Trotwaer. Jaargang 31

[p. 305]

Songfestival LIET: leaf, leed en lol
Eize de Boer

Sûnt 1991 hat Fryslân in eigen songfestival. It jierlikse evenemint LIET slacht wakker oan by dielnimmers en publyk. Fansels liket LIET wol wat op it Eurovisiesongfestival. Ien fan 'e oerienkomsten is, dat frijwat diel-nimmers en sels ek winners letter deagewoan byskreaun wurde kinne yn it ferjitboek. Mar ferskil moat der bliuwe. By it Eurovisiesongfestival en de foarrondes dêrfan krije je gauris de yndruk dat it nochal in gedoch is. By LIET leit it lân der sa te sjen igaler hinne. Dêr giet it yn it foarste plak om it liet sels en net om de fertoaning dêromhinne. Gelokkich mar. De lêste edysje fan LIET is trouwens ferrassend ferrûn.

Op keninginnedei 1991 waard it earste Fryske songfestival holden. Of miskien is ‘sjongfestival’ in bettere oantsjutting? It barde noch yn 'e âlde Ljouwerter Harmonie, dy't hast sloopt wurde soe. De belangstelling foar it festival wie fuortdaliks al grut. Der sieten by dy earste edysje nei skatting in lytse seishûndert minsken yn 'e seal. Fan 'e leafst santich ynstjoerde lieten wiene achttjin troch de foarseleksje kommen. Hielendal frij fan bernesykten wie ôflevering ien fan LIET net. Foarôfgeand oan harren optreden moasten de dielnimmers it lûd útprobearje of, sa't dat doe neamd waard, ‘soundchecke’. Dat gedoch kaam nochal amateuristysk oer, om net te sizzen knoffelich, en boppedat koste it in soad tiid.

De organisaasje hat ynsjoen dat it oars moast, want by edysje twa yn 1992 waarden de saken profesjoneler oanpakt. It festival wie ûnderwilens ferhuze nei Sealen Schaaf. Ek yn 1993 en 1994 soe it evenemint dêr plakfine. Yn 1995 wie LIET wer werom op it ‘âlde’ plak, de nije Harmonie.

Nei njoggen ôfleveringen is LIET noch altyd LIET: in evenemint dêr't in soad belangstelling foar is, fan dielnimmers likegoed as fan publyk. Alle kearen waard it festival presintearre troch Karin de Jong en dêr wie eins neat mis mei. Fan har presintaasje waard in inkelde kear wolris wat in ‘act’ makke troch gedoch mei in jurk, dêr't nei it skoft dan in part fan weilitten wie. Of sokssawat. Mar dochs wie de presintatrise der sa te sjen altyd yn it foarste plak foar de dielnimmers en net foar harsels. Dan binne der wol oaren.

It jierlikse Fryske sjongfeest hat sa njonkelytsen suver wat in reuny-eftich karakter krigen. Jier op jier binne deselde koppen yn 'e seal waar te nimmen. Dat jildt ek foar it poadium. Ferskate artysten hawwe al in kearmannich meidien en in lege klassearring wjerhâldt harren der net fan om it in oare kear opnij te besykjen. Want it is al in hiele set om troch de foarseleksje te kommen en, om in folslein fersliten klisjee te brûken, it meidwaan is wichtiger as it winnen. Foar de measten wie de dielname oan LIET in prachtige ûnderfining.

By it publyk sitte alle jierren ek minsken dy't eins leaver op it poadium stien hiene, mar net troch de foarseleksje kamen. Sokken

[p. 306]

wenje LIET as taskôger by om wat fan 'e dielnimmers op te stekken. Om te sjen wat je dwaan of litte moatte om in folgjende kear wòl meidwaan te meien. Want wa wol no net graach meidwaan oan it Fryske sjongfestival? Sels minsken dy't oars komselden op in wurdsje Frysk betrape wurde, sjonge op it LIET-poadium mei nocht it heechste liet yn it Frysk. Want it meidwaan is ommers sa wichtich en foar sa'n gelegenheid wolle je wol troch de Fryske bocht. En mochten de bywêzige famyljeleden en freonen yn 'e seal muoite mei dat Frysk hawwe, dan kinne se eventueel in Hollânske oersetting fan it liet krije. As se dêr alteast belang by hawwe.

