Trotwaer. Jaargang 33

[p. 301]

Fuotbal is gewoan fuotbal
André Bralts

Eppie Dam, Foppe. Portret fan in bysûnder gewoan minske. Utjouwerij Fryslân, Ljouwert 2001. 232 siden. f 35.
Wio Joustra & Yme Kuiper, sc Heerenveen. Spylje mei tradysje. Thomas Rap, Amsterdam 2001. 175 siden. f 29,86.
Kees 't Hart, Het mooiste leven... Het seizoen 2000/2001 van sc Heerenveen. Hard Gras nr. 27, juni 2001. 272 siden. f 19,90.

Fuotbaljen wat wie der eins oars? Wie der eat op 'e wrâld dat it fuotbaljen te boppe gie? Tocht it net: stiif achter de goal sitte en de bal oansûzjen kommen sjen, it ûnferjitlike droege, skuorjende lûd fan de bal-yn-it-net, even hingjen bliuwe en dan stadich en keninklik delfalle. It fersleine gesicht fan de fijanlike keeper, dy't mei bûgde holle de altyd fernederjende gong nei it net makke en de bal mei in lusteleaze traap rjochting middelline skopte. Ik hie lykwols altyd wat begrutsjen mei him, want ik wie sels ek keeper.

Fuotbal: de ferskrikking fan de sneintemoarn as de reindrippen as kiezelstiennen tsjin it rút sloegen. Soe it wol trochgean? De grouwélige leechte fan in fuotballeaze snein gappe my oan yn al syn ferskuorrende ferfeelsumheid. Hastich oanklaaie en nei it sportpark fytse. Hoera, de flaggen hongen al.

Ik stean oan de taap en begjin ynienen samar fûl tsjin in barkruk oan te skoppen.

‘Wat dochst no?’ seit de kastlein, in ras- Feyenoorder, ferheard.

‘Ik tocht dat it in Ajacied wie.’

‘Do hast ien fertsjinne.’

Fuotbal is oarloch, altiten. Doe't ik acht jier wie krige ik al in feninige traap fan sa'n smoarge Harrekiet fan wol fyftich jier, allinnich om't ik ‘Hoi’ rôp by in prachtgoal fan ús Houtigehage! Ik wie der by doe't tsientûzen supporters yn it Oosterpark Fred Bisschot fan Telstar driigjend: ‘Waar blijft het mes, waar blijft het mes’ tasysteren. Jawis, systeren, dat is folle sinisterder as razen.

Twa fan de trije boeken dy't oanlieding wiene foar it skriuwen fan dit learsume stikje (Eppie Dam syn Foppe en Wio Joustra & Yme Kuiper har sc Heerenveen) binne skreaun yn de tiid dat SC Heerenveen tige suksesfol wie: it seizoen 1999/2000 doe't It Fean twadde waard yn de kompetysje en him rjochtstreeks pleatste foar de Champions League! De beammen waakse dan fier de himel yn en it driuwt noflik op de weagen fan it sukses.

Alles ûnder kontrôle

Oeral is spul, mar by It Fean net. Alles ûnder kontrôle. Gjin lulke stikken fan frustrearre spilers yn de Ljouwerter, gjin trainers en foarsitters dy't fjochtsjend oer de Dracht rollebolje. In himd of kaam yn de klaaikeamer slingerje litte: pats, 25 gûne boete. It Hearrenfeanpublyk is sa beskaafd dat it yn 'e kuiergongen wol ‘toneelpubliek’ neamd wurdt. Wy ha net iens in H-side! Doe't twa opslûpene jonges ris in pear krintebollen op it fjild smiten, wie de foarsitter kûgelsk oer dat fandalisme: ‘Jo goaie net mei iten!’

