Trotwaer. Jaargang 31

[p. 340]

De earste kear
Greet Andringa

Myn piper giet, alwer, krekt as ik op it húske sit fansels. Ik meitsje gau dien en rin nei in tillefoan. Ik haw it fergeemje noch net iens oan tiid hân om in stik bôle nei binnen te wurkjen. ‘Lústerje,’ klinkt de nasale stim fan dokter De Vries fanút de gearkomsteseal fan in hotel yn 'e stêd,’ der komt sa in rjochtssidich ynfarkt binnen. Ik lit har direkt trochstjoere nei ôfdieling E, want sa as't wist hat kollega Dekker fan 'e moarn it lêste bêd op ús eigen ôfdieling belein.’ Ja, dat hie ik murken. In net te prikken epileptika, mei in soad noaten op 'e sang. ‘De ôfdieling skillet dy as se der is. Sjochst mar watst der mei kinst en as't mear witte wolst bellest húsarts Ferwerda mar.’

As ik nei in oere noch neat heard ha fan de buorlju op E, rin ik der mar efkes lâns. Gelokkich dat al dy ôfdielings deselde arsjitektuer hawwe, sadat ik teminsten wit wêr't ik wêze moat om in ferpleechkundige te finen. As ik de hân útstek en my foarstel, krij ik snibbich in namme, mar foaral in ‘Wêr bleaust no? Dy minsken sitte hjir al sawat trije kertier!’ te hearren. Ik leau net dat myn útlis in soad holp.

In seispersoanskeamer. Yn fjouwer bêden lizze minsken. Myn pasjinte leit rjochts neist de doar. De bêdgerdinen binne rûch tichtlutsen en healwei achter it ferrydbere kastje hingjen bleaun, sadat de buorfrou troch de grutte naad dy't sa ûntstien is, neat hoecht te missen. Oan 'e râne fan it bêd sit in lyts, griis mantsje mei in blau blokjesboesgroen. Yn it bed leit in foarse âlde frou te rocheljen fan ûnder har permanint. Efter de man stiet in net unkreaze mar tige mâlsjende, strakklaaide frou fan sawat middelbere leeftyd. As ik fertel wa't ik bin, seit de jongere frou ‘Dat is allegear moai en aardich, mar ik wol no einlings wolris mei in dokter prate.’ Ut de hichte. Wat in rotsoai. De âldere frou leit healneaken, de tekkens binne fan har ôfglide en it rûkt nei stront. ‘Ik bin de dokter,’ antwurdzje ik op deselde toan. No ja, oer in healjier dan. Mar wat moat ik oars sizze? Sorry, De Vries is oan 't fergaderjen en Dekker hat frij? Ik krij pikefel fan it mins as se my ris rjocht op en del oansjocht. Myn wite jas liket my ynienen noch rommer as oars om 'e skouders te fallen. Sa'n kâldenien, dy't har ôfgriis oer it siikwêzen fan har mem ferpakt yn heechhertigens.

‘Moai,’ seit se, ‘sil der dan no einlings wat dien wurde?’

It is net bêst mei it âlde minske. De man fertelt, hielendal trilderich, dat er moarns in plof yn 'e badkeamer heard hie en doe't er der hinne gong te sjen lei syn frou dêr op 'e grûn, skom om 'e mule, hielendal slop

[p. 341]

oan 'e linkerkant. Se besocht wat tsjin him te sizzen, mar hy ferstie har net. Ik moat myn bêst dwaan om my oan te passen by it stadige tempo fan him en my ynhâlde om net hyltyd syn sinnen ôf te meitsjen.Se wie fierste swier foar him om har allinnich oerein te tillen en nei it bêd te bringen, dat nettsjinsteande harren leeftyd noch hieltyd boppe stie. Sadwaande hied er syn dochter fan it wurk belle, wat er oars nea die en sy hie dokter belle, dy't fûn dat se mar fuortendaliks nei it sikehûs moast. Underwilens wie syn frou noch fierder weirekke en hie se neat mear sein. En no't er der oan tocht, hie se har pillen fan 'e moarn ek net hân en dokter hie noch sa sein eartiids, dat se dy nea ferjitte mocht. ‘Wat foar pillen?’ freegje ik en de dochter oerhandicht my, hiel effisjint en akkuraat in lyts potsje sintrom, kompleet mei it listke fan de tromboazetsjinst.

Gjin reaksje op oansprekken, gjin reaksje op pine, asymmetryske pupilreaksje. Twa teannen omheech as fuotsoalrefleks. Earst dy gerdinen mar ris wat better om it bêd hingje. Ik knik nei de buorfrou, dy't my swijend mar ûnophâldlik folge hat troch de naad. Ik haw it smoar yn. Wat kinne je noch mear teste by ien dy't sa fier hinne is? Dekker yn syn achtertún oan 'e sherry en De Vries earne yn 'e stêd, hooplik noch nuchter. Wêr is dy ferrekte ferpleechkundige bedarre, it minske moat út har skiterij holpen wurde. Soe se der sels noch wat fan merke? Omdat ik twa minuten ûndersyk wat al te meager fyn om werom te kommen by de echtgenoat en syn dochter, test ik noch wat oare refleksen. Nearne goed foar, allinne miskien om myn tinzen wer wat op oarder te krijen.

