest froeger ek al noait goed komplimintsjes yn ûntfangst nimme.’

‘Nee, dêr wurd ik noch hieltyd ferlegen fan.’

‘Do en ferlegen.’

‘Nee, wier, dat mien ik.’

Hy hâldt har hân fêst.

‘Witsto wol dat ik om dy ferfearn bin? Ik koe it net ferneare. Do troud en net mear foar my.’

‘Mar wy hiene dochs noait echt wat?’

‘Nee, mar ik hope. Ik hie noch altiten hoop. En einliks wie dat stom fan my. Witst noch wol, dy iene kear, doe't ik by jim thús yn 'e gong stie mei dat grutte bosk roazen? Doe moasto gûle. En ynienen hie ik yn 'e rekken datsto om my gûldest. Datsto my net jaan koest wat ik graach woe.’

‘Witsto dat ik dat folslein fergetten bin? Wat ferskriklik om te hearen.’

‘Hoechst der hast tritich jier letter de triennen net fan yn 'e eagen te krijen. Ik bin hjir no en do bist hjir. Wy moatte fan dizze middei genietsje.’

Doe't se thús kamen hie hy it iten klear. Mei syn trijen praten se oer fan alles: literatuer, it ferline, bern. Sa no en dan seach se him ris op en del oan. Hy wie noch hieltyd in boeiende ferteller. En krekt as froeger, ien stik oandacht foar de oaren. Syn ûnhandige bewegings hie er net mear. Hy siet gewoan better yn syn fel.

‘De jierren hawwe ek goed foar dy west,’ tocht se.

Se skrok der fan doe't hy sei: ‘Ik moat fuort, oars helje ik de lêste trein net mear.’

Ja, dat wie ek sa. Hy hie altyd poer op autoriden tsjin west. Froeger fûn sy dat syn geitehierresokkemintaliteit.

Yn 'e gong stiene se wat skutterich te dwaan mei syn trijen.

Hy sloech de earms ynienen om har hinne. ‘Ik hâld fan dy’, flústere hy har yn it ear.

‘Do bist wat stil’, sei hy jûns tsjin har.

‘Bytsje wurch, ju’, sei se.

‘It spilet yn in kafee. In folle stamtafel. Allegear freonen en bekenden fan mekoar. Der komt in frou yn mei in man. Sy stelt him foar en fertelt dat dit in âlde freon fan hiel froeger is. Sy gean ek oan de tafel sitten. It petear giet

[p. 337]

oer de hiele tafel hinne en sa no en dan wurde de spots rjochte op dy twa. Hy fertelt hoe't hy har yn al dy jierren mist hat.’

‘En hoe woest dan fierder?’

‘No, men kin de ferhalen fertelle fan al de minsken om dy tafel hinne, mar ek allinne oer dy twa.’

‘Dan hast dat kafee net nedich.’

‘It moat dochs earne spylje? En in kafee is wer ris wat oars as in húskeamer mei doarren en kasten.’

‘Hè, hè, dêr bin we wer. Ik leau dat wy dat stik mar net mear tegearre skriuwe moatte. Elts foar himsels, dat is it bêste.’

‘Dat besykje ik dy al tiden dúdlik te meitsjen. Wy wurde it dochs net iens oer in klucht of oer in serieus stik.’

‘Ik moast dy belje. Ik moast dyn stim hearre. Ik haw dy noait ferjitten en ik kin dy net ferjitte. Ik hie noait by dy komme tusken en der is neat feroare.’

‘Der sil by dy ek wol neat feroare wêze.’

‘Hoe bedoelst?’

‘Noch krekt as froeger, in bytsje meilijen mei de earme fereale jong-... eh... âldkeardel.’

‘Do wurdst noait in âldkeardel. En ik haw gjin meilijen mei dy. Krekt oarsom.’

‘Hoe bedoelst?’

‘Ik wie fan 'e doele en dat bin ik noch.’

‘Komt dat troch my?’

‘Ja, dat komt troch dy.’

‘Ik belje dy wer. En wer. En wer.’

‘Ik wol dy wer sjen.’

‘Ik wol dy fiele.’

Hy siet yn de auto nei hûs. Noflik om aanst wer thus te wêzen tocht er. Wy moatte ophâlde mei dat geëamel. Dan mar gjin klucht. In soarte fan in kompromis. Dat idee fan dy kroech is miskien dochs wol aardich. Kinst dramatyk en humor yn kwyt. Hy seach op syn horloazje. Flink wat tiid ynhelle.

Foarsichtich die er de foardoar iepen, it boske blommen dat hy by de benzinepomp noch krekt besette koe, foar him útstutsen.

‘Se is der net’, tocht hy efkes.

Yn 'e húskeamer barnde ien lyts ljochtsje.

Op 'e flier stiene twa healfolle wynglêzen.

Yn de grutte stoel seach hy ynienen twa bleate skonken. En noch ien. En in bleate earm.

‘Dit is in klucht’, tocht hy.