Trotwaer. Jaargang 31

[p. 345]

Oerol troch de jierren hinne
Ympresjes fan in fêste festivalgonger
Sietske de Jong

Wat hat Joop it wer moaifoar ús regele, hearre we geregeldwei as wy op it Griene Strân sitte en harkje nei frjemde klanken, saneamde wrâldmuzyk. It sintsje hinget as in spot boppe ús en lit it sân fan it de Noardfarder op goud lykje en de see tusken Flylân en Skylge glinsterje. Yn 'e fierte sjogge je de dunen fan Flylân lizzen. Sa no en dan skoot der in sylboat tusken de eilânen troch en op it Waad lizze in stikmannich boaten yn in dobbe.

Dêr't it Griene Strân oergiet yn de sânflakte litte lju de moaiste draken troch de loft boartsje. Oan 'e oare kant, tsjin de boskrâne oan, kin men yn in stikmannich tintsjes hapkes en drankjes krije. Wite bierkes en tortillasjips binne favoryt. Neist de tintsjes de moaiste strântinte fan Skylge, de Walvis mei syn terraskes.

Troch de jierren hinne ha 'k op dit skoandere stikje mei gers begroeid strân hiel wat wrâldmuzyk heard. De nammen fan bands steane my net mear by mar lûden noch wol. Der komt my in sjongeres út Finlân yn 't sin dy't boppetoanen song en de Nederlânske drumgroep Slagerij van Kampen. Fan 't jier ha 'k mei in protte nocht harke nei de Nomades, trije muzikanten út Bretanje dy't sa'n njoggen ferskillende ynstruminten bespilen: elektryske fioelen, gitaren, trommels en mûlharpkes, en nei in groep út Korsika. Wer folslein oare muzyk mar net minder nijsgjirrich.

Op de lêste Oeroldei, in sneintemiddei, sammelje alle artysten dy't noch op it eilân binne har op it grutte poadium foar de Oerolfinale en fersoargje in muzykspektakel foar de geande Oerolgonger. It publyk bestiet foar in grut part út minsken mei swiere rêchsekken. It toeterjen fan de kommende en geande boaten hearre je boppe de muzyk út. Eltse kear as der it boat giet, is it strân wer wat leger.

Yn 1982 begûn Joop Mulder mei in djoer privee-feestje fan sechtichtûzen gûne dat útgroeid is ta in ynternasjonaal erkend festival mei in omset fan twa en in heal miljoen gûne. Joop hat jierrenlang de grutte baas west fan 't Oerol. Yn alles wie syn artistike hân te finen, nergens waard op besparre. Fan insiders wit ik dat er in gat yn 'e hân hat.

Mei eigen jild en in suterich bytsje subsydzjeen sponserjild hat er it mei help fan in protte frijwilligers (foar it grutste part Skylgers) tolve jier útholden, doe wie it ôfrûn. Joop woe allinne mar trochgean mei in deeglike finansjele basis. Tsjintwurdich is Mulder artistyk lieder mei neist him in saaklik lieder en noch in stikmannich betelle krachten. Frijwilligers binne yn 't generaal gjin Skylgers mear mar komme út alle hoeken fan Nederlân.

Oerol is feroare. It festival is saakliker, Joop syn artistike hân is net oeral mear te finen. Dat merkbite allinne de fêste Oerolgongers. Mar sa as de organisaasje no is kin it noch jierren trochgean of Oerol moat der al oan sukses ûnderstrûpe en dat soe bêst kinne.

Jierrenlang wie der op tongersdei in fytstocht. Eltsenien stapte dy dei op in fyts. Underweis kamen je de meast frjemde foarstellings fan in stikmannich teatergroepen

[p. 346]

tsjin. De tocht einige op 'e haven yn West. Dêr waarden je dan trakteard op in grut spektakel.

Dy fytstocht wurdt no net mear organisearre: it sukses wie te grut. De lêste kearen wienen de earsten al by de haven, wylst oaren noch oer de smelle paadsjes troch de bosken en de dunen fytsten en guon noch stienen te wachtsjen oant se op 'e fyts stappe koene. It moast oars en no kinne je yndividueel by keunstwurken del dy't oer it eilân ferspraat binne.

