|
| |
| |
| |
De reinwettersbak
Durk van der Ploeg
Der kaam in dei dat heit begûn mei it stekken fan in reinwettersbak. Net dat wy gjin bak hiene. Wy hiene wol in reinwettersbak. Ien dêr't wy sûnt jier en dei wetter út put hiene. In bak like âld as it hûs. In bak mei in mûdhûn om it wetter sûn te hâlden.
Dat kaam sa.
Op in dei sei ús mem, en se naam in swolch fan it bakswetter. Se sei: ‘Dat wetter smakket earne op en ik wit net wat.’ Se makke priuwende bewegings mei tonge en lippen as hie se in hier yn 'e mûle. Kôge, om samar te sizzen, it wetter, spielde it tusken de tosken, smakte en slokte. Doe seach se ús oan mei eagen yn it ûneinige. ‘Dat wetter,’ sei se, ‘smakket lykas hjerstmis de hege wyn jin op 'e tonge delslacht.’ En doe tsjin heit. ‘Sâltich,’ sei se.
Doe dipte heit de nap yn 'e akker. Hy naam in mûlfol fan it wetter en preau foarsichtich.
Heit sei, as moast er gedachten faninoar skiede: ‘Ik priuw wat tusken lucht en wetter.’ Doe seach er mem oan en sei: ‘In lucht lykast rûke kinst by teiwaar.’
Sa't er him it wetter fan 'e lippen slikke, like de tonge him yn 'e mûle te kleven.
Doe seach er ús oan.
‘Sâltich?’ sei mem.
Heit skodholle.
‘It hat wat fan it slyk,’ sei heit. ‘Sa kin it slyk ek rûke by reinich waar, as de wyn op 't noardwesten stiet.’
‘It rûkt net,’ sei mem, mei de noas boppe it wetter. ‘It priuwt frjemdich. It smakket earne nei. Mar wat?’
‘Ja, wat,’ sei heit, en skepte wer in napfol. Diskear dronk er net, mar hy swolge lykas in ko swolget. Doe beweegde er de holle as liet er it wetter troch alle holten spiele en sei, nei't er it trochslokt hie: ‘It is wat tusken priuwen en rûken. Sis mar, tusken wyn en wetter.’ Doe seach er mem oan en sei: ‘Lykas de hege wyn dy't jin op 'e tonge delslacht, sa priuw ik wat ik gauris by reinich waar en ôfgeand wetter rûk.’
Se preauwen allebeide nochris. Spielden it tsjin it ferwurf. Kôgen it wetter oandachtich.
‘Wy ha al salang fan dit wetter dronken,’ sei heit, ‘dan priuwst optlêst de smaak net mear.’
‘Do kinst dochs priuwe dat it wetter oars as oars smakket,’ sei mem.
| |
| |
‘Slyk,’ sei heit. ‘As it earne op priuwt, dan op slyk.’
‘Ik priuw wat sâltichs,’ sei mem.
En wy as bern mochten priuwe. Foar de sjeu. Allebeide in mûlfol.
‘Ik priuw neat,’ sei ik.
En Oane sei dat it wetter nei neat smakke.
Wat ferstân hiene wy fan wetter.
Sa't heit en mem oer it wetter oardielen en der wat yn preauwen fan waar en wyn en slyk, dat koe ik der net út gewaarwurde. En dochs ferstie ik it as in earnstich momint. In momint wêrop beslissings nommen wurde moasten. Der moast in oardiel útsprutsen wurde oer it wetter.
Dat wie ein febrewaris.
Wy wennen, fier fan de bewenne wrâld, bûtendyks yn it polderhûs fan de Kontribúsje Seediken. Deun by de see. Te deun hat heit wolris sein as de see by ús yn 'e blikke kaam en oan 'e drompel stie.
