Trotwaer. Jaargang 31

[p. 140]

San Lorenzo
Cees Walinga

‘No problem, no problem, mañana a las seis’, seit de stasjonssjef yn Ibarra tsjin my, as ik him freegje oft it net ferstandich is om alfêst in kaartsje te keapjen foar de reis nei San Lorenzo. De tocht troch it Andesgeberchte en de jungle oan de westkust fan Ekuador is tige populêr by wrâldreizgers. De trein sit ek al fol, ha ik fan de man op it stasjon begrepen. Mar hy fertelt my dat as ik moarn iere betiid foar it loket stean, der fêst noch wol in ticket oer is.

Under reizgers yn dit Súd-Amerikaanse lan is wol bekend dat it net ienfâldich is om in plakje te krijen yn de trein nei San Lorenzo. Yn de reisboeken stiet dat de rit Ibarra- San Lorenzo hoe dan ek in ûnferjitlike ûnderfining wurdt. It treintsje, dat einliks net mear is as in bus op rails, rydt troch in prachtich lanskip, mar mist oan 'e oare kant alle lúkse dy't in minske him winsket as er mear as acht oeren yn in ferfiermiddel sit.

Yn 't foarste plak ûntbrekt der in fêste tsjinstregeling en is it bekend dat de ferrocarril rydt as de motoaren it talitte. Mei service oan de minsken hâldt it spoar him yn dit lân net dwaande. As de trein giet sit dy altiten fol, of better sein: grôtfol, sels it dak wurdt brûkt.

Ik bin mar gewoan op 'e dolle rûs nei Ibarra gien. De tiid sil leare hoe't it útpakt mei de treinreis. Om it plakje hoegde ik hjir net hinne. It leit smûk yn 'e bergen, mar mear as rjochte diken en in pear moaie koloniale gebouwen binne hjir net te sjen. Ik kom foar de trein. It giet my net om de plakken dy't tusken begjin en einstasjon lizze. Dizze tocht hat gjin doel, mar is in doel op himsels: skodzje oer izeren staven dwerstroch de Andes.

De oare moarns om kertier oer fiven giet op myn keamer yn hotel Residencial Tahuando de reiswekker al ôf. It is noch nacht en ferskriklike kald. In kraaiende hoanne makket dúdlik dat de nije dei op hannen is. Ik soe my wol efkes waskje wolle ûnder de brûs, mar it suterige strieltsje dat der útkomt, is my ek nochris fiersten te kald. Ik hâld myn holle der efkes ûnder en fiel my al aardich fris. Der waard my juster oars wol wer ferteld dat der waarm wetter is yn it hotel, mar sa as oeral allinne op tiden dat de reizgers ûnderweis binne.

Ik wol sa gau mooglik nei it stasjon, want je witte it mar noait. As de trein fol sit wachtet dy net op my. Unrêstich wachtsje ik by de útgong fan it hotel op de resepsjonist, dy't ik mei in pear tikken op in hanbel wekker

[p. 141]

meitsje. Echt wekker sjocht hy der trouwens ek net út. Ut gewoante wei rint er mei in bosk kaaien yn 'e hân nei de doar en stekt fuortendaliks de goede kaai yn it slot. ‘Adios’, seit er noch.

Op strjitte sjocht de wrâld der wat mear útsliept út. Yndianen binne al ûnderweis mei spul dat se op de merk ferkeapje sille. Mei hynder en wein komme minsken fan rûnom nei de stêd. Ik rin al like hastich as it wurkfolk. Ik bin benijd wat my hjoed te wachtsjen stiet op it stasjon. Tweintich foar seizen stean ik op it perron en wurdt my dúdlik dat ik yndied net de ienige bin dy't as reisbestimming San Lorenzo hat. Ik bin suver al te let en kin net oars as efter in lange rige minsken oanslute.

De treinreizgers binne tige op 't skik. De ‘ferrocarril’ sil einlings wer ris ride. Lytse famkes ferkeapje broadsjes oan it wachtsjende folk, dat meast út Amerikanen en Europeeske toeristen bestiet. It bakkersguod smakket bêst en ik keapje fuortendaliks noch mar in pûde fol. De ôfstan nei San Lorenzo is 193 kilometer, it sil wol in lange dei wurde.