It strânfeest fan 'e lêste nacht is der ek ûnderstrûpt troch sukses. Dy nachten wie it grut feest op it strân by Midslân oan See. Op in pear poadiums spilen bands, in eintsje fierder wie in fjoerwurkspektakel, ergens oars wiene akrobaten dwaande en oeral stienen yten drinktintsjes. As miggen kamen de besikers dy nacht nei Skylge, faak sliepten se op it strân, yn 'e dunen of yn 'e bosk. It koe net langer, it eilân koe dy tritichtûzen minsken net drage.

Oerol bestiet út in stikmannich fêste ûnderdielen sa as strjitteteater, muzyk, lokaasjeteater en, nei't it in kear acht fan 'e tsien dagen reind hie, skuorketeater. It sintrum is it Oeroldoarp. Dêr bart fan alles: yn kafeetsjes en op terraskes kinne je ite en drinke, der is in sweefmole, je kinne nei muzyk harkje en nei foarstellings sjen, sawol bûtendoar as yn tinten en dêr is ek de kaartferkeap.

Earder kochten je kaarten by it VVV of yn winkeltsjes, mar dat giet no mei kompjûters, tsien op in rychje. Dit jier wiene der 63.000 kaarten, dy't op trijetûzen nei ferkocht binne. Minsken steane tiden yn 'e rij, guon geane der moarns om fiif oere al lizzen om wis fan in spesjaal kaartsje te wêzen. Tanksij it ynhieren fan in kaarferkeapburo run it dit jier as 't slydjage.

As fêste Oerolgonger hawwe je in ritme. Op 'e boat keapje je in passe-partout. Dat jout je tagong ta it Oeroldoarp. Je krije in krante mei it hiele program, dêr't je alfêst in kar út meitsjen kinne. Op it eilân kinne je alle dagen noch rekkenje op De Morgenster, in krante mei nijtsjes en in protte ôfwaaid praat. Foar't je de haven fan Skylge ynfarre hawwe je op 'e Noardfarder al in keunstwurk sjen kind. Dit jier wiene it hiele grutte sâltpilaren, de pylders fan Herkules. Ik herinnerje my ek noch in hiel grut bestek (sjoch foto). Oankomme op Skylge is op himsels al in feest mar by Oerol kinne je muzyk of strjitteteater op 'e haven ferwachtsje.

Nei oankomst sa gau mooglik in fyts hiere en dan... ‘vol verwachting klopt ons hart’. Wat der dan bart is te fergelykjen mei Sinteklaas, wis wier! Der lizze allegear kadootsjes op je te wachtsjen.

Dit jier, it santjinde Oerol en myn fyftjinde, wie ik ûnwis of ik der wol hinne moast.

Foarich jier fûn 'k te drok. Boppedat ûntstiet nei al dy jierren ek in deformaasje, in Oeroldeformaasje. Je easken wurde aloan heger. Thúsbliuwe slagge my lykwols net, it gribele fan alle kanten. Peer Gynt like my hiel nijsgjirrich. Omrop Fryslân hie my aardich ûnrêstich makke mei syn útstjoerings oer de tariedings. Mar wer op nei Oerol dus. En in pear oeren nei oankomst wiene al myn twivels ferdwûn.

Yn 'e haadstrjitte fan Midslân wiene twa steltrinners dwaande: in Ingelske lady en har nanny mei in hiele hege bernewein. Alles yn 'e styl fan sa om-ende-by ein foarige ieu: lange tafsiden jurken, bolle achterwurken. Op in stuit spilen se dat de lytse poppe gûlde en se hellen har út 'e wein en makken inoar fan

[p. 347]

‘Hiel grut bestek’ op it Oerolfestival (foto Sietske de Jong)

alles dúdlik sûnder te praten. Ik fun it bjusterbaarlik en ynienen wist ik it: noait in Oerol sûnder my.