Heit hie dêr it tafersjoch op 'e kwelders en it ynskarre fee. Wy moasten twakear deis it fee telle. En as der ien fan 'e skiep op 'e rêch yn in slinke telâne kommen wie, moasten wy it wer op poaten helpe. As hjerstmis of winterdeis it waarglês nei Stoarm sakke en it bûtendyks begûn te spoekjen, moasten wy hynders, skiep en hokkelingen fan 'e hege stikken helje. Dan lutsen wy de Ijisklearzens oan, om't yn it nede waar de polder der yn in omsjoch ûnderstrûpe koe. Meast stie it kwelderlân dan al foar in grut part ûnder wetter en bejoegen wy ús oer rêgen en richels nei de úterste hege stikken om de bisten troch ûndjip wetter binnendyks te driuwen.
Mei't wy foar eb en floed op 'e boom fan 'e see wennen, wie wetter ús ta freon en fijân.
En sa kaam it dat heit op in jûne yn 'e simmer begûn mei it stekken fan in nije reinwettersbak njonken de âlde. Dagen efterinoar dat er dêr nei it jûnsiten mei dwaande wie. Optlêst seagen wy allinne syn tûfe hier noch boppe de ierde útstekken. En doe't dat ek yn de grûn weisonken wie, moasten wy om beurten de baksakker sakje litte. Hieltyd djipper. Oant er yn it tsjuster sakke. Dan skepte heit de akker fol mei modder. As er mei it akkersket rattele wie dat it teken dat Oane of ik de akker oplûke moast om te leegjen. Dan fielde ik ket en akker tsjin de râne fan it gat skjirjen, en rûgelen der stientsjes en skulpen nei ûnderen dy't yn it grûnwetter plûmpten. Guon akkers wiene te swier om allinne op te lûken. Dat kaam omdat der stiennen yn sieten. Ferdwaalde balstiennen út 'e iistiid, sei heit. Dan moasten Oane en ik tegearre oan it ket hise. Soms hearden wy heit mei de lep op 'e fundearring fan it hûs skampen. Sa djip rekken wy yn 'e grûn. Wol oant ûnder it hûs.
| |
| |
It sil op in sneone west ha, doe kaam it safier dat heit mei de spanseage binnendyks gyng. Wy mei. By de Bantsreed stie yn 'e smoutte fan 'e seedyk in rychje beammen. Dêr socht heit twa rjochte út en seage se by de grûn omt ôf. Sniewyt seachsel waaide as sûker oer it wetter fan 'e sleat. Doe't Oane en ik de tûken der ôfslein hiene, hâlden wy twa rjochte peallen oer. Peallen wol sa heech as ús hûs. Heit naam de swierste ein en wy de lichtste en sa droegen wy de beammen linke ienen oer de seedyk nei hûs ta. Dêr moasten Oane en ik it hout wyt skile. Heit helle ark út it hok, lei de blanke beammen njonkeninoar oer it hiem en spikere der fjirtjin lange talhouten op. En doe hie er in ljerre om yn en út it baksgat te kommen.
Wat djipper de ljerre yn it gat sakke, safolleste swierder waarden de akkers mei modder. Al nei't heit djipper groef, nammerste doffer waarden de lûden dy't út 'e kûle kamen. Oan de blausulveren skulpen yn 'e modder koene wy sjen dat heit yn 'e boom fan 'e see groef. Of eins wie it gjin modder. It wie slyk dêr't slakjes en waadwjirms yn libben.
Dat ús wetter sâltich begûn te smeitsjen, kaam om't ús bak lek wie. Alteast, der waard oannommen dat er lek wie, en der likefolle sâlt grûnwetter opwelle as der swiet wetter fuortsipere.
Eardat heit mei de nije bak begûn te stekken hie mem sein: ‘Do kinst sachs earst ris yn 'e âld bak sjen.’
‘Wêrom moat ik yn 'e âld bak sjen?’ frege heit.
‘Miskien kinst sjen wêr't it lek sit,’ sei mem.
‘en as ik it lek fyn, wat dan?’ woe heit witte.
‘Miskien kinst it tichtsje,’ sei mem.
Heit sei: ‘In lekkende reinwettersbak is net ticht te krijen. It is oars as mei in houten pomp. Fan ien striel sinne kin de sûchklep krimpe en lit de pomp it wetter rinne. Ien houtwjirm kin de pomp lek boarje. Mar dêrom kinst der noch wol mei pompe. Mei in reinwettersbak is it oars. Sa'n ding is heel of hy lekt. En likemin ast in bytsje lige kinst, kin in reinwettersbak net in bytsje lek wêze. 'en de oarsaak,’ sei heit, ‘sil altyd in geheim bliuwe. Dat hast mei reinwettersbakken.’