Om seis oere hinne stiget de spanning. De stasjonssjef hat dit tiidstip mei klam neamd: seis oere soe it loket iepen gean en de kaartsjeferkeap begjinne. Hy hat it net allinne tsjin my sein. Alle minsken dy't hjir steane, sjogge mei nijsgjirrigens nei it hoefizerfoarmige raamke yn 'e muorre. In getizeren stek skermet it ferkeappunt wat ôf tsjin mooglik al te opdringerige treinreizgers. De dissipline yn 'e rige is oars grut. Eltsenien wachtet kreas op syn of har beurt. De sturt fan wachtsjende minsken is sa njonkenlytsen al aardich langer wurden.

It lange stean wurdt dreech. Ik brûk myn rêchsek om op út te rêsten. De sinne is ûndertusken efter de berchtoppen weikommen. Op it plein foar it stasjon is it in grutte drokte. Taksy's bringe noch altiten minsken dy't mei de trein wolle. Dizze lju ha blykber in oare tiid fan de sjef krigen. It omhingjen duorret my lykwols te lang. As ik dan minsken mei kofje sjoch, rin ik hastich nei de oare kant fan it plein en dûk in kafee yn foar in bakje kofje. Ik drink de nescafé oanmongen mei molke yn trije slokken op.

De kâns dat it loket noch iepengiet wurdt hieltiten lytser. It wol my hast net mear oan. It sil wol wer ‘moarn’ wêze. It is no sawat al njoggen oere. Ferskate minsken ha de striid om in kaartsje al opjûn. ‘I get the bus’, seit in Amerikaan, dy't him ôfjout. Ik ha begrepen dat dizze man ek al in pear dagen yn Ibarra op 'e trein wachtet. Hy hat skjin syn nocht fan it gedonder. Hy swaait mei syn hoed yn 'e hân nei in taksysjauffeur, dy't him nei it busstasjon bringt. De ‘gringo’, sa't se Amerikanen yn Latyns-Amearika neame, hat it busstasjon wierskynlik noch net berikt of it wûnder dêr't wy allegear op wachtsje fynt plak. De kaartsjeferkeaper

[p. 142]

docht it loket iepen. Dat is it momint dat alle dissipline yn de rige weifalt. Elts foar himsels en God foar ús allegear.

De lange sliert fan braaf wachtsjende minsken wurdt in klute razende bern dy't mei hannen rikke nei it plak dêr't it te heljen is. Elts fjochtet hjir foar himsels. Soest dy skamje ast sjochst hoe't dy rike westerlingen har foar it loket ferdringe om in treinkaartsje as soe harren libben der fanôf hingje. Ik soe my sa'n sitewaasje foarstelle kinne yn in fleantúch op it momint dat de masine in búklanding makket en alle ynsittenden harren by de útgongen ferdringe, om mar út hannen fan é brânende kerosine te bliuwen. Dejinge mei de langste earmen en breedste skouders hat de measte kâns fan slagjen. Ik pas my al hielendal oan it gedrach fan de minsken om my hinne oan. Sûnder my te skamjen stek ik myn hân út nei it loket. Dêryn ha ik it jild dat nedich is foar it kaartsje nei San Lorenzo. ‘San Lorenzo, un billete por favor’, skreau ik yn myn bêste Spaans.

Undertusken hâld ik him de 40.000 Sucres, de kosten fan it kaartsje, ûnder de noas. De lokettist is in man dy't graach jild sjocht. Hy lûkt it my út 'e hannen wei en triuwt in kaartsje retoer, jawis, yn myn hân.

De reis nei San Lorenzo kin begjinne, mar ik sjoch noch gjin trein. Ik stean op it perron, mar moat blykber earne oars wêze, spoeket it troch my hinne. Mar wêre? In man, dy't krekt in pakje ôflevere hat op it perron, liket myn gedachten lêze te kinnen. ‘El tren?’, freget hy. ‘Si, signor.’ De man wiist my de wei nei de remize fan de ferrocarril. Ik moat skean oerstekke oer de spoaren hinne op it ranzjearterrein.

Foar de wurkpleats stiet in man dy't my freget oft ik wol in ticket ha. As ik him myn plakbewiis sjen litten ha, mei ik de remize yn. Dêr stean in stik as fiif treintsjes. It lykje bussen dy't op treinassen setten binne.

