‘Skriuwe is wat oars as de skriuwer úthingje,’ seit Geert Mak dan, it ferhaal nei himsels ta heljend. Dy útspraak hat er grif út Het geheim van de schrijver fan Renate Dorrestein, mar miskien tinkt er dat wy soks op it plattelân net ûnder eagen krije.
‘Ast skriuwe wolst, moatst as earste ferjitte datst skriuwer wurde wolst, al hoe ynteressant as de minsken dy dan ynienen ek fine sille. Skriuwe is in iensum barren. It is mear ambacht as ynspiraasje, en dêrmei wurdt it fak in stik minder ûngrypber of grizelich. Skriuwe is gewoan hurd wurkjen. Moarns njoggen oere begjinne mei de earste alinea, in koart skoft om healwei ienen en dan wer troch oant fiif oere. Guon kollega's fan my helje twa siden op in dei, ik sit sels ûngefear op in stik as fiif.’
Neffens Mak is ynspiraasje troch de muze in seldsum ferskynsel. It is benammen it gefolch fan in ‘waanzinnig’ grutte konsintraasje. Mak is in skriuwer fan non-fiksje, mar de wurkwize fan de fiksjeskriuwer is suver identyk oan dy fan him. Hy leit beide faktermen gelokkich net út.
‘As ik mei in boek begjin,’ giet er fierder, ‘ha 'k it allinnich yn grutte halen yn 'e holle. Under it skriuwen wei falle de saken mei-elkoar gear. Troch de jierren ûntwikkelst as skriuwer hieltyd wer oare techniken.’ Ien ding stiet foar him sa fêst as in hûs: ien dy't skriuwt moat in hiel soad (al wer: ‘waanzinnig veel’) lêze, om te learen hoe't oaren de boel oanpakke, om te sjen nei wat ‘wurket’. Ferplichte kost binne de klassiken, dy't ommers net om 'e nocht klassyk wurden binne. Syn earm swaait achteleas nei de Don Quichottafel.
‘By in boek wurdt dus yn it foar neitocht oer it skema, it fierdere ferrin ha je mar foar in part yn 'e hân, want in boek liedt bytiden syn eigen libben. In bekend foarbyld dêrfan is de anekdoate oer Tolstoj dy't de kroech ynkomt, oan 'e bar sitten giet en de kastlein mei ferbjustere eagen oansjocht. “No hat dy Anna Karenina har fergemy tekoart dien,” skynt er sein te hawwen. Dat hie yn 'e fierste fierte syn bedoeling net west.’
In bewearing as soe in boek ‘himsels skriuwe’ giet Mak lykwols te fier. Dat binne bakerpraatsjes.
De begjinnersfouten. Hà! Mak bûcht him oer de preekstoel hinne. ‘Dé grutte begjinnersfout is datst net by dyn ûnderwerp bliuwst,’ seit er driigjend. ‘Alles derby helje en alle kanten útwaaierje! Fout. De lêzer kin der kop noch sturt mear oan fine.’
Ik sit lyk foar him oer yn de heechste hearebank, en begjin der suver fan te switten. Ik wit it. My net sa oansjen graach. Ik doch myn bêst. Miskien smyt ik Don Quichot der aanst wol wer út, earlik.
En dan folget mei de nedige taljochtingen in opsomming fan de fazen yn it skriuwproses.
Faze 1: it idee; faze 2: research; faze 3: skriuwe neffens in draaiboek; faze 4: skave, skuorje, knippe, plakke, fylje, einleas werskriuwe en weismite. Ek de útjouwer komt no yn byld.
‘In goeie útjouwer,’ fynt Mak, ‘is dat wat in coach foar in elftal is. Hy begeliedt de skriuwer fan it earste idee oan it momint ta dat it boek yn 'e winkel stiet. Hy hâldt de balâns tusken de haadstikken yn 'e gaten. As de skriuwer der mei oan is, wit de útjouwer wêr't it mis giet, en werom. Hy draacht séls oplossingen oan.’ - Hy seit it echt. Ik bin benijd wa't yn Fryslân sa'n útjouwer fûn hat.
‘De earste fiif haadstikken fan Toen God verdween uit Jorwerd wiene earst ien lang haadstik, in dráák fan in haadstik. Ommers, as ik yn Jorwert troch it rút seach, rûn der allinnich mar in kat oer de dyk, en fierder barde der gjin iene soademiter yn it hiele doarp. No, dat
Auteursrechtelijk beschermd