‘en do hast it net ienris besocht,’ sei mem.
‘Sok besykjen is jinsels bedrage,’ sei heit. ‘Wetter ferrifelt. Gjin ienfâldiger guod as wetter, mar it kin jin foar ûnbegryplike fragen stelle. It hâlden en kearen fan wetter is foar in minske ûnneigeanber.’
Mem knikte as woe se heit begripe en sei: ‘In lekkende bak, en dat bûtendyks, is slimmer as trije skuldeaskers om 'e doar.’
Se bedoelde dat soks binnendyks net safolle hindere. Dêr welle gjin sâlt wetter yn it swiete op. Mar wy wennen bûtendyks op 'e boom fan 'e see.
| |
| |
‘It binne,’ sei heit, ‘natuerlike ferskynsels dy't har bûten minskebegryp ôfspylje. It is in kwea,’ sei er, ‘dêr't gjin krûd tsjin woeksen is.’
En dochs joech mem it net oer. Se hat wol in pear kear sein: ‘Silst earst net ris yn 'e âld bak sjen, Anders.’
‘en dan?’ frege heit, dy't ek koart waard.
‘en dan? En dan?’ rôp mem optlêst opsternaat. ‘Dan kinst miskien it lek fine en ticht smarre.’
Heit syn winkbrauwen skokten fan ynhâlden lulkens doe't er sei: ‘Hasto wolris yn in bak sjoen?’
En as er sokke fragen stelde hie dat altyd in toan fan deskundigens. Hy hie net nei de âld bak omsjoen oft der miskien in grienige sâltoanslach yn 'e beraping siet. Hy hie yn 'e droege foarsimmer gjin war dien om it wetter der oan it saksel út te skeppen, om te sjen wêr't mooglik welwetter troch de stien sipere. Hy hie net yn 'e bak rûkt nei in oarsaak. Hy hie net ienris de muoite nommen it bakslid op te tillen. Eins wie er, doe't yn 'e foarsimmer de reinwettersbak begûn wie te grûnjen, en it wetter sa brak waard dat de mûdhûn it bejoech, daliks nei it hok rûn om 'e lep. Nei't er mei de klompen brannnettels en hûnestanken op it plak fan de nije bak plattrape hie, trêde er op 'e roai in rûnte út, en hie mei stekkende bewegings it plak fan 'e nije bak útset. In sirkel dy't dy jûns as in wûne yn 'e ierde efterbleau.
Wy stiene der allegearre omhinne doe't heit de oare deis de earste stekken fan it gat makke. Oane en ik, wy wiene like benijd as groef heit nei in goudskat. In wiid swart gat, dêr't rillegau it tsjuster yn begûn te hechtsjen.
En noch joech mem it net oer.
‘Mar ast it no earst ris besikest,’ sei mem.
‘In bak dy't ienris lekt, lekt altyd,’ hâlde heit fol.
Heit wist alles fan swiet en brak wetter, fan brutsen wetter en stiennich wetter, fan opwâljend wetter en it fersâltsjen fan 'e grûn. Heit sei dat wetter, lykas gedachten, net te kearen wie. Hy sei ek, dat as sa'n kwaal him ienris oppenearre, disse like taai wie as opgarre haat yn in kweawillich ûnthâld. Hy fûn dat sokke oarsaken te djip wiene om der op troch te tinken. Doe seach er ús oan, sloech de eagen del as roerde er it godlike oan en sei:
‘Dat binne dingen, dy moatte wy minsken rêste litte, omdat se ús ferburgen binne.’
Mem stume.
‘Do bist te grutsk om ek mar in each yn 'e âld bak te slaan. Wat sis ik: Ald bak? Salang't wy gjin nijen ha, hoe kin ik it dan ha oer de âld bak.’
