Trotwaer. Jaargang 32

[p. 369]

De lêste boat nei Hellesylt
Meinou Piebenga

Eke fytst stadich yn 'e wyn op nei hûs ta. Se hat it paad by de Swette lâns keazen. Dat is eins wat om, mar se hie der sin oan hân om lekker troch te waaien en it klotsen fan it wetter te hearren. It is echt hjerstwaar, mei sa'n hurde wyn dat it net maklik is om op it smelle fytspaad te bliuwen. Se leit mei de earms op it stjoer, de holle foardel. Se is it net wend om allinnich te fytsen en beseft no hoe 'n stik it skeelt as Jan skean foar har rydt om te wyn te brekken.

Dy is fêst de oare kant om gongen, tinkt se, miskien hat er noch wol oaren út harren doarp ynhelle en binne se wat oan it gekjeien.

Oan de ein fan it sande oere koene de oaren fan de eksamenklasse VWO nei hûs ta.

‘De Boer moet zijn taaltje nog even bijspijkeren, zeker,’ rôp Marcel, de fierstente grouwe slachterssoan út 'e stêd. Mei de klam op boer.

‘Hee, karbonade,’ sei Jan feninich, ‘gean yn de etalaazje fan jim heit sitten!’ Hy run mei Eke it lokaal út, op wei nei de learaar dy't har beide yn syn eigen tiid tarette op it eksamen Frysk.

‘Doen jullie het wel eens?’ It klonk hol troch de gong, dy't op dit oere net mear sa fol mei bern wie.

‘Alle sneintemiddeis,’ gniisde Jan oer it skouder yn de rjochting fan Marcel. ‘Toe ju, doch net sa idioat, wêrom seist dat,’ systere Eke. Se fielde dat se in kleur krigen hie.

‘No, dat dogge dochs alle troude stellen, op sneintemiddei mei elkoar op bêd, witst dat net?’

‘Ik bin net mei dy troud, wol?’ It kaam der lûder út as se bedoeld hie.

‘Grapke,’ sei Jan en sloech de earm om har skouders. ‘Kinst der wer net oer?’ Eke triuwde him fuort en rûn in stapke hurder.

Bosma siet al klear. It wie in al wat âlder, hiel krekt mantsje. Hy hie foar elk op de foarste tafels tsjin syn buro oer twa stensils klear lizzen. Moai rjocht.

Boerefaktaal, lies Eke.

‘No, de Bóer,’ sei se, ‘dêr kinst dy it hert mar oan ophelje!’

Jan waard ynienen poer. ‘Jezus, do ek al? Wat mienst wol net...’

‘Grapke,’ baude Eke him gicheljend nei, ‘kinsto wol oer ommers!’

Jan bûgde him ek oer de list. Afrasteren-ôffreedzje,
bodumvruchtbaarheid-grûndeugd, lies er lûdop, castreren-lobje, ôfbine,
snije.... wêrom moat ik dit witte? Wat moat ik der mei?’

[p. 370]

Hy hie it tsjin Bosma, mar foar't dy anderje koe, sei Eke dat er him dat mei oare talen ek net ôffrege. En dat der fêst ek wol learlingen wienen mei Frysk yn it pakket dy't bistedokter wurde woenen.

‘Dat leaust dochs sels ek net? Sokken kieze wier gjin Frysk. Binne wy net de iennigen yn de hiele provinsje?’

Bosma reagearre net. Hy woe mei de les begjinne. ‘Oare kear amtlike taal,’ ferguodlike er noch. Hy wist wol dat Jan bestjoerskunde studearje woe.

Eke is bliid dat sy no allinnich fytse moat. Se wol net mear dat it fanselssprekkend is dat Jan en sy altyd mei elkoar op en út geane. Se wol oare, nije dingen belibje! Jan de Boer, gewoaner kin it ek al net... Se kin him al fan de beukerskoalle ôf. Blûn, grut, sterk en hiel aardich, mar eins falt se op in hiel oar type.

