Trotwaer. Jaargang 31

[p. 425]

Us heit en ik
Sjoerd Bottema

Wy hiene altyd in soad wille, ús heit en ik.

‘Underfining is de beste learmaster,’ sei ús heit altyd en dat brocht er gauris yn praktyk.

Sa learde ik fan him dat je skoktrie net samar beetpakke kinne of der tsjinoan pisje.

‘Hâld do dy trie even omheech,’ sei ús heit, ‘dan krûp ik der ûndertroch.’

It die net echt sear, mar it wie wol in raar gefoel en ik waard mâle kjel. Us heit lake him slop.

‘Sokke trie,’ sei er, ‘dêr giet stroom trochhinne en dat jout in skok.’

‘Wat is dat heity, stroom?’

‘Dat binne lytse fonkjes. Dêrom moatst skoktrie noait samar beetpakke, mar der earst tsjinoan pisje. Dan dôvje de fonkjes. Besykje it marris.’

En dat die ik. Us heit skuorde him de bûsen út.

Wy diene faak wa't it fierste pisje koe. Us heit koe omraak fierpisje. Mar ik joech de moed net op. Ik woe skylk krekt sa grut wurde as ús heit en noch fierder pisje.

Hy hie wat mei sport.

‘Sport verbroedert,’ wie ien fan syn sechjes.

En boppedat wie it sûn. Net allinne foar it lichem, mar ek foar de geast. ‘Een gezonde geest in een gezond lichaam,’ wie noch sa'n sechje.

Mar hy hie der it mier oan as de tsjinpartij falsk spile. As ien fan ús spilers ûnfoech tackele waard bygelyks. Of as ien fan 'e tsjinpartij krekt die as waard er ûnfoech tackele en der dan samar hinnefoel om in frije traap of in penalty út te lokjen. Sokken moasten se deaskoppe of ophingje.

Behalven fuotbal die er ek in soad oan keatsen. En noch in nustje oare sporten. Moandeis draafde er in ein. Tiisdeis gong er nei Thialf te reedriden. Woansdeis stie er op 'e tennisbaan. Tongersdeis pakte er de racefyts. Freeds gong it wer op in draven. Itselde rûntsje as moandeis.

Op in stuit krige er lêst fan 'e knibbels. Dat kaam fan al dat draven. Dêr hie er de knibbels tefolle mei belêste. Doe mocht er net mear drave fan de dokter.

As er yn it wykein net hoegde te keatsen of te fuotbaljen, en der stie in stevich pûsterke, dan gong er der mei de sylboat op út.

‘Kom jong,’ sei er dan, ‘we sille se even in poepke rûke litte.’

[p. 426]

‘Se’ wiene al dy silers dy't wy foarbyflitsten.

Ik wie altyd skitend benaud foar omslaan as de boat skean hong. Us heit lake my út en luts it seil noch wat strakker. Mar as ik te let of te sleau reagearre op syn kommando's, besaude er him. En dy kears dat er oerboard dondere en ik him daliks neidukte om't ik der net wis fan wie oft er wol swimme koe, wie er poer.

Ik hie him noch noait swimmen sjoen. Fuotbalje, keatse, tennisje, drave, fytse - hy hie fan alles by de ein, mar swimme, dat hie ik him noch noait dwaan sjoen.

De boat skeat sûnder stjoerman en mei strak túch fierder - de grutskoat en de fokkeskoat wiene fêstset - en bedarre in moai ein út 'e reek oan leger wâl. De gemeente woe dêr gjin boaten oan 'e kant ha en om dat foar te kommen hiene se dêr in rige skerpe basaltblokken deponearre.

Hy hie it fan pake, dat sportive. Pake keatste jierrenlang op 'e PC en hie fiif alvestêdekrúskes.

Ik ha ek in hiel rychje sportive neven en nichten. Der sit in tennis- en in sylkampioen by.