[p. 302]

Neat wurdt by sc Heerenveen oan it tafal oerlitten. De aldernijste snufkes op psychologysk, fysiologysk, ossilloterapeutysk en oerbelêstingtechnysk gebiet, se wurde troch de tûke technyske stêf fuortdaliks oppikt, opsûgd en yntegrearre. En alles stiet op papier! Foppe en syn assistinten skriuwe har de fingers blau en sjogge mei djippe ferachting en ôfgriis nei it geknoffel fan âldfrinzige relikwyen as Johan Cruyff en Willem fan Hanegem, dy't it ôf tinke te kinnen sûnder tabellen, krachthonken en hersstellingsergonometers. Alles mei de bal: in gotspe fansels.

Dissipline, atletysk fermogen en teambuilding der giet it hjoed-de-dei om. Yn ynterviews set De Haan him gauris of tsjin de Braziliaanske stjer Romario: wol hat er trije kear psv kampioen makke en Brazilië oan 'e wrâldtitel holpen, mar wat in ramp foar de dissipline en de teambuilding! Sa'n ûndissiplinearre bongel komt der by It Fean fansels net yn. Dat jildt ek foar bygelyks Pietro Maldini, Paul Scholes en Gabriel Batistuta, want spilers dy't it shirt út de broek drage of lang hier ha, binne by It Fean net wolkom. In hierbantsje is ek taboe. De spilers moatte der netsjes en fersoarge útsjen, in kwestje fan beleefdheid foar de sponsors oer, lykas jim witte sels ek manlju en froulju sûnder lek of brek.

Oeral is hiel goed oer neitocht. Ek oer it spul sels: foar de net sa goed ynfierden sis ik der hjir noch even by dat it fuotbaljen in jier of tsien lyn opnij útfûn is troch de geniale Louis van Gaal, âld-gymnastykleraar te Avenhorn. Van Gaal makke de fuotballer ûndergeskikt oan it systeem en net it systeem oan de fuotballer, lykas Alec Ferguson fan Manchester United, in aardige Ingelske klub mei in wat antike spulopfetting.

Yn in protte ynterviews priizget Foppe de Haan syn goeroe de himel yn. De tsjinstanners fan it systeem Van Gaal neame it sjablonefuotbal: saai en foarspelber, inisjatyfdeadzjend. Yn fuotballân is der op dit med al jierren in rjochtingestriid oan de gong: skoalmasters tsjinoer praktyktreners.

We stonden bij Achilles, het regende, het woei,
in een geur van sigaren, nat gras en natte mannen,

het gromde en stampvoette om ons heen,
voetbal was oorlog, toen al.

Vader, weet je nog hoe het even doodstil werd,
de bal kwam, hij kwam uit de grauwe lucht
en woei voor het doel,
niemand had gezien dat hij daar stond.

Weet je nog hoe hij toen even met zijn hoofd knikte,
bijna ootmoedig, bijna verlegen, bijna verontschuldigend.

We hadden verloren voor we het wisten. Abe.

Rutger Kopland

Bal fan de kampioenen

Joustra en Kuiper wolle yn sc Heerenveen wat al te graach ferbannen lizze tusken it gouden Hearrenfean fan Abe en it heden. Ik bin der - mar dat even sa sydlings - wol wis fan dat in frijtinker as Abe him yn de twangbuis fan it systeem De Haan absolút net thús field hie, mar hawar. In aardich en ynformatyf boekje oer benammen pakes en oerpakes tiid, mei foar de insider nijsgjirrige detailynformaasje en in moai fers fan Rutger Kopland.

Foppe fan Eppie Dam is yndie it boek dat alle oare ynterviews mei Foppe de Haan oerstallich makket. It is in skerp portret, dat lêst as

[p. 303]

in trein en dat De Haan delset as in yntelliginte learaar dy't oeral in goed trochtochte miening oer hat, bewoartele yn de Fryske grûn, alles oergetten mei de wolbekende saus fan de Fryske beskieden selsfoldienens, dy't allinnich foar net-Friezen oerdúdlik is. Oan 'e ein fan it boek typeart Dam Foppe de Haan yn in gedicht dat sa begjint:

neamsto him beskieden
neam dan ek de faren beskieden
dy't sûnder ferhef fan tsjelken
syn wjukken út de brune ierde slacht.

