Trotwaer. Jaargang 32

[p. 191]

Tryater: no en dan in oare regisseurskop?
Piter Terpstra

It liket der hast op dat Jos Thie en Andy Daal de rezjy fan de stikken dy't it toanielselskip Tryater spilet ûnderling ferdiele. Jos Thie makket hieltyd mear namme mei breed opsette prodûksjes - Peer Gynt, dat op it Oerol Festival op Skylge spile waard, stiet dejingen dy't it slagge in opfiering by te wenjen noch hieltyd goed by. Thie naam lykwols ek it lytsskalige De Rafaëls fan Flip Vanluchene foar syn rekken. Wylst hat Andy Daal mei Iensum yn Ierlân de Ierlântrilogy fan Martin McDonagh ôfrûne.

Foar it seizoen 2000/2001 hawwe Thie en Daal alle rezjy's ek wer op har nommen. De kar fan de stikken is wer ferrassend. De alsidige Bouke Oldenhof hat in oersetting makke fan Medea, yn de fjirde ieu foar Kristus skreaun troch Euripides, ien fan de grutste fertsjintwurdigers fan de Grykske trageedzje. It is in stik mei in hiel boeiende yntriizje, mar miskien hie Elektra foar Andy Daal in noch nijsgjirriger útdaging west.

Thie hat dizze kear in hielendal ferboude fib-seal yn de Harmonie nedich foar Ronja de rôversdochter fan de Sweedske skriuwster Astrid Lindgren. It is in echt famyljestik, dat om Kryst en de jierwiksel hinne allinne op dizze lokaas je spile wurde sil. Ek De gebedsgenêzer fan Brian Friel komt foar rekken fan Thie.

It iennige stik dêr't ien fan de beide fêste regisseurs nèt by betrutsen is, wurdt fan 't simmer al spile. Rob van Meeberg, hjir ûnder oaren noch bekend fan syn rol yn de musical Mata Hari, beset de regisseurstoel by Roorda, in stik fan Bouke Oldenhof oer de ferneamde kommunistyske politikus Gerrit Roorda, dy't op de Tynje wenne hat mar ek syn fuotstappen yn Amearika en Ruslân achterliet.

Mei Jos Thie hâldt it mar net op. Yn it ramt fan it Frysk Festival wurdt fan 29 juny oant en mei 12 july ûnder syn rezjy Orfeo Aqua útfierd, ‘muziektheater op het water bij zonsopgang’. Dat ‘bij zonsopgang’ is suvere wierheid; it begjint moarns om fjouwer oere en it publyk sil dan mei spesjale treinen earne yn it wetterlân teplak brocht wêze. Tryater is hjir mei wat helpferliening mar sydlings by belutsen.

Mar likegoed, der wurdt op Andy Daal en benammen op Jos Thie (dy't bytiden ek noch bûten de provinsje aktyf is) faak beslach lein en de spilers fan Tryater komme tsjintwurdich amper mei oare regisseurs en rezjy-opfettingen yn oanrekking. De fraach oft dit geunstich of ûngeunstich is, benammen foar in artistyk lieder, dy't noch oare taken hat as dy fan regisseur,

(út: Seizoenbrosjuere Tryater)

[p. 192]

tsjinnet him oan. Ien ding mei daalk fêststeld wurde: de kar, de kwaliteit en de fariaasje fan it repertoire hawwe der by Tryater oant no ta net ûnder te lijen.

It tanimmend tal opfieringen en besikers en de wurdearring fan it foar in grut part jonge publyk (oer taalbefoardering sprutsen!) wize de goede kant út. Yn de resinsjes yn de lanlike blêden komt Tryater der bêst foarwei. Wylst de Fryske literatuer net it peil berikt fan de Nederlânske en yn de deiblêden hast net achtslein wurdt, komt it foar dat Tryater as foarbyld neamd wurdt foar guon Hollânsktalige beropstoanielselskippen.

Dy wurdearring foar de beide reisprodûksjes fan it ferrûne seizoen is terjochte. De Rafaëls, dat ûnder de Dútske besetting om de útfiering fan de Panis Angelicus op Maria Himelfeart hinne spilet, is in sfearfol stik, dêr't it ferrin fan in waarme simmerjûn mei tsjinstellingen, konflikten en geheimsinnichheden prachtich yn werjûn wurdt. It is my allinne in riedsel wêrom't Bouke Oldenhof dit stik dat ek wat de karakters oanbelanget sa dúdlik yn Flaanderen spilet, ferpleatst nei de enklave Blauhús yn de Fryske Greidhoeke. Klaasje Postma, Aly Bruinsma en Marijke Geertsma spylje de trije sterk útelkoar rinnende frouljusrollen hiel oertsjûgjend.

Al lang bekende spilers komt men ek tsjin yn Iensum yn Ierlân. Freark Smink is nei in koarte karriêre yn Hollân, dy't him gjin foldwaning jûn hat, by Tryater weromkommen en de manier dêr't er mei Joop Wittermans de fijannige bruorren Coleman en Valene Connor op útbyldet, makket dat wy dêr wiis mei wêze kinne. De rûtinearre Thijs Feenstra karakterisearret pater Welsh hiel oannimlik; allinne dy iene lange monolooch is even in brek yn dit hilaryske stik.

In slagge seizoen dus. Dochs bliuwt de fraach fan niis hingjen. Der hat, noch net iens sa lang lyn, in tiid west dat Tryater mear spilers yn fêste tsjinst hie as fierwei de measte Nederlânsktalige beropsselskippen. Der waard sels wolris ûnfreonlik sein: ‘Men sjocht altyd deselde koppen.’ Sa is de situaasje no gelokkich net mear.

Moatte wy dizze ûnderfining fan tapassing bringe op it feit dat by Tryater de lêste tiid twa regisseurs it hiele repertoire fan in seizoen op harren skouders nimme? Is wat fernijing ek net fan belang foar de spilers? Jos Thie en Andy Daal soe ik net graach misse wolle, likemin as destiids ien fan de fêste spilersploech. Mar men moat letter net ta de ûntdekking komme dat, ek wat de rezjy oanbelanget, no en dan in oare ‘kop’ wol goed west hie.