Us heit wie wakkere grutsk op dy sportive famyljetradysje. Al fûn er dy tennisjende en silende neven en nichten wol stronteigenwiis. Dêr moast wat oan dien wurde. Dy woe er nochris in poepke rûke litte. Dat poepke soe ik wurde. Dêrom moast ik al betiid yn training en timmere ús heit alfêst in ûnbidige prizekast.

Doe't ik seis wie, moast ik op fuotbal.

Us heit koe sels omraak fuotbalje. Hy hie der noch mear ferstân fan as Cruijff en Kraay. Cruijff koe er noch ferneare, mar as Kraay kommentaar joech, hong er him altyd yn 'e bek. Dy lulde mar wat út 'e nekke. En dan begong er út te lizzen hoe't it al siet.

Ik waard yndield by junioaren-C.

‘Mei in healjier sitst by B,’ sei ús heit.

Begjinnerkes mei talint skoden healwei it seizoen troch nei de B-seleksje.

‘Trouwens, by it A-elftal ha se in tekoart oan spilers,’ sei ús heit en doe seach er my sa wat oan.

Echte útblinkerkes sloegen B oer en mochten daliks fierder by junioaren-A.

Doe't ik tolve wie, makke ik in doelpunt.

It wie yn in útwedstriid en se hiene ús heit frege om te riden, dat dy stie der op 'e noas by.

Jelte Flapper, ien fan ús spitsen, kaam frij foar it doel en makke in

[p. 427]

skynbeweging nei links. Mar de keeper liet him net ferneuke en dûkte nei de rjochterhoeke.

Ik wie fier mei nei foaren draafd. No't ús heit der by wie, woe ik teminsten myn goede wil toane. Doe seach ik ynienen hoe't de bal rjocht op my taskeat. Ik skrok my dea en woe achterútspringe, mar it skot fan Jelte knalde my al tsjin 'e bealch. De bal bûgde skerp ôf nei links en rûgele fia de peal achter de doellijn. Us heit wie út 'e skroeven.

Hy gong tenei mei as ik in wedstriid hie. Dat in goalgetter as ik noch hieltyd by adspiranten-D siet, dat raasde om 'e protters. Hy soe my tenei persoanlik coache.

Yn in glimmend trainingspak en in sportjack yn reflektearende kleuren marsjearde er lâns de line op en del as wie er de baas fan it spul. Op syn oanwizings fleach ik fan 'e iene hoeke fan it fjild nei de oare.

Syn kommando's strookten alhiel net mei de ynstruksjes fan 'e trainer, dat dy naam my de earstfolgjende kear even apart. Ik skamme my dea en knikte op alles ja en nee. Mar de folgjende kear draafde ik dochs wer de kant út dêr't ús heit my hinne raasde, want dy seach ik alle dagen en de trainer mar in pear kear yn 'e wike.

Hy rekke slaande deilis mei dy trainer. Dat waard de ein fan myn fuotbalkarriêre. Hy hat noch even yn bestân stien en stjoer my nei de konkurrinsje, Bantumer Boys, mar dat ha ik him út 'e holle praat.

Dat wie doe.

Us heit en ik: wy ha inoar net safolle mear te sizzen. De tiid dat ik op syn gesach tsjin skoktrie oanpisse en fan 'e iene hoeke nei de oare hoeke draafde, fan 'e wâl yn 'e sleat, dy tiid ha wy hân.

Mar dêr giet it no net om. Der wie wat oars, dêr't ik by tafal achter kaam.

We dronken mei ús kabaretploechje in pear pilskes achter de bar yn it doarpshûs. Ik doch mei oan in jongereinkabaret. Dêr skriuw ik ek teksten foar. Mar dêr giet it no net om.

Wy dronken dus in pilske en doe hong dêr dat dartsboerd. Sûnt koart ha wy yn it doarpshûs in dartsboerd. In pear fan ús woene it wolris besykje. Ik hie dus in pear pilskes hân en pakte ek sa'n pylkje.

