|
| |
| |
| |
Sintrifugaal
Margryt Poortstra
As de bussjauffeur út 'e sleatswâl omheech komt sjocht er de frou mei de ljochte jas stean. Se stekt him in pakje papieren bûsdoekjes ta. Breed stiet se dêr, heger as hysels, sadat se him fan 'e oare kant fan 'e dyk net sjen kinne. Hy soe him skamje moatte, mar hy fielt him inkeld beroerd. As er syn hân útstekt om de bûsdoekjes oan te krijen sjocht er lyk yn 'e sinne op dy't krekt boppe har skouder útkipet. Hy kin har gesicht net sjen. Pas as er op 'e selde hichte stiet fernimt er dat se gûlt. Se hat har de útrinnende maskara oer de wangen smard en se snút de noas. Hy brekt de plestiken boppekant fan it pakje iepen en hellet in doekje oer de mûle, flibet de lêste soere spui deryn en smyt it yn 'e sleat. Mei in skjinnenien droeget er de eagen.
‘Better?’ freget de frou. Hy knikt, mar mient it net. It sil wol moatte.
‘De plysje freget nei jo,’ seit se en wiist mei de holle nei de oare kant fan 'e dyk. Hy sjocht de wite auto stean, de mannen yn 'e blauwe pakken, dy't net iens safolle oars binne as syn eigen unifoarm.
‘Jo hoege josels neat te ferwiten, jo koenen it net foarkomme,’ seit de frou. ‘Ik hie yngripe moatten.’
Se rinne tegearre troch it gers. Hy rint mei de holle foardel, faget mei beide hannen troch it gesicht en sykhellet in pear kear djip. By de dyk leit se in hân op syn earm.
‘Sjoch,’ wiist se, ‘de sikewein.’ As er it lûd fan 'e sirene heart, komt him yn 't liif wer alles yn ferset. Hy sil sûnder út te sjen oerstekke. Se hâldt him op 'e nij tsjin as in auto foarby rydt. De bestjoerder soe him net sjoen hawwe, dy is ien en al each foar de kloft bern yn 'e berm achter de grutte bus, dy't leech en ferlern te wachtsjen stiet, foar de plysjewein en foar de ambulânse dy't no sûnder yn te hâlden fan 'e dyk ôf tusken de hastich útwikende omstanners it gers ynrydt.
‘Kom no mar,’ seit de frou, en hy lit him oer de dyk liede, besiket de skouders rjocht te lûken en stoppet de bûsdoekjes djip yn 'e bûse. Hy krijt in triuwke nei de plysjeman dy't nei him útsjocht.
‘Ik wachtsje aanst wol even op jo,’ seit se. Hy knikt. Dat wol er graach.
It is drok yn 'e stêd. Doe't er de waarberjochten justerjûn yn it sjoernaal seach hied er it al ferwachte. De moarns noch rein en letter op 'e dei opklearrings. Hy wit sa stadichoan krekt hoe't it giet. De memmen mei lytse bern ha mei it suterige waar fan 'e ôfrûne maitiid fierste lang opsluten sitten en de âlde minsken fertutearzen achter de geraniums. Withoelang gjin sinne en as dy dan te foarskyn komt gean de minsken nei bûten.
| |
| |
By it stasjon hat er de bus al foar mear as de helt fol. Syn bakje tee hat er nei in pear slokjes stean litten om op 'e tiid wer yn te stappen en kaartsjes ôf te stimpeljen, oars is er aanst fierste let yn 'e doarpen.
Jonge froulju stappe yn, stroffeljend oer de pjut dy't sels by it trepke omheech moat om't mem de hannen fol hat oan 'e wein en de tas en de beurs. Alde minsken hise har trêd foar trêd oan 'e stange omheech en litte de fiifensechstichplus-kaart sjen. Dat binne de rêstige passazjiers. Achteryn sit it dan al fol mei skoalbern dy't har ivich en altyd tjirgje as se in hiele dei stilsitten hawwe.
Nei safolle jierren wit er wat er ferwachtsje kin, mar likegoed is krekt dat fertroude him dierber. No't er hast oan 'e ein is fan syn sjauffeurskarriêre mist er it al yn 't foaren. Net dat er gek is op 'e drokte. It leafste hat er de ritsjes mei it bekende publyk, de minsken mei de fêste wurktiden, dy't jierren achterinoar by deselde halte yn- en útstappe. De ritten fan in oere as acht en dy fan in oere as fiif, healwei seizen.
