Trotwaer. Jaargang 33

[p. 145]

[Nummer 4]

De bulten fan Hesselink
Willem Winters

Moatte wy wer vegetariër wurde? Yn de santiger jierren ha wy it in setsje sûnder fleis dien, mar we wiene net prinsipieel genôch, de saak fersleauke. Dochs grutte fleisiters binne wy, meinammen ik sels, nea wurden. In gehakbaltsje, in hinnefilee en kibbeling, dat is it wol sawat.

Fanwege de bse- en tongblierrampen komt der by ús hast hielendal gjin fleis mear op tafel. Op 'e nij sykje wy ús heil by aaien, tsiis, tahu en sa.

1953 Wat moat der fan de bern wurde dy't tsjûge binne fan de tongblierrommingen, al dy deade bisten. Dat komt net goed, wol men ha. Soe it net wat tafalle?

Sels wit ik noch goed dat yn 1953 it deade fee út Seelân yn iepen frachtweinen nei it stjonkfabryk yn Burgum brocht waard. Se namen de rûte troch it Hearrenfean. Underweis nei skoalle seagen wy se oer de Fok riden. Dat joech foar ús in ekstra diminsje oan de Ramp, dêr't wy fierder praktysk net folle fan murken.

1955 De hoanne dy't ik yn in hokje hie wie op in dei samar ferdwûn. It bist wie no by de vara seinen myn âlden. Eltse moarn koe ik him al ier en betiid hearre, myn hoanne wie by de radio! Jierren letter ûntdiek ik it bedroch.

Ut en troch kaam in omke by ús om in knyn út de jas te helpen, sa as hy it neamde. Hy pakte it bist by beide earen en joech him in klap mei in stok flak efter de earen. Net altiten wie er dan op slach dea. Jout in knyn normaal gjin lûd, nei sa'n misser raasde it bist as in baarch.

De ‘jas’ mocht ik ha, om te ferkeapjen oan in felleboer dy't op 'e Dracht wenne.

1965 Libbe Piet Paaltjens [F. Haverschmidt] yn syn jierren fan Weltschmerz yn Leien boppe in Van Ewijk, in ‘gepatenteerd doodbidder en noder ter begrafenisse’, ik wenne yn myn nuodlike ûntwikkelingsjierren neist de slachterij fan de Hoekstra's, junior & senior, op It Hearrenfean. Harren winkelfamke wie moai as de ferneamde sigeunerfaam op it bazarskilderij. Ik wie swier fereale, mar it waard nea wat: triennen op 'e stoepe lykas Paaltjens beskriuwt, ja wis:

Wel menigmaal zei de melkboer
Des morgens tot haar meid:
‘De stoep is weer nat.’ Och, hij wist niet,
Dat er 's nachts op die stoep was geschreid.

Alle moandeis slachten de Hoekstra's in ko. Ut it finster wei koe ik krekt yn de slachterij sjen. In knal fan it sjitmasker en in dreun as de ko troch de knibbels gie. De Hoekstra's wiene betûfte slachters. Allinne de baarch - tiisdeis - raasde efkes as er, nei't er yn 'e strûp stapt wie, oan in achterpoat optakele waard. Dat duorre mar koart. It sjitmasker die syn wurk.

De Hoekstra's wiene ek aardige lju. At wy jûns of nachts tefolle leven makken kaam Hoekstra jr. yn piama nei boppen: ‘Kin it ek wat minder, jonges?’ Hy waard nea lilk en wy diene it fansels wat kalmer oan.

1973 Folsleine makrobioten waarden wy nea, mar we diene ús bêst. Gjin fleis mar reade earte en grouweten makaroany.

Mar ús hûnen koene fansels net sûnder. Dus helle Annek by slachter Ite in stik pânse en wat fariabel ôfeart, lykas longen, eagen en

[p. 146]

nieren. Ite die der net muoilik oer dat wy alline foar de bisten by him kochten. Grutte fleisklanten wiene wy - nea net fier fan skerpenheuvel - earder ek al net. Ite wie in prachtkearel, oan skiepeslachtsjen hie er it mier. Hy koe net oer harren eagen! En foar marmotsjes wie er as de dea.

2001 It sil mei in soad fegetariërs fan op 't heden wol gean sa at de skriuwster Til Brugman (1888-1958) it yndertiid sa prachtich ûnder wurden brocht yn har groteske Schijngehakt (yn Spiegel en lachspiegel, 1959); Brugman skreau dit ferhaal al yn 1935, yn it Dúts mei trije tekeningen fan har partner Hanna Höch). Se beskriuwt hoe't it fegetarisme radikalisearret. Net allinne it deadzjen fan bisten en planten waard yn 'e ban dien, elk yngripen yn de natuer, sels yn de matearje yn it algemien, waard skerp ôfwiisd:

Met afgrijzen trok het publiek in de musea door de folterkamers van de stof, langs de martelinstrumenten uit vervlogen tijden waarmee ze was gepijnigd. Met de bedoeling althans achteraf nog iets goed te maken, lagen daar de groentemolens, eierkloppers, raspen, visvorken en ooftmesjes, blikscheurders en kurkentrekkers op fluweel. Ieder zag nu wel, dat hij voordien blind was geweest.

Mar doe't dizze beweging op syn hichtepunt wie spile de minsklike natuer ûnferwachts op. Men ferfoel yn ien klap ta kannibalisme:

Stapje voor stapje legde dit ruwe kannibalisme de weg terug af naar behoorlijke rolpens, verkregen uit veeteelt, en naar week, veroverd op de gesuperfosfatiseerde vruchten der aarde.

20?? Faaks moat der nochris op 'e nij studeard wurde op it ferhaal fan de Grinzer F. Hesselink dy't yn syn wûnderlike takomstroman Later? (1896) in koweras beskreau dat tal fan grouwe bulten oer de lea ûntwikkele, dy't op seker momint as ripe appels fansels los rekken en lekker smakken!

Ze snoerden zich op geregelde tijden af en werden vervangen door nieuwe. [...] Het zijn wel is waar geen mooie beesten die in onze vleeschtuinen worden gehouden, maar wat hindert dat; en wat zou een koe meer kunnen begeeren dan altijd volop voedsel en een lang leven.

It moat foar de hjoeddeiske genetyske manipulearders net sa muoilik wêze sokke bulterige kij te meitsjen. En miskien kinne se dizze grap dan ek mei bargen en skiep úthelje.

De takomst is oan it bult-bulterich stamboekfee, de Hesselinks!