It wie nei alle gedachten om't mem sa oanhâlde dat er net yn 'e âld bak ôfdaalde om te sjen wêr't it lek siet. Dan wie er dwers as in luiter.
| |
| |
‘Miskien is der hielendal gjin lek,’ sei heit, ‘mar slacht de bak troch. Miskien slacht de bak net ienris troch, mar komt der mei de jierren sâlt swit troch de muorren, lykas der fersâlte wetter ûnder de seedyk troch swit. En dat is noch slimmer as in lek. In lek kinst wize, swit net.’ Dat sei er wylst er de lep yn 'e grûn dreau.
In bak stekke wie net samar wat. Dat seachst net oan it gat, dat alle jûnen in bytsje djipper waard sûnder datst it sjen koest. Mar do koest it wol sjen oan de bult modder dy't Oane en ik by 't akkerfol nei boppen hellen en op dy't in stuit oan 'e daksgoatte rikte. Dat kaam ek omdat it in wiid gat wurde moast, om romte te hâlden foar mitseljen en it mitselwurk oan beide kanten berape te kinnen. Heit gyng soms salang troch dat it hielendal tsjuster waard yn it gat. Dan stuts de ljerre út in swart neat omheech. Soms as heit ûnder tsjin 'e ljerre stompte koene wy dat boppe fiele. As er wer in akker fol hie rattele er mei it ket. Libbenstekens dêr't wy op fertrouden. In inkelde kear hearde ik him doffe slaggen meitsjen mei de bile. Slaggen dy't yn it gat wjerkeatsten. Dan sloech heit op woartels fan in parrebeam dy't, neffens ferhalen fan lju dy't froeger by it wetterskip wurke hiene, yn 'e lêste oarlochswinter omseage en opbaarnd wie. Heit rôp op in kear út it gat wei, dat in beam likefolle hout ûnder as boppe de grûn hat. Wy hearden him mei de learzens peatskjen yn it hieltyd wer wellende grûnwetter.
Op in jûn doe't wy meiinoar oan 'e tafel sieten, begûn mem deroer.
‘Hoe djip wolst?’ sei se.
Heit hie him oars nergens oer útlitten as dat er in kûle makke om der in nije bak yn op te mitseljen.
‘Ja,’ sei er, ‘hoe djip.’ En dêrnei swei er.
Wy soene hast op bêd en sieten noch mei de gerdinen iepen. It teeljochtsje glânzge oer de tafel. Fan bûten foel wat let ljocht yn 'e keamer. Wy hearden heit syn siken op in stuit troch de noas fluitsjen.
‘As de jonges der aanst út geane,’ sei mem, ‘binne wy minder wetter nedich.’
‘Ja,’ sei heit. En hy ferskeukte him as woe er syn brede opfettings hearre litte doe't er sei: ‘Mar dêr kinst net in bak op bouwe. Op ús tegearre. Bouwe dochst net allinne foar dysels, bouwe dochst foar generaasjes.’
En doe bleau it wer in skoft stil.
‘Wat is no in stek mear of minder,’ sei heit.
‘Aanst binne wy âld en sitte mei in te djippe bak,’ sei mem.
‘In bak is noait te djip,’ ornearre heit.
Om't mem in ûnderwerp oansnijd hie dat se útdjippe ha woe, stiek se de lampe op en luts de gerdinen ticht.
| |
| |
‘In reinwettersbak is in reinwettersbak,’ sei heit.
‘Dat wit ik ek wol,’ sei mem. ‘Mar ik freegje, hoe djip wolst?’
‘Wat is djip,’ sei heit.
Mem wachte in skoft eardat se sei: ‘Ja, wat is djip.’
Der folge in lange stilte. Ik helle my djipten foar de geast dy't net út te sprekken wiene, om't ik oars net seach as in swart gat dat gjin djipte hie. Yn 'e stilte hearden wy heit syn smûgen. Om in antwurd op memme fraach te krijen bedjippe ik tinkbyldige taksaasjes neffens de lingte fan it baksket dat heit al twaris langer makke hie, en de ljerre dy't fierhinne yn it gat weiwaard.
‘en ast op djipte bist, wat dan?’ frege mem.
‘Ik bin noch net op djipte,’ sei heit.
‘Hoe witst datst noch net op djipte bist?’ frege mem.
