Trotwaer. Jaargang 33

[p. 188]

Boer, bakker, Bolletje en it bûthúsbankje
Sjoerd Bottema

Do bliuwst wol. Do wol. Fryslân nei 2000. Fersen. Utj ouwerij Frysk en Frij, Ljouwert 2000.80 siden. f 35.

Hiel oars as de titel fan de blomlêzing Fryslân nei 2000 suggerearret, ha de measte dichters der hielendal gjin fertrouwen yn dat Fryslân yn wêzen bliuwe sil sa 't it is. In hiel soad is al ferdwûn en der sil noch hiel wat folgje.

‘Ik sjoch ús heit noch stean by Jantsje 10,’ fersuchtet Jelle Bangma op side 11, ‘de earste stâl, sturtwosken skjin, se glimme.’

Dat wie doe. Kom dêr no ris om. En skielk?

‘... om de twa kilometer/in Mac Krokket of Big Mac’ (Wim Beckers).

‘Sil skielk yn 'e / skientme fan it gea / yn blommige berm / in byldskerm stean?’ (Neeltje Bonnema)

‘Mear lúkse wenningbou en minder buorkerij; / rûnom technology en inkeld kloande kij; / mear asfaltbanen, akwadukten, klaverblêden, / om 't strjemjende ferkear op mar en dyk te rêden’ (Atze Bosch).

‘As aansen doarp yn stêd ferdwynt, / al wat grien is ferboelguodde wurdt, / de kij lûd baltend yn lisboks omdoarmje / en in pil harren fretten wurdt...’ (Berber van der Geest)

Dêrmei is yn it begjin fan de bondel de toan set. It is de romantyk fan ‘It bûthúsbankje’ en ‘De âlde dwersfeart’, jankfodden dy't sneontemoarns tusken alven en tolven geregeld op Omrop Fryslân te beharkj en binne. Jaj a, dat alles is Fryslân foarmy:

‘... de lytsfaam op it stalt, de bussen moasten skjin, / de mieren oan 'e seine, wraggeljende weiden/ en op 'e bûthúsbankitpypskofttuskenbeiden’ (Atze Bosch).

Buten liet de stiennen man syn eagen stoarje oer fjild en strân. Mar dat is ek foarby:

‘... de stiennen man gûlt, syn eagen read / fan't seewetter bewosken’ (Tjitske Mud-Norbruis). En sa eamelet dat mar troch:

‘Mien laand is verkaveld, / moedwillig verrinneweerd / deur rechthoekig daenken/ achter strakke tekentoafels./ Dat now daanst et leven / nooit meer springerig over / hoekies en eggies en tippies.’ (Johan Veenstra)

O moaie âlde tiden, it wurdt noait wer wat. Eartiids hiene wy ‘ús eigen dokter / dy't goerie en pillen joech / as der wat te reden wie’ (Jan J. Bylsma).

No bist ‘pasjint tolvehûnderttwa’ en komt ‘nei hiel wat skiljen en gesanger / de singeneurige ferfanger’ (id.)

Eartiids wie alles better, Jan J. Bylsma sels ek. Doe't Jan Bylsma noch net in âld seur wie, en noch lyts mar krigel, skreau er ommers it prachtige gedicht ‘Winter’, dat yn Oppewal syn winterblomlêzing Snie&Iis net ûntbrekke mocht hie:

snie pranget it lân
yn albasten foarmen
en beammen stekke earms
wyt bestruid nei blauwe loft

en wylst ik sit te stinnen
op oare klisjees yn
dy ferfelende natoerlyryk
sjoch ik troch it finster
hoe't se âlde feenstra
troch dy wite prakke
de ambulânse ynkroadzje

[p. 189]

 

Mei al dy bûtenlânse bern

 

dy't hjir har heil oanboare

 

tagelyk nei it natuermuseum

 

 

 

Jian Xiou hâldt ho

 

by de keunstko

 

dy't je dêre melke kinne.

 

 

 

Se spant de gele hantsjes om 'e oeren,

 

it fljocht derút;

 

de molke - al is't by ditfertoan dan wetter -

 

speetst.

 

 

 

Se laket - lûdleas - sa,

 

ik moat dat keunstke nochris sjenfan har

 

en no moat ik,

 

it slagget my mar krekt.

 

 

 

Hoe eigen is dyn laits

 

dy't stil

 

troch alle frjemdte hinnebrekt.

 

 

 

Goasse Brouwer

Dy ‘ferfelende natoerlyryk’, dêr moast ik by it trochlêzen fan Do bliuwst wol. Do wol gauris oan tinke. Dy hege Fryske loften, dy fiere kimen, dy wide greiden. It komt my bytiden ta de noas út, dat himmelhochjauchzend sjongen oer âlde tiden, dat zum Tode betrübt klaaien en krimmenearen oer hjoed en moarn. It wie hjir froeger ek al meastentiids in keale negorij en computers, autodiken en akwadukten binne soms bêst wol handich.

Neffens my appelleart dy langstme nei it weirekke paradys fan eartiids oan itselde soarte sentimint as boer-bakker-Bolletje, in gefoel mei in heech sabeare-gehalte, dat Tiny Mulder yn in kabareteske tekst moai skerp ûnder wurden wit te bringen:

Nei it nijste oermoeras,
nei it krekt oanleine oerbosk,
oerbrea-sandwich yn de tas,
nei de oeros en de oermosk
en de otters, ek krekt oer,
ta beslút as yn de oertiid
barbekjoeë op it fjoer.
Sa keart elk wer ta syn oerdoel
mei in lekker oergefoel.

Titia Lont behannelet itselde tema en hat it yn dat ferbân oer ‘'n aaisoek-arrânzjemint / 'n kaats-clinic / of 'n folksdânsworkshop’.

Neist it grutte tal eartiids-no-skielk-gedichten en alle natoerlyryk falt sa no en dan aldergeloks ek noch wolris wat oars te belibjen. Guon dichters ha it net oer Fryslân en de wrâld mar bliuwe tichter by harsels en dy fersen komme minder patetysk en klisjeemjittich oer. Joop Boomsma (55) is net fan doel mei roken op te hâlden en jout himsels net lang mear. Foar de gelegenheid docht er even as wie er sechstich:

Ik smook noch, dokter (balmoral
shetlands, fan dy lekkere
lytse djoere)
en ik helle de 60 -
mear as ik ferwachte hie.

Ien fan de moaiste fersen fyn ik dat fan mister Frysk en Frij himsels, Goasse Brouwer, dy't suver as iennichste in hiel oar byldbepalend elemint fan de nije tiid beskriuwt as al dy dichters dy't keazen ha foar de útkôge tema's dy't hjirboppe behannele binne: dat fan de multi-kulturele mienskip. Boppedat wit er dat op in subtile manier te ferweevjen mei de romantyk fan it bûthúsbankje.

Do bliuwst wol. Do wol is foar 't grutste part in bondel mei gelegenheidsgedichten, bytiden frijwat klisjeemjittich, mei hjir en dêr in krintsje yn 'e brij.