Trotwaer. Jaargang 32

[p. 315]

Fine wy dit noch aardich?
Hannah Ludwig

Myn man en ik binne sentimintele gekken. En Simmer 2000 wie íén grutte oanfal op de trienbuizen.

Tsjerkje fan De Kliuw werom nei har kafee? Janke!! Safolle tûzen bananen útparte by de Nije Kromme? Jammerje!! Ek fan wille hear, want allinne gekke Friezen betinke soks. Iepening mei folksliet op it Saailân? Snotterje!!! Immen, dy't syn earste leafde werom fynt? Simmertime yn Frjentsjer? Men kin it sa raar net betinke of wy hawwe eltse dei wol in kear grynd dy wiken. Tjitte hat sels in faks nei Gryt van Duinen stjoerd mei allinne de tekst: ‘Kike, wat dochst my oan?!’

No ja, men moast de dingen in bytsje oerdriuwe, sokke dagen.

Oardel moanne earder siet ik yn it doarpke Heilbron yn Dútslân foar dûmny Gerryt de Haan oer. Hy hie in pear oere derfoar ús muoikesizzer troud yn it Dútsk, Ingelsk, Nederlânsk en it Frysk. It wie in tige meartalich selskip. De dûmny wennet yn Switser- mar syn hert yn it Heitelân.

Neist him sieten in pear Grinslanners oan it diner en it petear kaam al gau op Simmer 2000. Sy diene wat leechlizzend, mar ja, it wie in tige beskaafd selskip, dus hâlden se harren al gau wat yn en fregen tige fatsoenlik wat dêr no sa typysk Frysk oan wie.

Ja, doe hiene sy it noch net ret. It gemoed wie ús earst al wat folsketten fan lilkens oer it ûnbegryp en no koene ús de triennen wier út de eagen spatte. We tommelen hast oer mekoar hinne, mei gjalpen as: ‘Soks kin allinne yn Fryslân. Súd-Hollanners bygelyks, fiele har gjin Súd-Hollanners, mar Rotterdammers of Hagenezen. Friezen binne Friezen tanksij it lytsskalige, tanksij de taal.’

Myn man hat it mier oan sokke ferhalen en hâldt him dan meastentiids stil. En ik tink dat dûmny en ik allinne oer de grinzen sa fûleindich Frysk binne yn wurd en gebearte, benammen by minsken dy't gjin sprút gefoel foar soks hawwe. Se moasten it op it lêst wol ôflizze tsjin dit ferbaal geweld. Soks kin yndie allinne yn Fryslân, se koene der net mear ûnderút.

Friezen binne fansels ek in kreatyf folkje. It tilt hjir op fan dichters en fan toanielspilers, hûnderten toanielspilers, en dy wolle oeral en manmachtich in poadium bestoarmje. En as it dan Simmer 2000 wurdt tinkt elts doarp oan in iepenloftspul en guon doarpen skypje harsels der ek noch mei op! En al dy iepenloftspullen moat ik hinne. Foar Omrop Fryslân. No ja, moatte? It is fansels wurk. En dat wurk mei ik graach dwaan, mar dit jier wie it allegear in bytsje tè.

Nei elts iepenloftseizoen hawwe Tjitte en ik in houten kont fan dy net bekessene rotbankjes en in droech kuchje fan it sigen en de kjeld en dan tinke wy: ‘Fine wy dit noch aardich?’ En elts jier is it andert wer itselde: ‘Jawol hear!’

Nei dizze Simmer 2000 binne wy der lykwols net sa wis mear fan. We ha se net iens allegear sjoen, mar it wie genôch, mear as genôch. Men is op it lêst kritikus. Mar men wit ek dat hûnderten minsken moannen en moannen arbeide hawwe oan iepenloftspullen dy't klinke en daverje moatte.

