Trotwaer. Jaargang 33

[p. 141]

De top fan de Fryske keunstproduksje
Rudy Hodel

Pijlers. Frysk Museum, Ljouwert. Oant en mei 10 juny.

De redaksje frege my om in stik(je) oer de tentoanstelling Pijlers, dy't op 't stuit yn it Frysk Museum te sjen is. En no freegje ik my al in heale sneintemiddei ôf wêrom't ik sels net op dat idee kommen bin. Oan Pijlers dogge in stikmannich Fryske keunstners mei foar wa't ik my ek ynset ha en dat noch doch. Fierders is it in prachtige tentoanstelling: foar it earst yn safolle jier jout it Fries Museum wer in oersicht fan de top fan de hjoeddeistige keunstproduksje yn Fryslân. En dan mei de hannen yn 'e bûse stean, as breaskriuwer?

Wat my dwers sit is it feit dat dêr sa'n bytsje ferkear is tusken de literêre wrâld en de wrâld fan de byldzjende keunst, net allinnich yn Fryslân mar ek dêrbûten. De iene wit net wat de oare docht of besielet en oarsom. It binne twa kampen mei in brede kleau dêrtusken. As ik my behein ta de keunst, dan sjoch ik bygelyks selden (Fryske) skriuwers op iepeningen of oare manifestaasjes. As dêr al guon omrinne dan komt hy of sy meastentiids allinnich foar in kollega, dy't dûbeltalint neamd wurdt, oftewol in skilder dy't ek skriuwt en publisearret.

Ien fan de gefolgen fan dizze apartheid is dat ik net botte motivearre bin. Der sit dochs net ien op myn bydrage te wachtsjen en boppedat: wêr moat ik it as keunstkritikus oer ha? Wat is bekend en wat net? Wêr kin ik nei ferwize? Wat in gelok dat der in redaksje is.

Yn 'e marzje fan alle tentoanstellingen dêr't allinnich hjoeddeistige Fryske keunstners oan meidogge, stiet de fraach oft der ek Fryske keunst is. En as it antwurd ‘ja’ is: hoe sjocht dy keunst der dan út? Ek de nije direkteur fan it Fries Museum begûn syn iepeningssechje fan Pijlers mei dy fraach en beändere de kwestje gelokkich mei ‘nee’. Der is yndie gjin spesifike Fryske byldzjende keunst en dy sil der ek nea komme. De ‘taal’ fan de hjoeddeistige byldzjende keunst is sa ynternasjonaal, dat regionale identiteit of eftergrûn net mear relevant is. It mienskiplike stiet sintraal en net de ferskillen. Op grutte ynternasjonale útstallingen, lykas Biënnales, moatte je bygelyks goed nei de nammebuordsjes sjen om út te finen oft de eksposant út Sina, Ghana, de usa of Frankryk komt. (Oer keunst sprutsen: it is hjir yn dit literêre fermidden in aardige kwisfraach hoe't de nije direkteur fan it Fries Museum hjit.)

De dielnimmers oan Pijlers - Henk Bleeker, Machiel Braaksma, Machteld van Buren, Anne Feddema, Tjibbe Hooghiemstra, Claudy Jongstra, Zoltin Peeter, Freark van der Wal, Ramon van der Werken en Martin Winters - binne Fryske keunstners om't se yn Fryslân wenje. Punt út. En se dogge mei oan Pijlers om't it Frysk Museum it as syn taak sjocht de keunst út de eigen regio te folgjen, te toanen en oan te keapjen. It giet hjir om âlde en nije oankeapen, oanfold mei wurk út deselde tiid, deselde searje, of stikken dy't in oar of nij gesichtspunt jouwe. Op dizze wize wurde de oankeapen fan doe yn in bredere artistike kontekst set.

Spitich is allinnich dat by Pijlers gjin ynformearjende katalogus ferskynt. Under it twajierrige bewâld fan Wim van Krimpen, de foarige direkteur, ferskynde by alles en noch wat in katalogus. Dus wêrom no net? Hat de Provinsje

[p. 142]

net genôch betelle? Fierders sjoch ik it noch hieltyd as in miste kâns, dat de oankeapen fan Van Krimpen, dy't mei jild fan de Mondriaan Stichting betelle binne, net njonken de oankeapen fan de Fryske keunstners toand binne. Het Paard van Troje, Van Krimpen syn ôfskiedstentoanstelling, wie ien grutte egotrip. As je de keunst yn Fryslân foarút helpe wolle - en ik nim oan dat it museum dat wol - dan helpt allinnich de konfrontaasje tusken it saneamde ‘nasjonale’, jonge talint dat Van Krimpen yn Amsterdam kocht hat en it talint dat yn Fryslân te finen is. Want je moatte no mar ôfwachtsje oft de profesjonele kritisy fan de lanlike deiblêden, galeryhâlders en museumlju út it Westen oer harren eigen skaad springe sille en kom nei dizze tentoanstelling ta.

De keunst fan de Fryske keunst is om út har eigen getto te kommen. Guon fan de dielnimmers oan Pijlers is dat al aardich slagge, mar it is fansels nea genôch. Fan Fryslân allinnich kin je net bestean, finansjeel net en artistyk net. En it jout ek neat as ik hjir fan de preekstoel rop dat de Fryske keunstners like goed binne as al dy oaren dy't hjir wolris toand binne. En it jout ek neat as ik hjir fan de dakken rop dat de keunst op Pijlers like plurifoarm en like ryk is as yn de rest fan de wrâld. Myn stikje lêze se dochs net.

As ik de nammen nochris oereagje, falt it my op dat de gemiddelde leeftyd fan de ‘pylders’ dêr't it Frysk Museum op bouwe wol, ûngefear 45 jier is en dat is yn de hjoeddeistige keunst al knap antyk. De tiid driuwt dus. Dy leeftyd wiist der ek op dat Huub Mous gelyk hat as er beweart dat keunstners yn Fryslân hieltyd grizer wurde. Der komt amper nij talint by. De tiid driuwt dus noch mear.

Ik woe dit stikje mar eindigje mei in pear opmerkingen oer keunstners oer waans wurk ik wolris minder posityf oer west ha. It is ommers myn lot as keunstkritikus fan Omrop Fryslân dat ik harren wurk op syn minst ien kear yn it healjier tsjinkom. Je moatte altyd je eigen wurden neitelle.

De earste is Tjibbe Hooghiemstra. Syn krekt oankochte grutte inkjet-foto fan in troch de tiid tekene lânskip, dêr't de minske letterlik syn spoaren yn neilitten hat, is in mear as geweldige oanfolling op syn tekeningen. Mei ien klap wurdt dúdlik makke dat syn supertrage en hypergefoelige tekeningen, dy't it museum royaal oankocht hat, oer itselde ûnderwerp geane. Allinnich is de foto folle direkter en geheimsinniger as de tekeningen. Ik hoopje dat er sa fierder giet.

En dan is dêr Anne Feddema, dy't âld wurk nij libben ynblaast troch simpelwei in muorre pears te fervjen. In gouden greep, want der ûntstiet in byldspanning, om mar net te sizzen in konflikt, dy't ek eigen is oan de ôfsûnderlike wurken. Fierders docht it goed om al dat âlde wurk út it begjin fan de jierren '90 wer werom te sjen, de tiid dat Feddema himsels noch gewoan as (dei)dreamer seach en in bûnt libben tusken de (abstrakte) ornaminten skildere.