Altyd wat!
Tr. Riemersma
Wittenskip en ideology
Tony Feitsma stjoerde my in fotokopy fan in artikel fan Pieter Breuker, dat ferskynd is yn Taaltrots, Purisme in een veertigtal talen, ûnder redaksje fan Nicoline van der Sijs (Amsterdam/Antwerpen, 1999). Breuker skriuwt ûnder mear (s. 86):
‘Het verzet tegen de interferenties en tegen de positie van het Nederlands überhaupt is sterk. Valt een dergelijke, ideologisch gemotiveerde houding van taalzuiveraars te verwachten, men zou van frisisten een analyserender en afstandelijker houding mogen verwachten. Toch weet niet iedere frisist wetenschap en ideologie te scheiden. Zo kent de taalkundige en ex-hoogleraar Fries Tony Feitsma het in haar ogen abstracte, van zijn dialecten vervreemde Nederlands de kwalificaties “moloch” en “onmenselijk” toe. Al even bont maakt de letterkundige Trinus Riemersma het, die het Nederlands onder meer typeert als van een van alle levenskracht berooide “ziekenhuispatiënt”. Psychologen zullen dergelijke kwalificaties misschien in verband brengen met onmacht, woede, vernedering, minderwaardigheidsgevoelens of juist hoogmoed. Zonder daar een uitspraak over te willen doen, constateer ik wel dat ze weinig met de werkelijkheid te maken hebben. Men kan zelfs stellen dat de moderne, goed opgeleide en ontwikkelde Friestalige niet alleen het Fries, maar ook het Nederlands als moedertaal heeft, althans het als zodanig beheerst.’
Tony en ik ryp foar de psychiater - Breuker hat grif it smoar op ús yn, dat er him sa gean lit. En earlik: dêr ha wy it ek wol nei makke.
Breuker sitearret net, mar parafrasearret; boppedat jout er net oan wêr't de troch him ferspijde opmerkingen stien ha. Ik tink foar 't neist dat ik yn in artikel of kollum ferwiisd ha nei in sosjolingwist - ik wit noait mear wa en yn hokker boek - dy't skreau dat dialekten dy't har net frij ûntjaan kinne mei't se oerhearske en oantaast wurde fan in machtiger taal, mar ek standerttalen dy't troch skoalmasters en taallearden fan har rykdom oan foarmen berôve en yn 't kesjet reaun binne, eigentlik ‘patologyske’ talen binne. Dat fûn ik destiids in nijsgjirrich idee, benammen ek om't neffens dy auteur de chomskyanen har dus nèt dwaande hâlde mei ‘natuerlike’ taal, sa't se oars al pretindearje.
Doelt Breuker dêr op, of op wat oars? As er in diskusje oangean woe, hie er my korrekt sitearje moatten. Mar Breuker wol dúdlikerwize gjin diskusje, hy ferklearret ien leaver foar gek.
No goed, dan mar gek. Ik bin teminsten net dom, lykas Breuker. Wat is dat foar ezelachtichheid om wittenskip en ideology ta inoar yn opposysje te setten? Der is helendal gjin opposysje. Op alle terreinen fan ûndersyk dêr't it eigenbelang meispilet, is dat ûndersyk èk ideologysk motivearre. De ûnderskieding taal-dialekt is gjin wittenskiplike ûnderskieding, mar in ideologysken. Dy ûnderskieding is útfûn en wurdt brûkt om de eigen befoarrjochte posysje de skyn fan rjochtfeardichheid te jaan. De ûnderskieding ‘minderheidstaal’, dêr't ik my yn de fuotleasten fan Tony Feitsma nochal ris sterk foar meitsje, is lyksa in ideologysk motivearre kategory. It Frysk is gjin folsleine kultuertaal, mar in dialekt wolle wy it net neame, dus fine wy in tuskenoplossing.
De fout leit net by de wittenskipper dy't folslein partij is, mar by de wittenskipper dy't syn eigen partidigens ûntkent.
Auteursrechtelijk beschermd