Sadree't ik dat pylkje yn 'e fingers hie en my konsintrearre op ien fan 'e fakjes op it boerd, kaam it oer my: ik fielde dat ik it koe. Dat ha je wol faker as je wat op ha. Dan tinke je dat je alles kinne. Sa gong it mei my ek.

As ik net in pear pilskes hân hie, hie ik noait meidien. Dan hie ik it noait oandoard. Ik ha sa myn grutskens. Dat ha ik fan ús heit. Ik doch no

[p. 428]

allinne noch mar de dingen dy't ik kin en dêr't ik nocht oan ha. Toanielspylje dus. Teksten skriuwe. Dit ferhaaltsje bygelyks. Ik ha ek in gitaar kocht. Dat liket my noch moaier ta as toanielspylje en skriuwe: muzykmeitsje. As je muzikaal binne teminsten. En dan yn in bandsje spylje. Mar dêr giet it no net om.

Ik stie dêr dus mei dat pylkje en fielde dat ik it yn my hie. De pols hie my noch noait sa soepel west. De hân noch noait sa wis. Ik hie in losse pols. Ik hie in tûke hân.

De measte dingen slagje net yn ien kear. Dêr moat hurd foar wurke wurde. Teksten skriuwe bygelyks. Gitaarspylje.

Dat foel my goed óf, dat gitaarspyljen. Ik kin wol braaf wat simpele akkoarden oanslaan, mar dan moat ik al fan tefoaren witte hokker. Ut de meldij en de toanhichte kin ik dat absolút net opmeitsje. Nee, in muzikaal gehoar ha ik net. In lekkere ridel mei moaie losse loopkes krij ik net út 'e fingers. Mar dêr giet it no net om.

Der waard klapt. In pear rôpen jûchhei. Ik doarde it sels earst mar amper te leauwen. Soms bart der dan dochs in wûnder. Triple 20! Sechstich punten. De heechst mooglike score.

Ik wie net mear by it dartsboerd wei te slaan. Elkenien wie ferbjustere. De oaren waarden al krekt like oerémis as ik. Ik wist net hoe't ik it hie, mar ik hie it. It iene nei it oare pylkje. Yn de smelle fakjes fan 'e binnenste of bûtenste ring. Triples en doubles. Oan singles, de grutte fakken op 'e rest fan it boerd, ha ik my suver net besûndige.

Ik ha sloppe polzen, miskien komt it dêr fan. Dat hat by alle sporten dêr't je by slaan of goaie moatte, altyd in krús foar my west. Mar no kaam it goed fan pas. Darts, dat dogge je út 'e losse pols.

De spulregels binne ienfâldich. Begjinst mei 501 punten en moatst sa gau mooglik op nul út sjen te kommen. Per beurt meist trije kear goaie. Moatst mei in double útgoaie en presys op nul útkomme. Op syn fluchst kinst yn njoggen kear út, in nine darts finish.

Ik krige fan alle kanten pilskes oanbean en ik wie sa troch alles hinne bliid dat ik net sêd koe. Mar ik bleau nuchter. Salang't ik oan it darten wie, krige it bier my der net ûnder en bleau ik baas. Doe't it slutingstiid wie en wy ophâlde moasten, wie ik ynienen sa dronken as in kroade.

Tenei gong ik jûns geregeld nei it doarpshûs om te oefenjen. Ik konsintrearre my op triple 17, triple 20 en double 15. Dan kinst yn njoggen kear út: ien kear triple 17, sân kear triple 20 en ien kear double 15. Doe't ik hearde dat der striden wurde soe om it gemeentlik dartskampioenskip,

[p. 429]

joech ik my op.

Us heit wist fan neat en ik makke him ek neat wizer. Pas as it sa fier wie, dan soe ik him by de noas lâns freegje oft er ek mei woe. Sa't er my altyd meitroane nei syn sylboat. Yn gedachten kearde ik de rollen om. Ik waard de heit en hy de soan: ‘Kom jong, we sille se even in poepke rûke litte.’