In earsteklas trochsetter op LIET wie sjonger en muzikant Adri de Boer fan Lippenhuzen. Oant en mei 1998 wie er alle kearen fan 'e partij, solo, mar ek wol mei in begelieder en mei syn groep Adri & Sa. En op LIET '98 wie it dan einlings bingo. Mei it nûmer ‘Soan’ (op tekst fan Giny Bastiaans) sleepten Adri en syn begelieder Rik Lenten de earste priis yn 'e wacht. Sûnt dy tiid wurdt Adri de Boer wol ‘Mister Liet’ neamd, al soe dy status Pieter de Groot ek takend wurde kinne. Hy wie fan it begjin ôf as sjueryfoarsitter by LIET belutsen.

Ien fan 'e grutste feroaringen by LIET hat de nije wize fan puntetakenning west. Oant en mei 1997 wie der altyd ien trijekoppige sjuery dy't de beoardieling joech. En it wie dan steefêst Pieter de Groot, dy't oan 'e ein fan 'e jun de útslach bekend makke. Sûnt 1998 wurdt in nij systeem tapast. De saneamde ‘foarsjuery’ docht no de foarseleksje en de útslach fan 'e wedstriid wurdt bepaald troch acht regiosjuery's út alle hoeken fan Fryslân. Dy wurkwize liket in soad op dy fan it Eurovisiesongfestival. Op in grut boerd yn 'e seal is de stân fan saken te folgjen en dat hat wol wat. Boppedat jout it noch in ekstra stikje spanning.

Fierders mei it publyk noch altyd har favoryt kieze. It komt wol gauris foar dat de smaak fan 'e sjueryleden dy fan it publyk net al te folle ûntrint. Yn 1997 wiene alle partijen it sels hielendal iens. De bolbjirkene punkfanfareband Sebeare út Easterein wûn doe sawol de priis fan de sjuery as dy fan it publyk. Itselde barde trouwens ek yn al 1992, doe't it frouljustrio Mingde Noaten (Fokje Wiersma, Yvonne Sleegers en Lisette Agelink) oertsjûgjend beide earste prizen wûn mei it yndrukwekkende liet ‘Jitze’. It wie in liet oer in jonge dy't ‘oars’ is. De tekst wie fan Tiny Mulder, de muzyk fan Fokje Wiersma.

Bekende, minder bekende en unbekende sjongers en muzikanten hawwe oan LIET meidien. Bekende dielnimmers wiene ûnder oaren Piter Wilkens, Doede Bleeker en de groep Swiet en Bjuster. Ek minsken as Doede Veeman en Nanne Kalma hawwe wol op it LIET-poadium stien. Sokke artysten hoegden dat festival lykwols net te brûken om mear súkses te krijen. Dat slagge har sûnder LIET ek wol, sa't de tiid leard hat. Mar hat LIET de minder bekenden ek wat oplevere njonken de eventuele prizen?

De earste LIET-winner wie Gerrit Bos mei it liet ‘Hjerst’. De priis wie in moaie opstekker foar him en it like dat de Snitser in moaie karriêre te wachtsjen stie. Hy trede wol solo op, mar makke ek diel út fan ûnder oaren de formaasje 't Kratsje. Foaral de nûmers fan dy groep (letter in duo, mei Kees Hofstra) sloegen oan by it publyk en bygelyks ‘D.N.A.’ wurdt noch geregeld troch Omrop Fryslân draaid. Mar spitigernôch is 't Kratsje yn 1997 útelkoar fallen. Dat barde al gau nei it útbringen fan 'e debút-cd, dy't yn augustus fan dat

[p. 307]

jier útkaam. ‘Autodidacten met veel plezier’ waarden Hofstra en Bos doe yn in artikel yn it Friesch Dagblad noch neamd. Mar it ‘plezier’ soe net lang mear duorje. Noch gjin moanne letter, by in optreden op it Tsjoch-festival yn Drachten, ûntplofte de bom ûnder it talintrike duo. Nei in mislearre optrêden liet Gerrit Bos (neffens it Friesch Dagblad fan 22 septimber 1997) it publyk witte: ‘Meensen, ik ken jim nou wel sêge dat dit de laatste keer weest het dat 't Kratsje speuld het. Ut is nyt anders.’ Dêrnei hawwe je dochs net mear safolle heard fan dy glorieuze winner fan LIET '91. Mar miskien komt dat wol wer, want Gerrit Bos like in bliuwer op 'e muzykpoadia te wurden. Hy hie it yn him.

