Trotwaer. Jaargang 32

[p. 39]

De skriuwer, it famke en de dea
Jitske Kingma

Wilco Berga, It krantefanke. Utjouwerij Fryslân, Ljouwert 1999. 205 siden. f 27,50.

As Albert Nicolai sechstjin is, rint er al mei gedichten yn 'e bûse om. Hy sil dichter wurde. De skoalle wol him stjoere yn in rjochting dy't er net wol en dêrom stapt er dêr op. It is in machtich momint, it begjin fan in grutte takomst dêr't er in roman yn skriuwe sil. Dat bliuwt der lykwols by, hy moat earst it libben kennen leare om der gedichten oer skriuwe te kinnen.

De skriuwer, it famke en de dea, dat binne de tema's yn Wilco Berga syn nijste roman It krantefanke. De roman hat trije spoaren, dy't yn 'e rin fan it ferhaal byinoar komme yn in ûntknoping dy't op de earste 25 siden al op 'e eftergrûn te sjen is. It begjint mei Albert, 46; it twadde spoar is Albert, 16; en it tredde de opgroeiende Maaike.

Albert is mei syn skriuwersskip nea tichter by de rom kommen as mei it troch omke Jochem finansiere dichtbondeltsje. Dat freget al mear as 25 jier om in opfolger. Hy wol in roman skriuwe, yn twa dielen. It earste spilet om syn sechstjinde hinne, it twadde om syn seisenfjirtichste. De ferhaallinen krôlje it hiele boek hinne trochinoar en om inoar hinne. Alle kearen as se yn har rûntsjes by in al earder beskreaune situaasje lâns komme, meitsje se wer in stikje fierder dúdlik fan wat der doe of koartlyn bard is en wat dat allegear mei-inoar te krijen hat. Dêrby hat Wilco Berga, de dichter dy't ek romans skriuwt, itselde bertejier as Albert. Yn in fraachpetear soene je him nei in link tusken Albert en Wilco freegje. No bliuwt it by suggestjes.

It boek begjint mei Albert dy't lykme allinne sit te bekommen fan de dea fan syn wurkjouwer, de flecht fan syn freondinne en it feit dat syn omke Jochem, op skriuwersgebiet syn foarbyld, gek wurden is. Geandewei komt it ferline fan Albert, de ferhâlding tusken omke Jochem en de heit fan Maaike en de striid fan Albert om him steande te hâlden oan 'e oarder.

Ik haw It krantefanke mei nocht lêzen. It hâldt de spanning fêst, Berga hat wat te sizzen en hy hat foar in nijsgjirrige struktuer keazen. It boek hat lykwols net oeral itselde nivo. Ik fyn dat Berga yn syn beskriuwing fan hoe't Maaike opgroeit en fereale wurdt tekoartsjit by it beskriuwing fan har ûntjouwing. De djipgong is mar in sintimeter as tsien, wylst er by Albert folle fierder nei de boaiem giet. Ek omke Jochem kriget syn gerak. Mar Marjan, de mem fan Maaike, komme wy suver neat fan oan 'e weet. En de ferhâlding mei de âlden, dy't Albert ferdrinke litte yn har ûnbegryp hie ek folle mear omtinken ha mocht. Om in foarbyld fan it ferskil te jaan, Albert oer Maaike: ‘As se sa lake - de holle efteroer, de skonken wat faninoar, wylst se mei in smelle hân de jurk tusken de knibbels del hold - mocht ik stjerre as ik net fan har hold.’ En Maaike oer Albert: ‘Leafde is blyn sizze se. No, myn leafde net. Mar Albert

[p. 40]

is noch bliner as in wjirm. Hy hat it iene freondintsje nei it oare, mar gjinien fan dy froulju sjochst hjir faker as twa kear. Op strjitte sjocht er allinnich mar nei koarte rokjes. Moat ik no ek oan dy poppekast meidwaan?’ Fansels in kar dy't ta diskusje stean mei, mar oer 't generaal krijt Albert folle bettere wurden ta syn foldwaan as Maaike. Wol skaait de ûnbegrepen dichter bytiden in bytsje de kant fan it klisjee út.

Ik fyn syn wurdkar ek net altyd like evenredich. De beskriuwing fan in erotyske sêne dy't besluten wurdt mei it sitearjen fan Sensation fan Rimbaud eindiget mei: ‘Hy harke mei oandacht, tute har, gong stean en luts de broek omheech.’ Ik fyn sa'n ein in freeslike ôfknapper, mar dat is fansels in kwestje fan smaak.

Berga hat wol faker fan dy ‘misse’ wurden: ‘dat komt yn 'e bus’ of platte konversaasje sûnder djipgong en mei allegear wurden dy't sa foar de hân lizze dat ik ferwachtsje soe dat Berga him der fier fan hâlde soe. Dichters beslypje har wurk ornaris hieltyd wer beslypje en dat ferwachtsje ik dan ek fan in dichter dy't in roman skriuwt, benammen, om't er sa faak sjen lit dat er it kin. It past him, it past it ferhaal en it soe it gehiel op in folle hegere hichte bringe. Ek in minpunt is, dat er wolris wat sintsjes te folle opskriuwt. De lêzer hat dan al lang troch wêr't er hinne wol, mar hy set der noch in ekstra sin by. Dat docht dan ofbreuk oan it gehiel.

Lykwols, yn it opbouwen fan de spanning komt Berga ta grutte hichten. En de reade tried fan it krantefanke is ek hiel moai troch it gehiel flochten. Fierders wit er geregeld mei hiel ferrassende ûntjouwingen te kommen. As lêzer krije je dan even pikefel.

Hy kin hiel wat, Wilco Berga. In struktuer opsette, spanning fêsthâlde, karakters groeie litte. It krantefanke is in goeie roman mei ynhâld en djipgong. Mar no en dan moat Berga faaks wat ôfstân nimme en op 'e nij wat groeden útfylje. It opnij yn 'e lak sette, nochris skjirje. Laach nei laach nei laach, krekt as de skippen dy't Albert ûnder hannen hat op 'e skipswerf fan Wouter Helling. It krantefanke hat safolle ûnthjittends, dat je it net nimme as guon parten sa't it liket mar wat oerkwattele binne. Dêrfoar kin Wilco Berga tefolle.