‘Soks fielst oan,’ sei heit.
Mem hâlde oan. ‘en ast fielst datst op djipte bist, wat dan?’
‘Dan komt der in pomp yn foar it fuortpompen fan it grûnwetter, en dan lit ik Douwe Keegstra fan Peazens komme mei trekker en laadwein. Dy bringt in betonmûne, twa kúb skerp sân en sekken portlân. En yn 't Moddergat hellet er in klampe âlde stien fan 'e Rêdingsboatreed. De man fan rykswettersteat hat sein dat foar it opmitseljen fan in reinwettersbak âlde stien better is as nije. Alde stien is bewettere, sei er. Dan moat der in boom spesy yn 't gat stoart wurde, oanlinge mei glêswetter tsjin it weljen. Dêr mitselje ik de bak op dy't fan binnen en fan bûten mei in feger spesy berape wurdt.’
Oars brûkte heit noait safolle wurden tagelyk. Mar de nije bak makke him redenryk.
‘Hoe witst dat de nije bak net lekke sil?’ frege mem.
‘Dat wit ik net,’ sei heit.
‘Hoe komst dêrefter?’ sei mem.
‘Dêr komme wy efter as der wetter yn komt. As it swiet smakket is er ticht. Mar as it smakket lykas út 'e âlde bak,’ dan lekt er.
‘Do bedoelst,’ sei mem, ‘datst der altyd te let efter komst.’
‘Soks is ôfwachtsjen,’ sei heit.
‘en as er lekt,’ sei mem ‘wat dan?’
‘Wat dan? Ja, wat dan,’ sei heit ferbouwereard.
‘Dan ha wy twa lekke bakken,’ sei mem.
‘Dan al,’ sei heit.
Alle jûnen as heit mei donkere switplakken op 'e rêch by de ljerre delgyng, hie it swarte skaad dêr't er yn ôfdaalde wat ûnbegrypliks en tagelyk wat gefaarliks, omdat it fanwegen it tsjuster gjin djipte hie. Net ien koe
| |
| |
fan boppen ôf sjen hoe hol it gat wie. De djipte waard wjerspegele yn de grutte bult modder dy't Oane en ik op it hiem opsmiten hiene. In bult amper sa heech as it hûs.
De iennichste ferbining tusken heit en ús wiene ljerre en ket.
It sil in goed wike letter west ha doe't mem wer frege: ‘Hoe djip wolst, Anders?’
Heit kreunde, as woe er it antwurd net loslitte.
Earst doe't mem de fraach herhelle sei er: ‘Djipper.’
‘Wêrom?’ frege mem.
‘Ik wol nei de fêste,’ sei heit.
‘Wy sitte hjir bûtendyks,’ sei mem. ‘Is der ien dy't bûtendyks in fêste fûn hat?’
It rûn nei de neisimmer. Heit hie de delgoatte fan 'e âld bak helle en in útloop makke op in houten tonne dy't er healsliten op Dykshoeke kocht.
Doe kaam der in man fan it Seewarrend Wetterskip Oast en West. In man op jierren. Hy seach yn it gat en sei tsjin mem dat er miskien wol wist hoe't de âlde reinwettersbak lek rekke wie.
‘Soa,’ sei mem. ‘en hoe mei dat dan wol west ha.’
‘Der binne twa mooglikheden,’ sei de man. ‘Of de woartels fan 'e beam dy't hjir yn 'e oarloch omseage is, binne troch de baksmuorre hinne groeid. Sokke woartels ha sa'n libbenskrêft, dy sykje noch jierren in útwei. Of,’ sei er, en dêrby naam er de pet fan 'e holle en klaude him efter 't ear. ‘Of it is kommen doe't de Dútsers hjir in razzia hâlden ha en in ûnderdûker fan Oasting de seedyk oer flechte om him hjir te ferskûljen. Ien fan 'e Grenzschutz fan 'e Skâns moat dat sjoen ha. Ik ha it ferhaal ek fan tredden, mar it heart ta de mooglikheden. Yn alle gefal, hy moat neffens sizzen de ûnderdûker mei in Dútse herder efternei kommen wêze. Nei't der letter sein is bleau de hûn doe blaffend foar de reinwettersbak stean, hat mei de snút it lid optild en moat op 'e bakshals sprongen wêze. De soldaat moat doe tocht ha dat de man yn 'e reinwettersbak sprongen wie en hat, neffens guon dy't sizze dat se it heard ha, twa skoaten - oaren sizze fan trije en fiif - yn 'e bak dien ha. Neffens my is dy bak al jierren lek, mar binne jim it no op 'e smaak kommen. Mei reinwettersbakken is it dochs eigenaardich, soks kin jierren oerhinne gean.’
