Trotwaer. Jaargang 31

[p. 157]

Bylûden (1)
Goaitsen van der Vliet

Ernst Langhout/Wilco Berga, Sjonger en dichter. Universe Productions, Ljouwert 1998. f 29,90.

It is mei cd's besprekke wat oars as mei boeken. In greut ferskil is dat men de teksten net lêst, mar heart. Dan giet it der net om dat de punten en komma's op it goede plak stean en de rigelyndieling besjen lije kin. Wat benammen telt is it geheul fan klank en ritme, fan fers en begelieding. De wurden komme op it twadde plan. Dy moatte foaral moai yn 'e muzyk falle en passende bylden oproppe. De harker pikt sa no en dan wol in rigel op, of in stikje refrein, mar hy kin it heule ferhaal net oereagje, lykas dat op papier kin. In sjongtekst jout earder sfear oan as betsjutting.

Oare kritearia jilde dus. Fan belang is fansels de fraach oft men in cd nei ien kear hearren nochris draaie sil. Ut nijsgjirrigens, omdat der safolle yn sit dat men de helte mist hat, of út niget, omdat men wat heard hat dat men graach nochris hearre wol.

Muzyk moat ‘kloaten’ ha, sees ik wolris. Muzyk is moai as dy jin rekket, as men meibewege moat, as men der fleurich of stil fan wurdt, of der oars wat fan krijt: einefel, ridels oer de rêch, of triennen yn 'e eagen. Ik neam mar wat.

De swierrichheid is no dat men by muzyk, lykas as miskyn wol by alle foarmen fan keunst, faak min oanjaan kin wat dat no krekt ynhat, wat it no krekt ‘moai’ makket. Sa kin ik my bygelyks noch heultyd oufreegje wêrom't ik de earste tsientallen kearen dat ik ‘The man who sold the world’ fan de cd Unplugged in New York (1994) fan Nirvana hearde, hast alle hjirfoar neamde fysike ferskynsels krige, wylst itselde nûmer yn de oarspronklike útfiering fan David Bowie my altyd folslein kâld litten hie. De tekst koe it net wêze, want dêr tocht ik amper om en dy hie by Bowie itselde west. Wie it de ienfâld en direkthyd fan dit troch Nirvana ta neaken bonkerak útklaaide liet? Of de snok yn de stim fan Kurt Cobain dy't de dea al yn 'e eagen seach? Ik kom der net út. It hat fansels alles te krijen mei de yntinsje dêr't de muzyk mei makke wurdt, mar hoe en wat, hoe krijt men dêr in finger achter?

De hamfraach is no fansels: sit der ek muzyk yn dizze cd fan Ernst Langhout en Wilco Berga? Ik tocht it wol. Wis wol. Mar ik moat dêr by oantekenje dat Sjonger en dichter in handikap hat. De earste kear al steurde my de foardracht fan Berga: heultyd dyselde dramatyske toan en kadâns. Syn wat lispeljende stim noeget ek bepaald net út de repeatknop yn te drukken. Om dit besprekje ta te rieden moast ik fansels wol, en no, nei in kear as wat, begjint it te wurkjen en te oertsjûgjen: de moaie faak Iersk oandwaande sang en gitaarmuzyk fan Langhout en de yntinsje fan Berga. Want dêr giet it meast om by de muzyk dy't ik hearre wol en kin: oertsjûging.

Jierren lyn draaide ik de poëtyske LP One nation underground (1967) fan Pearls Before Swine griis. Psychedelyske folk hiet dat doe te wêzen. Skriuwer en sanger Tom Rapp lispele dat it sawat die, mar ik koe my der net om bekroadzje. Ik hearde it net iens mear. Hy hie

[p. 158]

syn eigen lûd en syn eigen ferhaal, en dat wie my genôch. It die my wat.

Sa giet it my sa njonkenlytsen ek mei dizze cd. Lykwols bliuwt it spitich dat de foardracht by de lûdmjuks net mear yntegrearre is yn de begelieding. De stim fan de dichter is faak te oerhearskjend en oars fan mikrofoanklank, wat skerper, en stiet sa wat los fan it oare, lykas yn ‘Winterdûns’. Om in útwrydsk studiowurd te brûken: it klinkt yn 't earstoan gauris net ‘together’ genôch.

Fan de tolve akoestyske stikken op de cd soe ik net ien min neame wolle. Der binne acht fan Langhout en Berga tegearre, trije dêrfan mei Foppe Jacobi op bayan (in Russyske akkordeon). Twa hjirfan ha deselde moaie muzyk: ‘De sjonger’ en ‘De dichter’, dy't tegearre in binende bôge foarmje fan it begjin nei de ein fan de cd. Fierders binne der noch twa byldzjende teksten fan Berga mei Arend Huisman treflik op trompet (‘Waarm is 't’) en tromboane (‘Tekening’), ien liet troch Langhout allinne (it prachtige ‘De feart’) en in solostik fan Berga (‘Ouwe sneeuw’, mei summiere oargeltoanen dy't de tiidpine moai oanjouwe).

In bytsje út de toan falt it Jaap Louwesachtige ‘Alle bonken brutsen’, dat neffens side twa fan it tekstboekje in bewurking is fan in Dylan-song. Ik koe dizze net fan de man - ik bin by John Wesley Harding (1968) al ouheakke -, mar as ik myn sin sees, is it net ien fan syn bêste. Nuvergenôch komt syn namme net foar by de ‘credits’ achterop.

Omdat dit gjin poëzijbesprek is, gean ik fierder net yn op de teksten fan Berga, dy't yn it boekje ek yn it Hollans ouprinte binne. Der sit aardich byt oan en se steure my gjin momint, en dat is al heul wat foar Frysktalige muzyk. It hat allegear wol wat.

Om koart te kriemen: dit is in sympatyk produkt. Op it earste gehoar net sa maklik, mear in kwestje fan trochbite, en dus net botte kommersjeel. Ik ha noed dat der net in greut publyk foar te finen wêze sil. Mar it is yn alle gefallen in goede saak dat de fruchtbere gearwurking tusken dizze sjonger en dizze dichter no fêstlein is. En boppedat: hy ferfeelt my noch net.