Eke tinkt wer oan fan 't simmer yn Noarwegen. Se hie mei har heit en mem en jongere broer in deitocht makke nei de Briksdals breen, in grutte gletsjer. Op de weromreis namen se yn Hellesylt de fearboat nei Geiranger, dêr't harren fakânsjehûs stie. It hie prachtich waar west en de jûnsdize hong al oer it fjord. Doe't yn 'e fierte tusken twa grutte rotspartijen de boat dy't yn de tsjinstelde rjochting farde te foarskyn kaam, hie heit tsjin nimmen yn it bysûnder, sa mar wat foar him út, sein: ‘De lêste boat nei Hellesylt...’ En ynienen hie it west as wie dy iene sin in gedicht en Eke wie oan de reling stean gongen en hie de boat hieltyd tichterby kommen sjoen en him mimerjend folge oant er út it sicht ferdwûn wie.

Se wie net mei heit en mem en Gjalt opfakânsje, mar mei harfreon. Se seach him foar har, donker hier mei krollen, prachtich atletysk figuer en mylde eagen. Like sprekend op Ruerd Koster, in kennis fan heit en mem dy't har ris, doe't se noch lyts wie, yn sliep songen hie mei inferske dêr't har noch stikken fan yn it ûnthâld sieten:

Mies van Loo heeft mooie haren,
mooie haren heeft Mies van Loo,
Mies van Loo, Mies van Loo,
mooie haren heeft Mies van Loo...

Hy hie sa'n prachtige, weemoedige stim en se hie, sa lyts as se wie, winske dat sý Mies van Loo wie. Se fielde har betrape, doe't er fierder song:

Eke Post heeft mooie ogen,
mooie ogen heeft Eke Post....

Sy en harfreon makken in wrâldreis op 'e moter. Se hienen yn Geiranger oernachtsje sillen, mar dêr hie it har fierstente toeristysk west. Hy sei mei de stim fan Ruerd dat se de lêste boat nei Hellesylt mar nimme moasten.

‘De allerlêste?’ frege sy pleagjend. Hy naam har de helm fan it lange, blûne

[p. 371]

hier, tute har en sei sêft dat se dat dwaan soenen as se tegearre hiel, hiel âld wurden wienen, te âld om ea noch wêrom te kommen....

‘Getfer!’ ropt Eke ynienen lûd. In grouwe rôt fljocht har foar it tsjil lâns en ferdwynt yn de ûnderwal. Se is sa skrokken dat se nochris út de grûn fan har hert ‘Getferderry’ seit. Har stim klinkt sa nuver hjir yn de wide, keale wrâld, dat se har skammet. Se sjocht skril om har hinne oft der dochs earne immen is dy't har hearre kinnen hat. Net ien te bekennen. It is in bytsje dizenich en fan de tsjerketuorren dy't oars oan de kimen te sjen binne, kin se no neat gewaar wurde.

Eke krijt pikefel op de earms as se betinkt dat hjir grif wol mear rotten binne. Wat docht se hjir ek? As se de oare kant om gongen wie, hie se al thús west.

In eintsje fierderop by wat strewelleguod sjocht se no wol immen. Se tinkt dat dêr in man te fiskjen stiet, mar as se tichterby komt, draait er him fluch om. Yn in flits sjocht Eke dat de broek him op 'e hoksen hinget en dat syn ding rjocht foarút stekt, mar dan hat se as de wjerljocht de fyts keard en fljocht as in idioat de oare kant wer út. Foar de wyn.

Jan trapet sa hurd as er kin yn 'e wyn op nei hûs ta. Nei't er by Eke weigongen wie, hie er wat doelleas yn it sintrum omrûn, op 'e siik nei freonen. Of leaver noch woe er freondinnen tsjinkomme. Aardige, spontane famkes, dêr't er wille mei meitsje koe. De stêd like wol útstoarn, de kroegen dy't op freed altyd grôtfol binne, hienen no ek leech west.

Hy hie noch wat omsneupt yn in boekwinkel, mar doe wie er beret op hús oan set, oer it fytspaad lâns de Swette, dan wie de kâns dat er Eke ynhelle wol hiel lyts. Dy soe mei dit waar noait dy kant kieze.