Mear sei de man net.
En by it fuortgean sei er noch: ‘Mar dat ferhaal fan 'e Dútser en 'e hûn, dêrfan wol ik de sechsman net wêze.’
As spilet sokke tiden de duvel dermei.
| |
| |
De wyks dêrop kaam Botte Wedman mei in mieltsje harder. Hy hie netten yn 'e guilen stean en dy by leech wetter fandele. Mei skjirjende learzens kaam er fan 't Waad ôf.
Doe't Botte it gat seach en ynformearre nei de bak, die mem him it ferhaal dat de man fan 't Seewarrend Wetterskip ferteld hie.
‘Och,’ sei Botte, ‘der wurdt safolle praat. Dy beam is al fier foar de oarloch omslein, om't er fan it sâlte wetter te lijen krige. De stamme begûn te rotsjen en de beam hinge tefolle oer 't hûs hinne. En dat ferhaal fan dy hûn en dy ûnderdûker. Guon sizze dat de hûn syn eigen spegeling yn 'e bak sjoen hat en deryn sprongen is. Doe't de Dútser seach dat it bist drige te ferdrinken moat er him mei in skot ôfmakke ha. De lju wolle dan graach wat fertelle. De iene makket it noch moaier as de oare. Der hat neffens my noait in hûn, noch in Dútser west. Mar dat de twa broers, dy't hjir destiids wennen, sa'n heechrinnende rûzje krigen dat de iene de oare yn 'e bak fersûpt hat, dat is sa wier as Wetsens.’
It wie op in jûn. Heit wie krekt thus fan it stikelstekken oan 'e seedyk. En lykas er alle jûnen die as er thúskaam, wie syn earste loop nei it gat om te sjen hoefolle grûnwetter deryn stie. Dat koe, neffens heit syn sizzen, mei ôfhinklik wêze fan 'e tijen en de opdruk fan it seewetter. Soms sette heit de pomp yn 't wurk, dat it wetter oer it hiem fuortrinne koe.
Ik tink dat heit noch mei de motorpomp omdondere, doe hearden wy Douwe Keegstra mei trekker en wein oer de dyksopgong kommen. Lykas er tasein hie, brocht er in lading skerp sân, sekken portlân en in betonmûne. Letter soe er noch in klampe âlde stien bringe, dy't by ôfbraak oan 'e Rêdingsboatreed frijkommen wie. Hy ried trekker en wein njonken de kûle, sprong út 'e kabine en liet de motor draaie.
Douwe gyng yn 'e hoksen njonken de ljerre sitten, helle it sjekpûdsje út 'e kontbûse en rôp yn it gat op: ‘Wêr wolst it ha, Anders?’
Sa't ik heit de ljerre opkommen seach rommele de ierde. Sa stel ik my foar dat in ierdbeving begjint. It hiem trille as in bist dat de huver oer de bealch giet. Ik koe it sa gau net tinke of de grûn briek my yn skossen ûnder de fuotten en begûn te skowen as wie ik op wyld wetter. Kjel sprong ik nei efteren. Hearde in holle tonger út it gat kommen. Heit syn eagen waarden grut. En hy kaam mei sprongen de ljerre op. Syn lichem rikte al boppe de ierde, doe't ik Douwe tsjin 'e skeante fan it weisakjende hiem mei earms en skonken slaan seach. Wylst er al meisûge waard nei it gat, grypte er as in fierljepper de ljerre. Heit en Douwe, elk oan in kant, waarden mei de druk fan 'e grûn oer it gat slingere. Heit smakte efteroer mei de rêch tsjin 'e húsmuorre en stie oan 'e mul ta yn 'e modder, klam tusken ljerre en hûs. Douwe skeat, hingjend yn 'e triemen, oan de heupen
| |
| |
ta yn it gat. Op itselde stuit seach ik, as wie ik dronken, trekker en wein oerside sigen. Tagelyk kaam de bult modder yn beweging. Heit, mar fral Douwe, krigen in lading sân en in wolk portlân oer har hinne. De betonmûne, yn 'e stream meisûge, bedarre yn it gat. Trekker en wein waarden dûbel teard it gat ynsûge en stieken sa djip yn sân en modder dat de motor deryn smoarde.