Dat kin net fan alle LIET-winners en -dielnimmers sein wurde. By de suksessen en hege klassearringen sille grif wolris wat tafalstreffers sitten hawwe. Guont hawwe miskien allinnich ‘foar de aardichheid’ meidien en oaren moatte it musisearjen letter op in sêfter sin setten hawwe. En der binne nei alle gedachten spesjaal foar LIET ek wol ‘gelegenheidsbands’ ûntstien, dy't nei dielname oan it festival wer ûntbûn waarden. Want hoe is oars te ferklearjen dat je fan sa'n soad dielnimmers letter noch mar sa'n bytsje of sels hielendal neat mear heard hawwe? Wêr is Egbert Beers bleaun, dy't yn 1993 ien waard mei it liet ‘Sûnder thús’? Wat is der oerbleaun fan 'e studinteband Some like it NOT, dy't mei it numer ‘te deun’ winner waard fan LIET '96. En bestiet it hjir earder al neamde frouljustrio Mingde Noaten, dat yn '92 alle oaren op alle fronten fersloech, noch?

Der bliuwt nei dat sukses soms mar sa'n bytsje oer. Der soe ris in ed útbrocht wurde moatte mei LIET-toppers, sadat der yn alle gefallen wàt bewarre bliuwt. Mooglik kin de tsiende ôflevering fan LIET in oanlieding wêze foar it útbringen fan sa'n skiif?

In dielnimmer dy't wol bekendheid holden hat en aktyf bleau, is de groep French Connection, de winner fan LIET '95. Mar oer dat winnende liet ‘Iselmar’, dêr't letter fan sein waard dat it plagiaat wie, hat dan ek sa'n soad te dwaan west, dat de groep nei al dy publisiteit in begryp wie foar elkenien. French Connection wie oant no ta de iennige LIET-winner sûnder priis, want dy hat de groep nei it trelit weromjûn. Mar sa te sjen en te hearren hat de reputaasje fan 'e groep net te lijen hân fan dat wûnderlike LIET-akkefytsje.

De kwaliteit op LIET wie wolris wat wikseljend. It iene jier foel it resultaat ek wat better út as it oare. Soms hie de earnst tefolle de oerhân en wie it allegear nochal tam en dreech. Dan wie de seal bliid as der einlings wer ris in stevich nûmer brocht waard of in komyske act. Sa brocht Doede Bleeker as lêste dielnimmer de fleur der wer yn by LIET '91, nei't nochal swiersettige lieten as ‘In bytsje dea’ (Trio Wim Beckers), ‘Dyn triennen’ (Gerard Rinsma) en ‘It sil nea mear sa wêze as it wie’ (Melvin van Eldik) de revu passearre hiene. Dan wie ‘Buurman syn haan’ fan 'e ‘misthoarn’ út Starum dochs hiel wat oars. Nei ferrin fan tiid hat Doede Bleeker trouwens hearre litten, dat ek hy wol deeglik in serieuze kant hat.

In oar komysk hichtepunt (om it sa mar te neamen) by LIET wie de bydrage fan it duo Paul Morelli en André Bralts yn 1993. Harren jankfodde ‘Net gûle Janke’ (op tekst fan Baukje Wytsma) brocht yn 'e seal gâns triennen te weech, mar dat kaam fan it laitsjen. It optrêden fan Morelli en Bralts is miskien wol de idioatste act dy't oait op in lietefestival fertoand waard. Of setten dy twa doe al de toan foar de ôflevering fan 1999 en mooglik folg-

[p. 308]

jende edysjes?

Alle kanten fan it libben waarden oant no ta al besongen op LIET. Men soe it evenemint hast in festival fan leaf, leed en lol neame. Sûnt de lêste edysje is dy beneaming al hielendal fan tapassing. Wa hie tinke kinnen dat de formaasje De Rode Rozen en de Rumbona's mei de heechste ear strike soe by LIET '99? It like om in grap te gean, mar de nuveraardich útdoste sjongers en muzikanten makken der serieus wurk fan. Mei in perfekte útfiering fan 'e hilaryske jankfodde ‘Pake en beppe’ wûnen se de earste priis.

Nimmen sil de groep de priis misgund hawwe, want ‘Pake en beppe’ wie sûnder mis in skot yn 'e roas. Mar kin mei sa'n soarte liet in songfestival wûn wurde? Dat frege mannichien him letter dochs wol ôf. Sadwaande hold mear as ien in wat kater-eftich gefoel oer fan LIET '99.

De publykspriis gong nei it jonge duo Twarres (Mirjam Timmer en Johan van der Veen). Ek de faksjuery sloech de prestaasjes fan dat Wergeaster duo en harren begelieders heech oan (in dield twadde plak). Twarres hat ûnderwilens al in debút-cd útbrocht en by de presintaasje dêrfan wiene LIET '99-winners De Rode Rozen oanwêzich. De bêsten fan dit jier lieten nei ôfrûn fan LIET ynearsten yn alle gefallen genôch fan har hearre. En sa soe it eins bliuwe moatte.