‘Nee, ik ferwachtsje hjoed net in soad te dwaan,’ hie De Vries sein, en ik hie der op rekkene dat ik fan 'e middei myn staazjeferslach in moai ein hinne op paad helpe koe. Earst in boel gemiter mei de apoteek, dy't myn hantekening net akseptearre foar de medisinen fan de epileptyske frou fan dy moarns, sadat ik Dekker út syn polyklinyk belje moast. Tige noardsk fansels. Doe dy prikdrama's. En no dit. Standaardlaboratoariumûndersyk, stollingswearde en CT-scan earst mar ris.

Ik skilje De Vries út syn gearkomst, berjochtsje him myn befinings en dat it neffens my gjin ynfarkt, mar in massale blieding is. Hy kin it mei myn plannen wol iens wêze.

De man sit yninoar dûkt oan de tafel yn 'e famyljekeamer, wylst de dochter de ferpleechster, in oaren as dy't my wolkom hjitte, fragen stelt oer besyktiden en sa. Se folle stil as se my by de doar yn 'e gaten krije. Ferdomme, wêrom leare we ditsoarte saken net fatsoenlik yn 'e oplieding? Gelokkich hawwe se ûnderwilens al in kopke kofje krigen. De frou sjocht my ynkringend oan. Ik sjoch nei de pearels om har nekke as ik fertel dat it der net sa bêst útsjocht mei har mem. Se makket it my wat makliker

[p. 342]

troch fragen te stellen, sadat ik yn myn rol fan deskundige glydzje kin. Ik fertel wat oer trochsjitten anty-stolling en fitamine K, oer fysioterapy en byldfoarmjend ûndersyk. Ik sjoch oan it sakjen fan har skouders dat se in part fan 'e spanning kwytrekket troch myn magyske monolooch fan medysk jargon. Ik fiel my leech en de âlde man bliuwt mar sitten.

As ik in healoerke letter noch efkes lâns rin, werom fan de earste help, hawwe se it bêd fan de pasjinte nei in ienpersoanskeamer riden. Ik leau dat ik der punten mei skoar om út mysels noch efkes werom te kommen, want ik wurd ynienen in stik freonliker benadere troch de ferpleging. Se biede my sels in bak kofje oan. Blykber bin ik net de ienige dy't lêst hat fan it hastige en faak ûndúdlike gedoch fan myn bazen. Ik kin se ûnderwilens ek fertelle dat it CT-ûndersyk dyselde middei om fiif oere noch plak fine kin.

It is heal tsjuster yn de keamer en it grize mantsje sit yn in stoel neist syn frou. Hy hâldt har sloppe hân fêst. Har sykheljen is no hastich en oerflakkich en noch rocheliger. As it sa trochgiet wit ik net oft se fiif oere noch wol hellet. It mantsje sjocht my ynienen oan. ‘Se giet dochs net dea, wol?’ freget er. Wêr't ik sa benaud foar wie, bart. Ik fiel my otf ik in fonnis útsprekke moat. Dat it oan my lizze sil oft se stjert of net. Myn búkspieren spanne har en hast op de automatyske piloat gryp ik nei de stetoskoop yn myn buse en foarmje myn lippen wurden. Mar foar't ik opnij ferfalle kin ta in sluier fan neatsizzende faktaal, sjoch ik de man noch ris goed oan. Die koppige hoop tsjin wil en tank. Al wer ha 'k neat oan myn oplieding. It is wol syn frou dy't hjir leit, in minske mei wa't er miskien wol fyftich as sechtich jier tegearre wenne hat op in lyts pleatske yn 'e Wâlden. Ferline jier de lêste ko ferkocht, omdat er te folle rimmetyk yn 'e hannen krige om har noch te melken. Tweintich jier lyn de ienige soan ferlern by in autoûngemak. In noch altyd ynwenjende frijgeselle dochter, dy't al har administrative saken regele, mar dêr't hja eins wat benaud foar wiene. De pake- en beppesizzers dy't miskien ien kear yn it healjier lâns kamen, omdat se it fierste drok hiene mei harren wurk en stúdzje. Ferdomme, ik haw it oer myn eigen pake.