In masinist wol my yn it treintsje ha dat it tichtste by de útgong stiet. Alle plakken binne lykwols al beset. It achterein is hielendal ynpakt mei guod en foaryn is miskien noch in steanplakje oer, mar it hâldt net oer. Ik stean in lyts skoftke efter de stoel fan de masinist. Echt stean is it net. Ik hingje mear, en moat ek noch krom stean, om't ik folle langer bin as de trein heech.

Ik fiel my al ridlik gau benaud en ik wol sa de lange reis nei San Lorenzo net ûndernimme. Ik flecht ‘el tren’ út om wer efkes fatsoenlik te sykheljen. Nee, dan bliuw ik noch leaver yn Ibarra: as it sa moat dan giet it om my mar oer. Boppe op it dak is noch wol plak. Dêr sitte al in pear minsken en dat liket my ek wol wat.

Twa sterke mannen jouwe my efkes in hân om op it glêde en smoarge dak te klimmen. In klinkneil dy't út it dak stekt, set him yn myn spikerbroek, en der sit in grutte winkelheak yn it sitflak. Op it dak sitte sân

[p. 143]

reizgers, se laitsje as se sjogge hoe't ik oer myn kont stryk, oer it gat yn 'e broek. Myn rêchsek komt wol hiel op it dak.

Minsken fan it spoar roppe nei boppen dat wy de koppen delhâlde moatte, want oars wurde wy by it útriden fan de remize fan it dak ôffeegd. Wy lizze plat op it dak as wy mei in slakkegong troch de doar geane. Bûten wacht de trein noch efkes, mar dan geane wy dochs wier op reis nei San Lorenzo.

It is in geweldich gefoel om de frisse wyn yn it gesicht te fielen. Bern dy't lâns it smelspoar steane te swaaien, drave der efteroan. Ik sit mei in frommeske út Praach tusken myn skonken as twadde yn de rige op it dak. Wy sitte sa yntym op it dak om in ketting te foarmjen, dy't hâldfêst jaan moat. It treintsje skoddet nochal wat oer it smelle spoardykje en de ôfgrûnen binne deadlik djip. Foaral as wy oer brêgen sûnder leuningen boppe djippe ravinen ‘boemelje’ knyp ik 'm wolris efkes. Dan ha ik leaver de tunnels, dy't wol koel en wiet binne, mar ik ha yn 't generaal mear lêst fan hichtefrees as fan claustrofoby.

De sinne stiet leadrjocht boppe de ierde en barnt djip yn it izer fan it treindak. Ik sit my in ûngelok, mar kin myn kont ek net ferskouwe, want dan baarn ik my. Sa no en dan ûntkom ik der lykwols net oan, want oeren oanien plat op 't gat sitte mei de fuotten wiidút en de hannen as steunpylders efter my is ek ûnmooglik. Myn prikeljende fingers jouwe oan dat de bloedstream net lokkich is my de hâlding.

It útsicht is lykwols sa moai dat ik de tiid foar in grut part ferjit. It âlde geberchte kleurt sa prachtich giel brún mei hjir en dêr metersgrutte kaktussen en griene pôlen. De ferrocarril komt twa ezels dy't op it spoar rinne, wat oer it mad. Ien bist kin betiid genôch oan 'e kant komme, mar de oare draaft meters foar ús út. It earme bist wurdt ek noch in tunnel yn stjoerd en draaft yn it tsjuster moedich fierder. Oan 'e oare kant fynt it bist einliks in plakje neist it spoar, wêr't it hinne flechtsje kin. As protest tsjin it izeren meunster begjint de ezel lûd te balten.

Nei fiif oeren swinge op 'e trein komme wy yn Lita oan, dat op 500 meter hichte leit. Wy binne noch mar healwei. Wy kinne ús hjir efkes fertrêdzje en dat komt goed út. De rêch is my hast oan diggels. Efterop de trein behimmelt in negerfamylje in miel. It sjocht der goed út mei hinnefleis, jirpels en griene beanen.

Ik doch in taast yn myn rêchsekje en fyn al gau myn boltsjes dy't ik op it stasjon fan Ibarra hamstere hie. Mei in blikje cola is myn middeismiel kompleet. Ik hie ek wol in waarm miel bestelle kind. In negerin makket boppe in ienfâldich fjoer sa te rûken de lekkerste dingen klear, mar ik hâld it op in simpel stikje bôle.