Het mooiste leven... fan Kees 't Hart is it nijsgjirrichste boek fan de trije. 't Hart hat in seizoen lang by It Hearrenfean meidraaid en dêr as in fuotbalanalfabeet ferslach fan dien. Nettsjinsteande 't Hart syn seksuele pree-okkupaasjes dy't as in reade trie troch it boek rinne en wat idele egotripperij, hat er in fassinearjend byld jûn fan de deistige gong fan saken by in profesjonele fuotbalklub: de einleaze ientoanichheid, alle dagen deselde saaie oefeningen, it rekken en it strekken, wer it krachthonk yn, de flauwe fuotbalhumor om dochs de dei mar troch te kommen, de hast matematyske, taktyske strategyen dêr't fansels noait wat fan op 'e hispel komt.

Ek al troch de skerp konkurrearjende priis in absolute oanrieder! Ek en benammen foar minsken dy't gjin doel oer fuotbaljen ha.

No 't fierdere suksessen útbliuwe en it nije fan de sympatike, gewoane, yntelliginte en minslike Foppe de Haan en it rustike sc Heerenveen der wol wat ôf binne, begjint de krityk de kop op te stekken. In sitaat út Voetbal International fan 11 july 2001:

Riemer van der Velde heeft aangetoond dat je als provincieclub wel degelijk een landelijke uitstraling kunt krijgen. De zich steeds vaker als de locale betweter manifesterende trainer Foppe de Haan wekt graag de indruk dat het zijn werk is, maar zolang hij het verschil niet weet tussen goed trainen en hard trainen, lijkt me dat enigszins misplaatst. Hij hangt de goeroe uit op het gebied van trainingsintensiteit, maar op het moment dat sc Heerenveen voor het eerst de Champions Leage haalde, belastte hij zijn spelers dusdanig dat ze een seizoen lang met een kater voetbalden.

En in pear wike letter, nei de útskeakeling yn de Yntertotokompetysje (25 juli 2001): ‘Met deze spelersgroep zonder persoonlijkheden en met deze trainer die experimenteert op de verkeerde momenten, heeft Heerenveen niets in Europa te zoeken.’

Doch dûnsen wy in jier lyn mei op it ‘bal fan de kampioenen’ (Joustra yn sc Heerenveen) en mocht in ‘subtopper als Ajax thuis geen probleem zijn!’ (Ljouwerter Krante).

Enjoy the game

Lit ús de moderne tiid de rêch ta keare en lit ús besykje it gers wer te rûken sa't it yn Abe's tiid noch rûkte, doe't in dûbeltsje noch in dûbeltsje wie. Lit ús alle krachthonken slute, alle halters en gewichten yn de Tsjonger smite, en alle pseudowittenskiplike papierboel by de dyk sette. Fuotbal is gjin wittenskip en it hat ek gjin metafysyske aspekten: fuotbal is gewoan fuotbal.

Doe't ik by 't Hart de siden lange djiptrochberekkene taktyske strategyen fan Foppe de Haan lies, tocht ik mei weemoed oan it bekende taktysk kredo fan Jackie Charlton, âld trainer fan Ierlân, dy't allinnich mar sei: ‘There is the goal, lads. Enjoy the game!’

Sjoch, dan binne we al hast wer yn de tiid fan Abe, foar ivich en suver staljûn troch Jan J.

[p. 304]

Bylsma (yn syn bondel Lyts mar krigel, 1992):

is dat him no
tocht de jonge fan tolve
dy't foar it earst
ús abe seach

de man hie al
fiif kertier net
altefolle dien
as hied er gjin belang
mar doe naam er
de bal op 'e holle
kuiere sa dy grutte delgrosso
en noch twa manfoarby
liet doe sleau
de knikkert op 'e slof falle
en knalde 'm deryn
hiel bedaard
links ûnder
troch in mûzegatsje

doe slofke er werom
nei de middenstip
op syn oaiedoaie.