Stadich sko ik it krukje út de hoeke en freegje him oft ik neist him sitten gean mei. Hy knikt. De poat fan it krukje makket in akelich skel lûd op 'e glêde tegelflier. Ik skrik der sels fan. Ik sykje wurden, oaren as sa krekt en dat is net sa maklik. Ik wol him net alle hoop ûntnimme, mar ik leau net dat syn frou de jûn mear hellet. Hy sjocht my op 'e nij sa oan, mei fan dy âlde boerewangen fol tearen en kûperoze. Ik sis it dochs mar. Syn skouders begjinne te skokken. It giet my troch it murch. Ik pak it pakje bûsdoekjes út myn eigen bûse en jou him in pear. Ik lis myn hân op syn rêch en lit him dêr wol in minút lizze, wylst in ferfelend seurstimke

[p. 343]

yn myn efterholle seit dat dit neat mear mei profesjoneel gedrach te meitsjen hat. Foar ús de readige holle mei it kroltsjeshier. Switterich. Sûnder gebit. Snorhierren ûnder de noas. Stel no dat se wol trochlibbet? Hoefolle stjerrende minsken haw ik no sjoen? We sitte wol in kertier swijend neist inoar, hy stil gûlend en ik fongen tusken meilibben en unwissens. In ferpleechkundige makket der in ein oan.

As se om de hoeke fan de brede doar, der moat ommers in bêd troch kinne, kipet, flústert se myn namme en seit dat de laboratoariumútslaggen der binne. Yndie wat te entûsjast oan 'e sintrom west. Wylst ik my wier ôffreegje oft se it noch wol noadich hie. Seis jier trochbrûke nei in tromboazeskonk is wol wat rojaal neffens my. No ja, it krekte wit ik der ek net fan, ik haw de tiid net hân om de húsarts te skiljen.

Ik skilje de fysioterapeut om te freegjen oft dy noch wat dwaan kinne oan dy slimerij yn har kiel en beslút op eigen inisjatyf wat tsjin 'e benaudens foar te skriuwen.

As ik werom rin nei myn eigen ôfdieling, freegje ik my ôf oft ik net dochs De Vries belje moatten hie oer dy Vilan. Mei pineholle en trilderich op 'e skonken begjin ik dan dochs mar oan it ferslach. Dit is dochs ek gjin sitewaasje, oan de iene kant moat je hjir ûndiplomearre in ôfdieling runne, en oan 'e oare kant moat je ek noch sjen dat je genôch leare om in bytsje netsjes troch je eksamens te rôljen. Och, sa'n man, hoe moat dy no jun sliepe yn dat âld twapersoansledikant op 'e souder dêr't it nei skjinne wask en lavindel rûkt en nei kisten ringenetten fan ferline hjerst? Ik wrakselje mei sinnen en wurden mar der komt neat op papier.

Oardel oere letter wurd ik skille. Se is stoarn. De famylje is der en oft ik mar efkes komme wol. ‘Wat moat ik dêr dwaan?’ freegje ik de ferpleechster. De dea fêststelle fansels en papieren ynfolje. Se kin der net by dat je dat as ko-assistint hielendal net dwaan meie. ‘No dan komst doch gewoan efkes foar it toanielstikje nei de famylje ta,’ seit se. Ferbjustere lis ik de tillefoan del. Noch mear ferbjustere bin ik as De Vries it mei har suggestje iens is. ‘En besykje dy formulierebrut ek mar sa fier mooglik ôf te meitsjen. Silst it dochs ea leare moatte, dus wêrom no net?’

Mei lead yn 'e skuon klopje ik op de doar fan it keammerke. De dea fêst stelle, hoe dogge je dat? De keamer is ynienen skel ferljochte mei kil tl-buizeljocht. Der stiet my wat fan by dat je teminsten op twa wizen besocht hawwe moatte oft der noch libben is. Bûten de heit en de dochter om, steane der no noch in frou en twa mannen om it bêd. Wat no? Earst foarstelle en dan nei mem ta as oarsom? De ferpleechkundige dy't meirûn is gebeart my nei it lyk ta, want dat se net mear libbet sjoch ik sa ek wol. Ik pak myn stetoskoop en set dy op har boarst. Neat. Skyn mei

[p. 344]

myn bûslampke yn har eagen. Gjin reaksje. Sels gjin asymmetryske. Ik gean it rûntsje del en kondolearje eltsenien. Sûnder der achter te kommen yn wat foar ferhâlding se ta de deade steane. Ik fiel my it swit ûnder de earms wei rinnen. De obduksjefraach moat ik noch stelle. Hoe klaaie je no in bytsje freonlik yn dat dit topmedysk sintrum ek noch de service biedt om je leafste, mocht hy as sy it net helle hawwe, yn plakjes snije te litten om der sadwaande dochs noch achter te kommen wat der no wier oan de hân west hat? Ik sit wer yn de rol fan sluiertsjoender as ik gûchelje mei wurden as wissens, ûndersyk en patolooch-anatoom. De blokjesboesgroentsjepake skoddet ynienen sa wis en krêftich as ik him de hiele dei noch net sjoen haw de holle, grypt myn hân en betanket my foar alles wat ik dien haw. Wat haw ik dan dien? It priket my efter de eagen as er my noch ien kear sa rjocht oansjocht. Ik bin bliid as de ferpleechkundige my attindearret op de assistint fan de röntgenôfdieling dy't op 'e gong stiet te wachtsjen. Dy hawwe we net mear noadich. It is kertier foar seizen.