[p. 144]

Earlik sein wol ik leaver net fan it dak fan de trein ôf. It is sa'n klim om der wer op te kommen. Dat alteast spile wol mei, mar as myn blaas in teken jout kom ik der net ûnderút. Nei in lange ûnderbrekking set de ‘ferrocarril’ him opnij yn beweging. Elts hat syn plakje op it dak ek wer fûn en is klear foar de lêste etappe.

Wy ha de neakene Andes ferlitten en komme no yn de waarmere bosken telâne. Oft wy dêr bliid mei wêze moatte, is mar de fraach. Yn it bosk hinget in tichte damp, dy't alles wiet makket. Al gau docht ek bliken dat de wiete tûken hinderlik oer it spoar hingje. It wurdt in sport om se te ûntwiken, mar dat moat wol, want oars kinne de gefolgen earnstich wêze. Ut foarsoarch doch ik myn bril yn myn rêchsek. Sadwaande kin de fok net oan in tûke hingjen bliuwe.

It dak fan de trein wurdt wiet en smoarch. Myn hannen glydzje faak fuort en ik moat de rêchsek ek goed yn 'e gaten hâlde. Ik sjoch wat ûngerêst op myn klokje: it is al healwei fiven en wy moatte noch goed santich kilometer. Dat helje wy noait mear foar it tsjuster. Hoe moat dat daliks as wy neat mear sjogge en de tûken oer ús hollen skaaie?

Ik krij myn nocht op it dak en wol der wol ôf. De aardichheid is der yn elts gefal al lang ôf. Der is neat oars te sjen as bananen, bananen en bananen. As hie ik de goaden fersocht. Samar ynien hâldt de trein stil. De masinist en in pear minsken dy't ûnder sitte komme nei bûten. De motor is stikken. Wy kinne wol nei ûnderen komme.

De trein is kreas neist wat wol in kompostbult liket ta stilstân kommen. Ien foar ien springe wy yn de troep, wat in sêfte lâning garandearret. Ik kom goed telâne, mar glydzje noch wol in pear meter op myn rêch troch de modder fierder. It is ien grutte drekbende rûnom it spoar. In passazjier wiist ús derop dat der trije kilometer fierderop in lyts doarpke is. Om't ik der gjin nocht oan ha om by de trein om te hingjen, gean ik mei in Eastenriker op 'en paad. Wy hâlde de glêde bylzen oan sadat wy in bytsje droege fuotten hâlde.

Yn it doarp wenje allinne mar negers, sa as oan de hiele kuststreek yn noard Ekuador. Yn de sechstjinde ieu binne hjir troch. de Spaanse conquistador Cabello de Balboa 23 Afrikaanse slaven oan lân setten. Harren neiteam wennet hjir noch hieltiten. Op in pleintsje dat yn twaen snijd wurdt troch it spoar stiet in kilometerpealtsje: 313 stiet derop.

Ungelok of net. Ik bin bliid dat de trein net fierder koe. Wy wolle wol wat drinke, mar yn 'e lytse winkel oan it plein ha se gjin cola of oarswat foar toeristen. Dat is lykwols gjin probleem, seit in neger dy't nijsgjirrich is nei ús. Hy wit wol in adreske en draaft al fuort. Wylst wy op ús drinken wachtsje, komme froulju en bern nei it plein om der yn de Iglesia Evan-

[p. 145]

gelica in tsjerketsjinst mei te meitsjen. Elts is al op 'e hichte fan de trein dy't mei pech stilstiet.

De jongkeardel is gau werom mei fjouwer heale liter flessen cola. In man, dy't in lyts winkeltsje runt, winkt ús en freget oft wy ek wat ite wolle. De winkelman wit sels al te fertellen dat de trein sa stikken is dat hy net mear makke wurde kin. It wachtsjen is op in trein út San Lorenzo dy't it pechding ophellet.