Earder op 'e dei, as de skoalbern massaal ûnderweis binne, set er it ferstân op nul. Dan ride se mei in stik as seis bussen achterinoar oan om de bern by de opstapplakken yn te laden. Der wurdt prottele en treaun, de wekkersten balte wat lûder, mar de measten litte har as skiep yn 'e stream meilûke en falle mei de swiere skoaltas op 'e skurte op 'e bankjes of skowe swijend yn it middenpaad nei achteren, fierder, noch fierder, oant de lêste steanplakken by him foaryn, oant op it trepke ta, beset binne. Soms kin er amper yn 'e bûtenspegel sjen en moat er freegje oft se de holle foardel dwaan wolle.
It heart derby, de bern moatte no ien kear nei skoalle en hy soarget dat soks kin. Yn al dy jierren hat er noait ûngemakken of fjochterij hân. Hy kin, al seit er it sels, aardich mei de jongerein opsjitte. No en dan in grapke, net al te stiif en strang, mar likegoed dúdlik. In pear kear hat er der ien útstjoerd, midden op 'e romte, sadat dy, om ôf te kuoljen in moai ein rinne moast. It duorre net lang of se wisten wat se oan him hienen en dat soarge foar rêst yn 'e bus.
Der wienen jierren by dat er wat favoriten hie. In pear drokteskoppers fan de lom-skoalle hienen withoefaak om him hinne sitten. Fertelle, prate, sjen litte. Hy seach de jonkjes noch stean op 'e râne fan 'e stoepe. Se stienen gjin momint stil, se swaaiden mei de skoaltassen om har hinne en lutsen it famke mei it briltsje oan 'e lange sturten. It famke mocht, as de bus kaam, as earste ynstappe, wêrnei't se altyd op it bankje achter him kroep. Sa wienen de hearen dan ek wol wer.
Hjoed hat er in protte fan sokke oantinkens. Frjemd dat it him ynienen sa yn 'e besnijing hat. Elk dy't it witte woe hat er ferteld dat er nei de ein útsjocht, dat er frij fan plicht en druk wêze wol, dat it him de lêste jierren
| |
| |
hieltyd mear kostet, dat syn eagen minder wurde en de pine holle slimmer. Soks. Dat it bussjauffeur wêzen al dy tiid it middelpunt fan syn libben west hat, hast noch mear as de húshâlding thús, hat er fan him ôfskood. It hâldt in kear op en dy kear sit der no oan te kommen. Noch in lyts healjier. Dizze pear moanne foar de simmerfakânsje, aanst de eksamentiid, de toeristetiid, dan it ynstappen fan 'e ûnwisse brêgeklassers, dy't mei in pear moanne al sa bretaal as mosken binne, en dan is 't oer, foar him foargoed.
Fan 'e moarn hat er wer in stik as wat bekenden yn 'e bus hân. Yn dy fan healwei sânen siet de man mei de aktetas en it reade sjaaltsje, dat er by simmer en winter om hat. Dy moat in hiel ein, earst mei de bus en fierder mei de trein, earste klasse hat er him wolris ferteld, dan kin er ûnderweis noch wurkje. In aardige man, dy't altyd wol in praatsje makket, mar net tefolle oer himsels kwyt wol.
Dat er in protte gesichten ken, hat er hjoed betocht, mar tagelyk fan gjinien wit hoe't hy of sy hyt, net wit wêr't se wenje, wat se krekt dogge. Hy hat se nammen jûn as ‘de man mei it sjaaltsje’, ‘de frou mei de plestiken boadskiptas’, ‘de man mei de swarte neilen’ - dêr ûntkomt er net oan: de hannen sjocht er altyd it bêste - en ‘de frou mei de ljochte jas en it boek’.
Sy sit no wer yn 'e bus. Midden yn 'e stêd stapt se yn. As er nei de stoeperâne rydt stiet se te lêzen, as se ynstapt glimket se - hy tinkt dat se syn gesicht ek fertroud fynt - en hâldt mei de iene han it abonnemint omheech, wylst se de fingers fan 'e oare hân tusken it boek knypt. Se hâldt net fan drokte en praten, mar ek net fan 'e benaudens yn 'e folle bus. Ditkear sit se yn 'e twadde helte fan 'e lange wein, dy't yn 'e midden in draaiplato hat. De earste helte sit al fol. Hy wit dat se mei dit waar in plakje sykje sil achter ien fan 'e boppelûken, dêr 't de wyn ûnder it riden noch wat trochhinne waait. Hy hat in hekel oan dizze grutte bussen. Der kinne fierstefolle minsken yn, en aanst, as it middenpaad wer fol stiet, as de bern fan de oare skoalle der noch by ynmoatte, hat er gjin sicht mear op syn passazjiers.