Hy wie yn ferskate sporten tige bedreaun. Hy koe op alderhande terreinen fierder pisje as de measten. Hy hie mannichien in poepke rûke litten. Mar op in kampioenskip wie it nea ûtdraaid. Dus as ik kampioen fan 'e gemeente waard, koe ik yn ien kear fierder pisje as him.

Mar der kaam wat tusken. In pear wike fan tefoaren. Doe barde der wat mei ús heit.

It hie allegear wol folle minder kinnen, waard der sein. Elkenien bearde oer it gelok dat er hân hie. Dat er der sa goed foar wei kaam wie. Dat er him noch sa goed rêde koe. Dat makken je wol oars mei. As je de minsken sa hearden, dan like it bytiden wol as hie ús heit in miljoen krigen ynstee fan in beroerte.

De linkerearm koe er suver neat mear mei. En yn 'e linkerskonk hie er ek net folle gefoel mear. De mûle luts wat nei de linkerkant en as er prate, begûn er soms te stammerjen. Hy wie bytiden min te ferstean. Mar de dokters hiene wol hope dat it allegear stadichoan wer wat better wurde soe.

Se ha him in wike yn it sikehûs holden. Dêr die bliken dat er in te grut hert hie. Dat kaam fan al dat hurdfytsen. Dêr hie er it hert tefolle mei belêste. Hy mocht no net mear op 'e racefyts.

Dat koe er trouwens ek net mear. Hy koe amper noch rinne. Dêrom moast er revalideare. Oefenje. Hy moast min ofte mear op 'e nij leare te bewegen. Achter in karke. In rollator. Dêr moast ús heit ek wakker bliid om wêze, neffens de minsken, dat er achter in karke telâne kommen wie en net yn in karke.

Us heit stroffele achter in karke oan. It like wol wat op hoe't ik as jonkje it riden besocht te learen achter in stoel. Sa fanatyk as er earder mei sport dwaande wie, sa fuleindich sette er no útein mei syn revalidaasje. Sa't er earder einen draafde en fytste, sa makke er no hiele lopen achter de rollator.

Earst krige er dus dy wrakke knibbels. No hie er in lamme poat. Mei de oare koe er him lykwols noch knap rêde. Ferlike by syn linkerskonk ferkearde de rjochter yn topkondysje. Ynklusyf de knibbel. Sa besjoen hie ús heit noch in reden om fan gelok te sprekken: earst hie er twa wrakke

[p. 430]

knibbels en no noch mar ien.

Dat kampioenskip is trouwens neat wurden. Yn it doarp bin ik, as it op darten oankomt, de man, mar op sa'n kampioenskip, tusken al dy kanonnen, mar in mantsje. Boppedat woe ik tefolle. Ik woe skitterje mei in nine darts finish. En dat slagge fansels net. Dêrtroch liet ik oare, makliker kânsen lizze.

Doe krige ik in prachtich idee. Ik tocht: lit ik in dartsboerd foar ús heit keapje. Ik bin dan wol gjin kampioen wurden, mar fan ús heit kin ik it no maklik winne.

Om der wat aardichheid oan te belibjen, betocht ik in snoad plan. It bestie út fiif fazen: ferlieze, ynrinne, winne, útrinne, ferpletterje. Faze ien: ús heit wint. Rejaal. Faze twa: it spant derom. Us heit wint it noch krekt. Faze trije: de spanning berikt in hichtepunt. Mar no is it myn beurt om te winnen. Faze fjouwer: ik rin hieltyd mear út. Uteinlik win ik mei oermacht. Faze fiif: ik ferpletterje him. In nine darts finish!

Sa rekken wy dus tegearre oan it darten, ús heit en ik. Syn rjochterearm wie noch goed, dat it pylkjegoaien slagge him wol. Folle om 'e hakken hie it net. Us heit goaide suver allinne mar singles en inkeld ris in double of in triple, meastal ien mei in bytsje punten en dan sjit it noch gjin kloaten op. Mar hy hie der wol aardichheid oan.