De frou fan de winkelman makket iten foar ús klear. Undertusken spilet in dûmny ferskes op syn gitaar. De bern sjonge spontaan it ienige Ingelstalige ferske dat se kinne: ‘Happy birthday to you’ en litte it folgje troch de Spaanske ferzje. It duorret net lang of wy wurde roppen foar it iten. Yn in houten hut, dy't fan binnen hielendal beplakt is mei kranten, is de tafel klearmakke mei grutte wite boarden en foarken dernjonken. De frou set al gau de kleefrys mei tonyn op tafel. It iten smakket hiel bêst. De sfear is ek fantastysk. It hat wat fan in diner-dansant, dat wol sizze de dûmny dy't yn de wenning kommen is, lit noch wat gitaarklanken hearre. De bern dy't net fuort te slaan binne, sjonge harren favorite ferskes noch mar ris.

Bûten is de nacht al ynfallen. Dat is fan de hut út net te sjen, mar wol te hearen. It monotoane lûd fan in generator dêr't enerzjy foar ljocht mei opwekt wurdt, ferklikt dat it tsjuster wurden is. Nei it iten wurdt de kulturele jûn noch efkes trochsetten op it plein. Tsjin njoggenen giet eltsenien op hûs oan. Om dy tiid hinne giet de generator út en is it pikkedonker yn it doarp. De minsken moatte sliepe. Mar wat moatte wy?

In ynwenner hat syn hûs al beskikber steld foar ús, mar leaver sliep ik op de weranda. Ik lis tsjin de sliepsek oan en probearje wat te sliepen. Dat slagget lykwols net bêst. De miggen pleagje my, in baby jammert, hûnen blaffe en boppedat kin ik my net oerjaan oan de sliep, om't ik de trein net misse wol.

Dan klinkt yn de nacht it lûd fan in frachtauto troch de bergen. ‘El tren!’, raast in man. Ik stean fuortendaliks rjocht oerein. De húsbaas seit dat ik my net drok hoech te meitsjen. De rêdende ingel moat earst nei Lita ride. Dêr kin de trein nammentlik draaie op in rotearend stikje rails. Dêrnei komt it spul pas wer dizze kant út.

Ik soe mar yn de hut sliepe, seit er tsjin my. Hy hâldt ‘el tren’ wol oan as dy wer lânskomt. Ik wol net langer dwers wêze. Ik bin goed min en jou my del op de houten flier fan de wenkeamer. De famylje sliept yn in apart keamerke en yn hingmatten. It is kald op de flier. Ik sûs wat as ik folle letter immen ‘el tren, el tren’ roppen hear. Wêr bin ik einliks en wat moat der barre? In fel ljocht dat my yn 'e eagen skynt makket my wekker. Ik moat op 'e trein.

[p. 146]

Ik hear oars noch neat, mar as ik mei myn rêchsek op 'e rêch bûten stean, hear ik yndied it ronken fan de trein. Yn 'e konsternaasje hat myn húsbaas noch útlein dat ik mei de bûslantearne swaaie moat om de trein stopje te litten. Sa steane wy dêr midden yn 'e nacht oan it spoar te swaaien. De trein moat der hast wêze as ik dat sa hear. It lûd wurdt ynkringender. Dan skynt in felle ljochtbondel oer it spoar. De trein riidt it doarp yn. De masinist hat ús sjoen en jout in lûd hoarnsinjaal. Foar it plein stiet de masine stil en wurdt der út de kabine wei ‘Rapido, rapido!’ roppen.

Stroffeljend draaf ik troch it tsjuster nei de stikkene trein dy't lutsen wurdt troch de frachtauto. Der is noch plak op sekken sipels en neist blikken oalje en sekken tomaten. It measte guod is oerbrocht nei de frachtauto, sadat der mear romte kommen is foar de passazjiers en dan benammen foar dyjinge dy't op it dak sieten.

Ik jou my del op de stjonkende sipels. Sa yn de goederenbak reizgje ik earste klas en fal gau yn 'e sliep. Sa no en dan wurd ik lestich fallen as de trein stoppet en der wat goederen út moatte. As wy hast yn San Lorenzo binne, skynt der op 'e nij in stik ljocht yn myn gesicht. Ik wurd der in bytsje wekker fan. Mei myn knipperjende eagen wurd ik de bijrider gewaar. Foardat ik my ôffreegje kin wat dy fan my moat, seit hy it al: ‘Billete por favor.’ Ik kin it hast net leauwe. Nei djip dollen yn myn bûse helje ik de sa dreech krigen ticket tefoarskyn. ‘Gracias’, seit er.