De frou mei de ljochte jas en it boek glimke niiskrekt ekstra freonlik liek it wol, as fielde se mei him mei. Se wurket net hiele dagen, mar oant healwei de middei. It begruttet him ek wolris om har, want om dy tiid sit se altyd yn in grôtfolle bus tusken de skoalbern. Noch in pear moanne, dan binne se wer ûnder elkoar. Hy moat yn himsels laitsje as er deroan tinkt dat in nijslêzer fan it sjoernaal dat in kear sei doe't er in fuotbalwedstryd op it oare net wie: ûnder elkoar, wylst de man him net iens sjen koe.
By de lêste halte yn 'e stêd sjocht it noch swart fan 'e bern. Hy draait nei it bushokje ta en skept hast ien fan 'e weachhalzen op 'e bumper. It giet wer krekt goed. Hy skodhollet as de earsten omheechstoarmje, mar it makket gjin yndruk. Se stroffelje hast oer inoar hinne en hy kin amper de abonneminten lêze dy't se yn it foarbygean omheechstekke. In meager famke
| |
| |
fan in jier as fjirtjin mei read hier, dat hast rjocht oerein stiet, en in heal ear fol mei sulveren rinkjes hat it sa drok mei tsjetterjen dat se sa trochrinne sil. Hy krijt har by de earm en lûkt him neat oan fan har ferhearde eagen. Hy wit wol dat se fan 'e moarn ek yn 'e bus siet, mar hy wol har kaart sjen. It duorret in ivichheid foar't se it ding ûnder út de rêchsek fiske hat. Mei in fjoerreade holle rint se troch nei achteren.
Se hat in boek yn 'e hannen, mar se lêst net. It is waarm, se kin har min konsintrearje. Yn 'e bibleteek wie it sa rêstich dat se der allegearre wat sleau fan waarden. It is ek in aaklik gebou om yn te wurkjen as it wat waarm is. Yn 'e ôfrûne wiken hawwe se it drok hân, kjeld en rein binne it bêste as se wat minsken hawwe wolle. Sels hat se it leaver as der wat oanrin is. In stille dei, lyk as hjoed, duorret sa lang.
It is ien stik leven yn 'e bus. As se ynstapt is de earste helte al fol en se siket in plakje achter it draaiplato, achter it iepensteande lûk dêr't se ûnderweis noch wat frisse lucht krijt.
Se is te sleau om har drok te meitsjen om it balten om har hinne. Al jierren sit se tusken de skoalbern en mei it boek op 'e skurte besiket se har ôf te sluten, har eigen territoarium te skeppen, sadat se der gjin lêst fan hat en se har gewurde litte. Se fielt in knibbel yn 'e rêch en as de bus oplûkt falt in famke mei rêchsek en al oer har hinne. It bern is slop fan it laitsjen en rekket hast it stik kaugom kwyt dat se yn 'e mûle hat. Se skoot noch wat fierder nei it rút. It boek stoppet se yn 'e tas, der komt hjoed neat fan lêzen.
By de lêste halte stappe de folwoeksenen út en oan 'e foarkant fan 'e bus wurdt noch ien lading skoalbern opslokt. Se docht de eagen even ticht en wriuwt oer de seare foarholle. Wurch is se, skjin tenein. Se betinkt wat se ite sille. De wask moat earst yn 'e masine, dan kin dy draaie as se nei de buorren fytst om boadskippen. Soe Jantine al thús wêze? Se sykhellet djip en as se de eagen wer iepen docht sjocht se har dochter.
Tusken de bern dy't troch it middenpaad tûmelje kipet it reade hier fan Jantine út. Se is ien fan 'e lêsten en ien fan 'e droksten. Noch in pear bankjes en se is op har hichte. No krekt dwaan as sjocht se har net.