Peer Gynt wie dit jier net de iennige Frysktalige útfiering, Wilco Berga mei Ernst Langhout en Reboelje mei Femmes Fatales hiene ek in oantal optredens. It oandiel Frysk hat noch noait sa grut west; ik herinnerje my allinne Pak 'm Stanzi fan Tryater en in tal optrêdens fan Suver Nuver.

Ik hie in kaartsje foar de lêste útfiering fan Peer Gynt. De foarôfgeande dagen hie 'k al in protte minsken moete dy't it al sjoen hiene. Stik foar stik fûnen se it ymposant. Sjoen myn jierrenlange Oerolerfarings bleau ik skeptysk. Soe Peer Gynt myn Oerol-top-tsien helje? Grutte spektakels binne op Oerol trochstrings sûnder sprutsen wurd. Wat in selskip fertelle wol docht it mei beweging en muzyk stipe troch technyk. By Peer Gynt hie de sprutsen taal in wichtich plak neist allegear spektakel. Wat soe ik, as oant yn 'e grûn bedoarne Oerolgonger, derfan fine?

Sittend op 'e tribune, middenmank it dunlânskip fan Easterein waard it libben fan in man spile dy't net mei beide fuotten op 'e grûn stiet. Allinne syn men begrypt him. It stik is goed te ferstean en moaie effekten stypje de tekst. Sa binne der trije dûnsjende nimfen dy't ferliedings útbyldzje. Dizze sêne einiget yn in wetterke tusken it publyk en it dúnlânskip. Op in stuit springe se yn 't wetter, meitsje mei Peer noch in wetterdûns, dûke alle fjouwer ûnder en komme net wer boppe. As Peer reizget rint boppe op it dûn in Arabier mei in kamiel. As hy ûnderweis syn jild fertsjinne moat sjogge je in meterslange boat mei allegear tige warbere minsken. De boat feroaret in lyts kertierke letter yn in fabryk. Der is in protte aksje. Oandwaanlik is it momint dat Peer syn deade mem oan 'e kant fan it wetter fynt. Nei't er ferteld hat wat er allegear foar har dwaan wold hie, komt der in

[p. 348]

slide ûnder 't sân wei en Peer bringt syn mem op 'e slide nei de top fan it dún, dan ferdwine se yn 't donker.

It is prachtich moai lokaasjeteater. De hiele omjouwing wurdt meinommen. Ik bin folslein net sjauvinistysk mar ik wie withoe grutsk dat Fryslân dit jier sa goed fertsjinwurdige wie. Peer Gynt krijt in plak yn myn Oerol-top-tsien. Net it earste, mar dat is op sa'n ynternasjonaal barren ek hast ûnmooglik. (Dat is foar it Teatro del Silencio, in Chileenske mime-groep dy't it libben fan de Frânske dichter Arthur Rimbeau spile.)

Foar my is Oerol it festival fan 'e ferbjustering. Net allinne troch de optredens middenmank de natuer reitsje ik ferbjustere mar ek troch de minsken, âld en jong, al bestiet it grutste part fan de besikers út jongere âlderen, guon mei lytse bern by har. Dat binne yn 't generaal fêste Oerolgongers dy't heit en mem wurden binne. De minsken binne fleurich en ûntspand. Je sjogge oan 'e gesichten dat se har poerbêst fiele. Moai is de minske dêre op Oerol, fyn ik.

Op Oerol hâlde je rekken meiïnoar. Dat blykt út alles. Sa stie ik ris yn 'e rige foar it húske, ik moast pisje. Ik wie net de iennige mar it wie samar beslikke. De froulju dy't oan bar wiene, hiene de broek op 'e knibbels hingjen. Se stapten it húske yn en justjes letter lutsen se de broek, folslein sûnder skamte en mei in laits, bûtendoar wer omheech.

De lêste ferbjustering wie nei thúskomst. It passe-partout wie dit jier in tsjipkaartsje. Op 'e efterside stiene wat telefoannûmers dy't je yntoetse moasten, dan koene je fergees belje. Doe't ik dat die hearde ik in kompjûterstim en dêrnei dy fan Jan Wolkers dy't in gedicht foarlies, ‘Sporen in het zand’, it tema fan dizze Oerol.