Mei it revalidearen gong it ek goed, dat hy waard mei de dei fleuriger. Hy wie al wer by steat en rin in eintsje sûnder karke. Yn it sikehûs, dêr't er sa no en dan hinne moast foar kontrôle, waarden se ek hieltyd optimistysker. As er sa wat trochskarrele, soe er skylk de linkerearm en -skonk wer foar 80 of miskien wol 90 prosint brûke kinne.

Wy hiene altyd in soad wille ûnder it darten, ús heit en ik. Us heit omdat er it hieltyd rejaal fan my wûn. Dat ik it bytiden wol hiel bûnt makke, foel him net op. Dat wie er fan my wol wend. Ik gunde him de wille graach. We sieten noch mar yn faze ien. Ik stelde my foar hoe't de wrâld der hinne lizze soe yn faze fiif. Dêr hie ik dan wer wille om.

Dat darten joech him wer moed. It wie foar him it bewiis dat er noch wol wat koe. Hy krige ek hieltyd mear praatsjes. Op it lêst begong er my al út te lizzen hoe't ik goaie moast. Ik liet it mar sa. Sa hiene wy beide ús fermaak. Us heit drok en bolbjirken, ik stikem en temûk. Wylst ús heit út it heechste gat song, hie ik myn eigen stille wille. It waard tiid foar faze twa.

Dêr is it net oan ta kommen.

[p. 431]

Der kaam wat tusken.

Us heit hat in nije karre krigen. Ien om yn te sitten.

Hy hat ek in nij dartsboerd. In hiel grut dartsboerd. Wol fjouwer kear sa grut as oars. Dat ha ik sels makke. Yn 'e winkel binne sokke grutte buorden net te krijen.

Wy dogge gauris in potsje. Us heit hat it mier oan syn nije karre, dêr kin er net mei wurde, mar it nije dartsboerd is er wiis mei. Ik ryd him altyd op oardel meter fan it boerd. Dan tropje ik him in pylkje tusken de fingers. Hy kin de rjochterearm noch bewege. It dartsboerd is sa grut dat der gjin pylkje oan foarby kin. Dochs slagget it ús heit noch wolris om mis te goaien.

Soms rûgelt it pylkje him al út 'e fingers noch foardat er goaid hat. Dan begjint er te flokken en te skellen. No ja, dat besiket er dus. Nei dy twadde beroerte kin er net echt mear prate. Net mei wurden.

As er úttjirge is, skoot er nei foaren yn 'e karre, lit him foaroer hingje en besiket it pylkje fan 'e grûn te krijen. Earst liet ik dat altyd mar wat gewurde. Mar dat doar ik net mear. Hy is al in kear út syn karre dondere. Dan is it in hiele heisa om him der wer yn te krijen. Dat no sko ik it pylkje altyd mei de foet nei syn hân, dat er der makliker by kin.

Soms tink ik wolris: as der no ris stroom op sa'n pylkje stie. In lyts bytsje mar. Dat er der even kjel fan wurdt. Lykas ik, doe't ik noch sa'n jonkje wie en op syn fersyk mei myn bleate hantsjes de skoktrie beetpakte.

En dat ik dan sis: ‘Sokke pylkjes, dêr stiet stroom op en dat jout in skok.’ Dat er my dan like ferbjustere oansjocht as ik him destiids. Watte?

Stroom?

‘Dat binne lytse fonkjes. Dêrom moatte je sokke pylkjes noait samar opkrije, mar der earst even oerhinne pisje. Dan dôvje de fonkjes. Besykje it marris.’

Mar ús heit pisset net mear safier.

It pisjen en poepen is in hiele operaasje. Dêr moat er by holpen wurde. As it safier is, begjint er te skokken en te krimmenearen. Dan moat ús mem komme. En as dy net komt, dan skyt er yn 'e broek.

Wy darte hiel wat ôf. Ik lit ús heit altyd winne. Hy is alle kearen wer sa bliid as in bern. Wy ha altyd in soad wille, ús heit en ik.