It wurdt hieltyd yngewikkelder. Yn it earste jier dat har dochter op 'e middelbere skoalle siet, hie it noch wol wat dat se deselde kant útmoasten. Soms gongen se tegearre de doar út en rûnen mei har twaen nei de bus. Doe fûn Jantine it noch wol handich dat har mem yn 'e selde stêd wurke as wêr't har skoalle stie. Se liet de swiere skoaltas wolris yn 'e bibleteek by har stean as sy mei in stel freondinnen de stêd yngong as in les útfoel. Mar dy dingen duorren net lang. Jantine groeide by har wei. Se woe har net altyd om har hinne ha, se waard bretaal en begong har útwrydsk te klaaien. Op in dei hie se it lange, ljochte hier ôfknippe litten en kaam thús mei in
| |
| |
koart prúkje, dat yn fette plukjes oerein stie. Read wie it.
Har dochter woe wat dúdlik meitsje, mar se koe der mar net achter komme wat dat wie. Miskien wie it inkeld dat se har op ôfstân sette woe. It soe wol by de leeftyd hearre. It die har sear, mar se woe soks net blike litte. Dat Jantine har aardich fûn, dat wie it allerwichtichste. Har dochter wie it sintrum fan har bestean, har iennichst bern, en se hie alles foar har oer.
Se besiket har los te litten, de ôfstân te respektearjen dêr't har bern blykber ferlet fan hat. As Jantine it earste oere frij hat en mei deselde bus moat as sy, slûpt se, krekt even earder as har mem, ta de doar út. Soms sjocht se har yn 'e fierte rinnen. By de bushalte docht se krekt as ken se har net. De dochter siket har skoallegenoaten op en sy stiet wat fansiden, it ivige boek yn 'e hannen.
Jantine sjocht har lyk yn it gesicht. Se kin no net dwaan as hat se har net sjoen. Se glimket, siket yn 'e gleone eagen oft har dochter kontakt makket, en as dat net sa is, sjocht se in oare kant út. No net. Goed. Aanst hiel miskien. As se tagelyk de bus út moatte en deselde kant útgean en oare bern net mei har oprinne. Wa wit.
De bus rydt de stêd út. De lêste stopljochten en dan komt it lange ein sûnder haltes. Op 'e achterbank leit in kloft jonges en famkes oerinoar hinne te healwiizjen. In pear bern sitte achterstfoar op 'e knibbels op 'e bank. Yn it middenpaad triuwe se tsjininoar oan. In jonge fan in jier as fyftjin raast oer alles hinne. Hy sit in pear bankjes foar har en se sjocht hoe't er him oer in pear bern hinne wrot. De skoaltas dy't er earst noch by him hold, smyt er fan him ôf. Hy ropt noch lûder en hy krijt de oandacht dy't er hawwe wol as er op 'e leunings fan 'e bankjes klimt, heech boppe alles útstekt en him op it liif slacht as wie er in grutte aap.
Se sjocht om har hinne. Sy is de iennige folwoeksene hjir achter yn 'e bus. It benearret har suver. Dit is in toanielstik dêr't se de ferkearde rol yn hat, hjir heart se net by. Hiel even sjocht se Jantine, dy't lyk as de oaren yn 'e hannen klapt en mei bewûndering nei de jonge omheech sjocht. Is dat har bern?
De jonge stekt de hannen troch it lûk boppe syn holle en lûkt him omheech. Hy swaait mei de fuotten troch it paad en de bern dy't dêr stean dûke nei ûnderen om net troch syn skuon rekke te wurden. No hat er pas goed de oandacht. Mei glinsterjende eagen sjocht er nei ûnderen. Der wurdt roppen, se stoke him op. De bus hellet in trekker yn, makket in slinger, en hy sjit mei ien hân los. Wer in jûchhei. Dan giet it fierder oer in rjocht stik dyk en de jonge siket wer hâld, lûkt him noch fierder omheech, stekt de holle en dan it liif troch it lûk en ferdwynt út it sicht.
It hert kloppet har yn 'e kiel. Dit is net inkeld in spultsje mear. Se knypt
| |
| |
yn 'e tas dy't se op 'e skurte hat. Elk sjocht omheech nei de iepening dêr't de jonge trochhinne krûpt is. It duorret. Guon roppe. Se skoot in pear sintimeter nei foaren, twifelt. Jantine stiet in pear meter fierderop mei de hannen omheech. Se kin har gesicht net sjen.
Ynienen brekt de spanning. Achter har is it grut tumult. Troch it twadde lûk, in pear meter fierderop, komme in pear fuotten te foarskyn, skonken, in liif, in gnizend gesicht. Dan lit er him falle. Noch in kear!