Nim no Wêrom, werom? yn Wurdum. Tsjongejonge, wat davere dat! Soms klepperen jin de earen. Krekt as alle iepenloftspullen duorre it

[p. 316]

stik fansels fierstente lang en dan sit men nachts om twa oere noch te skriuwen en men tinkt: ‘Se hawwe sà har bêst dien, hoe sil ik myn krityk op in freonlike wize ferpakke?’ Ik leau dat soks wol in bytsje slagge is. Earlik sein hawwe Tjitte en ik hast gûld mei de wurden: ‘Wêrom, wêrom, werom??’ Mar dat hat lokkigernôch net ien heard.

Soms skriemt men hast fan it gnizen. Bygelyks dy kear doe't yn Wynjewâld Thúsreize yn premjêre gie. It stik waard spile op in souderskûte mei dêr efter - yn de haadrol - dat prachtige frachtskip Tsjerk Hiddes. Oan de oare kant fan de feart sieten twa minsken yn harren túntsje op har eigen noflike stuollen, méí kessens - jim fernimme de jaloezy - en in flesse jenever op it tafeltsje, te sjen nei de efterkant fan it stik. Doe't it Frysk folksliet songen waard, stiene dy twa ek heechoppich mei te sjongen. Fan soks wurdt in minske allinne mar fleuriger.

Spitigernôch is it net allegearre jûchhei en hosannah. Want no bin ik lilk. Pûrrazende lilk.

Ik moat it oer Spangea ha. Spangea leit yn Fryslân. Eartiids bestie Spangea net, mar no neame se dêr harsels it Verona fan Weststellingwerf. Dat mei om my, want Spangea is ‘op de kaart setten’ troch dy opera's. Net omdat it allegear sa prachtich klinkt - dêr is de akoestyk yn in iepen tinte te wankelmoedich foar -, mar om dat unike barren. It útsjoch op de greiden, de prachtige rezjy dy't dy greiden ta meispyljend dekor makket. Soks hat wier provinsjale subsydzje fertsjinne, en dus ek krigen. Net foar ien jier, mar foar in gâns langer tiidrek.

En wat is der no bard? Blauwbaards burcht waard spile yn in tichte tinte. Mei twa sjongers, en sûnder koar. Hawar. Soks mei hinnebruie. Dizze opera is mear as de muoite wurdich. Dêr bin ik dan ek net lilk om, mar wol om de wurden fan de regisseur en betinkster fan dizze Spangeaster happening, foar Omrop Fryslân. Want wat sei Corina van Eyk? ‘Nou ja, Orfeo zou ik nooit zo doen.’ Dan tink ik: ‘Nee, wis net, sy net. Mar Jos Thie lokkigernôch wol.’ En dan wyn ik my in bytsje op. Foar tûzenen minsken wie Orfeo Aqua ommers ien fan de hichtepunten fan it Frysk Festival en Simmer 2000.

Mar it wie noch net genôch. De grutste klap moast noch komme: ‘Ach, Spanga is eigenlijk geen Friesland.’ Sjoch, dan komme my de triennen yn de eagen. En se spatte der wier út, as ik ek noch fernim dat it Frysk Festival de reden wêze soe fan it tsjinfallen fan de kaartferkeap foar Blauwbaards burcht.

‘Eigen schuld, dikke bult’ raas ik dan yn it Hollânsk en dan bin ik earst wier lilk. Want de opera fan Spangea wie gewoan earder út ein set as ornaris. Dêrnei moast it ommers haljetrawalje nei Amsterdam, nei it simmerteaterfestival De Parade. De tichte tinte yn Spangea wie dus in soarte fan repetysjeromte. Corina van Eyk longeret gewoan op in hegere subsydzje fan it Ryk. Wol mei help fan de Provinsje Fryslân, fansels.

Friezen knibbelje allinne foar God. Dyjinge dy't dêr neat fan begrypt, knibbelet gewoan foar Rick van der Ploeg.

(Justjes oanpaste tekst fan in kollum, op 19 july brocht yn it Simmerkafee yn de Ljouwerter Harmonie.)