Hy fielt him sterk en frij en it nearzige gefoel fan niis is ferdwûn.

Se rûnen tegearre nei it fytshok, de boeketassen op 'e rêch.

‘Wêrom dochst sa tsjin Marcel?’ frege Eke. ‘Hy kin it net helpe wol, dat er sa dik is.’

‘No brekt my de klomp,’ foel Jan út. ‘Altyd dat gelul oer it Frysk. Krekt as prate allinnich boeren it mar. En hy wit bêst dat ik gjin boeresoan bin. Wêr bemuoist dy mei? Bist myn mem net, wol?’

Mar it wie Marcels lêste opmerking dy't Jan mear dwers siet. Doen jullie het wel eens...

It like wol oft hy de iennige fan syn leeftyd wie dy't noch noait mei in famke frijd hie. En salang't er allinnich mar mei Eke omgong, soe dat ek wol noait barre. Dy hold him al ôf as er har allinnich mar ris oanhelje woe. En fan dat serieuze gedoch fan har hie er ek skjin syn nocht. Hy woe nije, span-

[p. 372]

nende dingen meimeitsje!

‘Ik wol de stêd noch eefkes yn,’ sei er. ‘Oant moarn!’ En hy sprong op syn fyts.

Yn 'e wyn op hat wol wat, tinkt Eke, dan kinst dyn soargen fertraapje, dan telt allinnich mar wat op dat momint wichtich is en dat is datst sjen moatst datst foarút komst.

Mar wat se no docht, sile op 'e wyn en sûnder wjerstân de frije fierten temjitte gean, is hearlik. Dat komt fansels ek om't se mar ien doel hat: dêr wei en sa gau mooglik!

Dy rôt fan niis kin har ek neat mear skele, wat kin dy har no dwaan? En dat ropt de fraach op wat sa'n man har dan wol dwaan kin. Se wit bêst wêr't in ekshibisjonist op út is. Dy wol allinnich mar datsto sjochst. En neat mear as dat. Mar kinst dêr wis fan wêze? Wa seit dat ast dan goed sjochst - en Eke stelt harsels al foar mei de holle demostratyf yn dý rjochting - hy dy net dochs noch fan de fyts ôfsleept en dy pakt?

Se wurdt in fytser gewaar dy't har kant út komt. As it in frou is, sil se sizze dat se ek mar omkeare moat. Mar it duorret net lang foar't se yn 'e gaten hat dat it Jan is.

‘Wêr silsto hinne?’ ropt er al fan fierren. ‘Hast wat fergetten?’

Se stappe allebeide ôf. Eke docht it ferhaal fan de man en ek mar fan de rôt.

‘Der bart hjoed fêst noch wat,’ seit se.

‘It binne goéie dingen dy't út trijen besteane.’

‘Nee, ferkearde ek. Ik wit it seker!’

‘No ropst it oer dysels ôf, hear! Moatst ophalde!’

Jan sit al wer op 'e fyts. ‘Kom mar,’ ropt er, ‘as er der noch stiet, sil ik him eigenhannich foar dy snije, ôfbine, of.... eh....’

‘Lobje!’ Laitsjend fytst Eke achter him oan.

As Eke harren hiem oprydt, sjocht se buorman by syn auto stean. Hy is muskusrattefanger en hâldt in grouwenien foar har omheech. ‘Wy ite hjoed wetterknyn, Eke,’ ropt er.

‘Getferderry,’ seit se lûd, hjoed foar de tredde kear. Buorman gniist. Eke tinkt dat as er de rôt by de Swette fongen hat, hy wat har oanbelanget, better dy fint fange kinnen hie.

Nei it jûnsiten is Eke nei har keamer gongen. Se hat neat ferteld. It petear dat ûntstien hie, kin se sa wol betinke. Mem soe seure oer it gefaar fan allinnich lâns iensume paden fytse, Gjalt soe alles witte wolle oer mannen dy't har lul sa graach sjen litte en heit soe it wer relativearje en fan betinken wêze dat jo ek foar ekshibisjonisten begryp opbringe moatte.

[p. 373]

Se giet op bêd lizzen en lûkt it kessen sa dat se it sicht op de foto fan de lêste boat nei Hellesylt hat. Se hie doe net iens murken dat heit him makke hie en him daliks om in ôfdruk frege. Heit hie dat foar dy iene kear ris hiel goed oanpakt, hy hie in prachtige fergrutting meitsje litten yn in moaie list. Eke is der ôfgryslike wiis mei, se rekket der net op útsjoen.

Se farre by de ‘frijer’ en de ‘breidssluier’ lâns, wetterfallen dy't der oars yn dizze tiid fan it jier net mear binne, sa lit de stim út in kassetterekorder witte, mar no is de snie pas hiel let teid. Mei de earms om elkoar hinne steane se te sjen.

‘Myn lytse breid,’ seit er, ‘wy sette aanst de tinte net mear op. Fannacht wol ik mei dy yn in echt bêd sliepe. Wy nimme yn Hellesylt in hoteltsje.’

‘Ja,’ seit se, ‘dan litte wy ús earst inflesse sjampanje bringe en dan geane wy tegearre yn bad.’

Eke moat om harsels laitsje. Sjampanje is yn Noarwegen net te beteljen.

Mar it gefoel fan langstme ferdwynt net.

As der oanbelle wurdt, wit se dat it Jan is. Mem lit him deryn en stjoert him troch nei boppen.

‘Wat bist oan it dwaan?’ freget er.

‘Neat,’ seit Eke koart.

‘Eke....’

Der is wat yn syn toan dat makket dat Eke ynienen wat mear omtinken foar him hat.

‘Eke, doe't ik fannemiddei fuortrûn, tocht ik dat it goed wêze soe dat wy net mear sa faak byinoar binne. Ik bedoel, ik woe ek wolris wat oars en....’

‘Wat frjemd,’ seit Eke, ‘ik haw itselde tocht.’

‘Ja? Mar doe't ik dy op 'e fyts oankommen seach, der oan de Swette, doe wist ik opiens dat ik allinnich mar by dy wêze woe.’

Jan stiet midden yn de keamer en liket wat ferlegen mei syn halding.

Eke sit noch op it bêd. Se krijt in waarm gefoel as se nei him sjocht.

‘Kom hjir ris,’ seit se en skoot in eintsje op.

Jan falt mei in plof nêst har del en dêr is it bêd net op makke. In pear latten fan de boaiem sjitte fan it plak en se sakje der trochhinne.

De spanning is foarby. Wylst se gnizend besykje oerein te kommen, seit

Jan: ‘Dat wie dan it tredde... eh... ûnheilsbarren.’

‘Ja,’ seit Eke. Mar it tredde rampke dat har hjoed oerkomt, is net dat se troch it bêd sakke binne. It is de lêste boat nei Hellesylt. Dy hinget der net mear. De spiker is troch de klap lossketten en de foto stiet no op de plint, tusken it bêd en de muorre yn. Se kin noch krekt in stikje fan de Noarske loften sjen. De boat fart no achter it bêd.

[p. 374]

Tegearre steane se achterop nei ‘de preekstoel’ te sjen, in foarútstekkend rotsplato, sa'n heale kilometer boppe it wetter. ‘Dêr trouwe wy,’ seit er, ‘mei seefûgels as tsjûgen. En...’

‘Wêr is dy foto fan Noarwegen?’ freget Jan. Hy hat it noch net sein of hy sjocht him al.

‘Net oankomme!’ ropt Eke, as Jan him oppakke wol. Se skrikt fan harsels. ‘Lit ús earst mar eefkes nei underen ta gean om sjampanje,’ stelt se fluch foar.

‘Dan set ik aanst it bêd wol wer yn elkoar. Us heit moat mar even in nije spiker yn de muorre slaan.’

‘Om... sjampanje?’

‘Sei ik dat? Om wat te drinken bedoel ik fansels!’