Se trillet deroer. Hjir moatte se mei ophâlde. Se stekt in han omheech, siket eachkontakt met de sjauffeur, mar der stean tefolle bern foar om de spegel boppe syn holle sjen te kinnen. As se ropt komt har stim net heal boppe de oaren út. Mei bange eagen sjocht se hoe't op 'e nij de spikerbroek en de sportskuon troch it gat ferdwine. Se sil oerein komme. Jantine draait har om, sjocht har oan. Wat wol se?
Foar't de plysjeman de bussjauffeur meinimt komt er har kant in pear stappen út. Hy wiist nei har en se lûkt de skouders byinoar.
‘Wolle jo hjir wachtsje, dan kinne wy aanst noch even mei jo prate.’ Se slokt, knikt mei de holle. Wis, fansels. Se sjocht om har hinne. Se wol har net tusken de bern bejaan dy't no stil byinoar stean. Hjir en dêr hâldt ien in mobyltsje tsjin it ear. Guon gûle. Jantine hat gjin ferlet fan har, dy stiet mei de earm fan in freondinne om har hinne, mei de rêch nei har ta, de holle foardel.
Se rint troch it gers en lit har oan 'e sleatskant sakje. De grûn is noch wat damp, mar it kin har neat skele. Dat har jas smoarch wurdt deart har ek net. Dy soe se dochs al fuortdwaan. Jantine skammet har dêr dea foar hat se in pear wike lyn sein, in jas út it jier nul. Se siket in skjinne bûsdoek en faget de triennen fan 'e wangen. Se tinkt oan sokke mâle dingen.
Fierderop sjocht se tusken de skonken fan 'e bern troch hoe't it sikeweinpersoniel mei de jonge oan 'e gong is. Om syn nekke komt in brede bân. Ien fan 'e mannen hâldt in apparaat mei slankjes yn 'e hichte. Soe dat betsjutte dat er noch libbet? Foarsichtich wurdt er op 'e brankaar tild.
Wer flitse de bylden har troch de holle. As yn in stomme film sjocht se hoe't Jantine foar har oer stiet te razen. Pas letter hammerje de wurden yn har earen nei.
‘Do hiest him tsjinhâlde moatten! Wa is hjir no de mem. Altyd warskôgje, mar as it dêrop oankomt...’ Har mûle lûkt skean en mei de tonge faget se oer de boppelippe dêr't it snot har by del rint. ‘Rotwiif,’ byt se har noch ta en har eagen sjitte fjoer. Dan faget se mei de earm oer it gesicht en draaft by har wei.
De bocht kaam te gau. Der kamen noch gjin fuotten troch it lûk. In pear bern krigen it yn 'e gaten en rôpen dat er opsjitte moast, no, komme! It wie
| |
| |
te let. De bus naam de bocht, giseljend mei it achterein, en even wie it deastil. Doe foelen se oerinoar hinne nei it achterrút. Se wiisden en skreauden om it hurdst, de famkesstimmen heech oer alles hinne. De bus wie de bocht al foarby. Foar de sjauffeur út draafden de bern troch it gers by de dyk lâns werom. Hy lei in hiel ein fuort.
Kâld wie se ynienen, har fuotten woenen inkeld stadich foarút. Noch mear as earder hie se it gefoel dat se hjir net by hearde, der amper by wie. Se waard hast omtreaun troch de bern om har hinne. Dêr hielendal, waard roppen. Sa fier? Sintrifugale krêft, lei in famke oan har freondinne út, en doe't dy har mei grutte eagen oanseach sei se: middelpuntwikend, wylst se mei de earmen in brede swaai makke. De freondinne begriep it net.
De tiid befrear. In jonge rôp dat er syn húsdokter belle hie en stuts syn mobyltsje omheech. Der kaam in reade auto en de man dy't derút sprong jage mei autoriteit de bern by it slachtoffer wei. De dokter luts de sjauffeur oan 'e earm dy't op 'e knibbels by de jonge lei.
De sjauffeur stroffele oerein, draaide him om, stuts de dyk oer en sakke mei de earmen oer it liif de sleatswâl yn. Se koe him fan gesicht. Hy ried al jierren op dizze bus, hy wie de jongste net mear.
Aanst sil se noch even mei him prate as se de kâns krijt. Se stoarret foar har út, hellet de hannen troch it hier en lit se even op 'e earen lizze. Rotwiif. Se heart it noch. It wurd sit har fêst yn 'e holle.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd