Trotwaer. Jaargang 33

Wa weaget noch in skot?

De fraach wurdt faak steld: kinst in gedicht eins wol fertale? In oare taal hat oare wurden foar deselde saken. Oare wurden, dus oare klanken en ritme, wat bliuwt der dan oer fan alle flechtige en dochs wêzentlike assosjaasjes, dûbelheden, dêr't elk gedicht fan libbet?

Lykwols, in oare taal kinst leare, fertale op himsels is mooglik - ik sjoch wolris nei it nijs mei in dovetolk derby, dy fertaalt sels de ûndertitels! Guon minsken leare Italiaansk allinne om Dante yn it orizjineel lêze te kinnen. In oarstalich gedicht begrypt men om't men dy taal leard hat, foar de wurden bestean synonimen, mar de muzyk dêrfan kinst net oerbringe, dy ferneatichst soest it al besykje.

Dit is allegear bekend en stiet buten kiif. It hat neat holpen, der is altyd poëzy fertaald troch de ieuwen hinne, dat sil ek altyd wol trochgean. Ik doch der sels fan herte oan mei.

Fertale easket leafde mei brutaliteit, in needsaaklik geweld tsjin it reachfine fan it orizjineel, mar mei de tasizzing fan trou. Men siket ommers in nij publyk foar de dichter, dat sûnder jin foar him ûnberikber wie. Hy krijt wat, hy lit wat. Hoe soe dy balâns útfalle as er sels it risseltaat beoardielje koe? Dat is myn probleem as makker fan it ferske ‘Op Sisylje’, dat troch Jabik Veenbaas fertaald waard foar de bundel Snie en iis / Sneeuw en ijs (2000).

De measte gedichten dêryn binne troch de dichters sels fertaald. It risseltaat is meast in flauwe letterlike oerbringing, in burokratysk produkt, gjin gedicht. Wonderlik is wol de Hollânske fersy fan Albertina Soepboer har eigen gedicht - ik krige de yndruk dat se har eigen gedicht net begrypt, oars soene domme missers sá net foarkomme meie.

[p. 48]

Myn eigen gedicht fertale begjin ik net oan. Ik wol gewoan net meimeitsje om der yn in oare taal noch wat moaiers fan te meitsjen. Dat moat dochs de geheime winsk wêze fan de fertaler. Dy brutaliteit, dy ambysje ûntbrekt my foar myn eigen produkten oer. En wat is it net moai te witten dat in oar jin wurd foar wurd, rigel foar rigel besiket nei te riden en himsels yn sliepleaze nachten ôffreget: soe de dichter dát bedoeld hawwe?

Mar hoe't Veenbaas ek omwrotten hat yn it bedstee, hy komt mei syn oersetting net yn 'e buert fan it orizjineel en as Hollânsk gedicht op himsels foldocht it min. It is him net slagge om de húslik-ienfâldige toan te reitsjen dêr't de dichter, nei syn skieding in skoft yn Itaalje husmanjend, syn dochterke fan acht by ôfwêzichheid mei oansprekt.

‘De mangelbeam’ rint yndied alwer út, no ta ‘De amandelboom’, en fuort ûnsjoch snoeid ta D'amandelboom. Hie de perzikboom faaks in opsje west? ‘Zag je de sneeuw het veld bespinnen’, hat faaks wol styl, mar net dy fan de sljuchte fraach: ‘Hast snie of iis sjoen fan it winter?’ Yn it orizjineel leit de klimaks, mei ferheftige styl, yn de rigel: ‘De froast mei gouden fjoer oerwint er’ en dy triomf is neat fan werom te finen yn: ‘De winter zal hij overwinnen’.

Yn de lêste strofe rist de dichter him foar de thúsreis en freget him ôf oft de omgongsregeling wat gaadlik útpakt. Hy hat syn twifels. Hjir hat de fertaler syn klimaks lein. De oansprutsene ‘keine sprút’ (‘jij fiere spruit’) wurdt by him, sûnder skriftlike tastimming, it Walhallah yn promovearre: ‘m'n godinne’! Wêrom, as it no sa moat, net gewoan ‘mijn godinne’? Mar it is fansels tsjin alles yn om op dit plak mei himelske wêzens oan te kommen.

Fan in gedicht kinne mear oersettings bestean yn deselde taal, mar soe de dichter it sels fertale, dan bliuwt in oar der ôf. Dat is noch in reden foar my om derôf te bliuwen. Ik soe brutaalwei sizze wolle, wa weaget noch in skot?

Piter Yedema.