It wie de stilte dy't it drama befêstige.
Mem kaam bûtendoar fleanen.
Ik hearde har al keffen: Wat is hjir te rêden. Hoe ha jim dit hân. Mar as mei stommens slein, kamen der gjin wurden.
Triljend en mei de hannen oan 'e holle stie se foar de ravaazje en seach hoe't trekker en wein as planten út in kûm ierde en sân stutsen. Untdien skuorde se my oan 'e earm doe't se seach hoe't heit en Douwe Keegstra, wyt as dowen, wjerskanten fan 'e ljerre wrakselen om út it gat te kommen.
Mei't der gjin bekisting yn it gat stie, wie troch it triljen fan 'e trekker de grûn losrekke en begûn te skowen. De ljerre, dy wie heit en Douwe ta rêding west.
Nei't elk fan 'e skrik bekommen wie, waarden trekker en wein mei twa oare trekkers frijlutsen.
‘Hoe no?’ frege mem op in jûn.
Wurden dêr't se lang mei wachte hie om út te sprekken. Ik tink se hat der mei wachte út begrutsjen oer safolle tsjinslach. Lykwols, de toan wêrop se it sei klonk as in offensyf.
De dagen koarten. It tsjustere al betiid. Der sylden blêden út 'e beide beammen wjerskanten fan de keamersfinsters. Yn 'e fierte koene wy de Ijochten sjen fan de lêste fearboat nei 't Skiermuontseach.
‘Ja, hoe no?’ sei heit. Syn wurden wiene in swakke echo. Wurden fol twivel.
‘Wy kinne net sûnder wetter,’ sei mem. ‘en as it aanst begjint te winterjen knappe ús by teiwaar de bannen om 'e tonne stikken en moatte wy wech ende wear oer snie en iis binnendyks om wetter.’
Se spegele ús in takomst foar, dy't tastannen út it ferline ûnder wurden brocht; doe't op in winter auto's oer see nei it Amelân rieden, de treppot op 'e tafel oerizele wie, en it wetter yn 'e bak tafrear.
Doe't heit neat sei frege mem: ‘Of wolst it gat wer iepenhelje?’
It gat lei noch altyd as in krater yn it hiem, dêr't de ierde noch byinoar like te streamen en it boppest ein fan 'e ljerre as in rêding tanút stiek.
Heit syn kreunen hâlde it midden tusken ja en nee.
Heit hie in wite doek om 'e holle fan 'e smeet dy't er tusken ljerre en
| |
| |
muorre makke hie. It sykheljen die him sear, mei't it boarst him kniesd rekke. En syn gean wie lykas dy kears doe't er him yn it slyk ferstapte.
In wykmannich letter. Wy stiene op it hiem as sochten wy ússels. Op in stuit seach heit yn 'e reinwettersbak. As waard de geast feardich yn him, tilde heit it stiennen halslid fan 'e bak en liet syn boppelichem nei it tsjuster sakje. As moast er dêr in beslút nimme, bleau er sa in skoft hingjen. Doe gyng er yn 'e hûs, kaam werom mei de stoarmlampe en liet dy oan 'e houk yn 'e bak sakje. Nei't er de holte ôfljochte hie, helle er de lampe omheech, sluet de bak en gyng wer yn 'e hûs.
By de tafel pufte heit de stoarmlampe út en sei - ja wat sei er ek wer? Hy sei dat it sykjen wie nei in spjeld yn in heaberch.
Mem waard koart. ‘Do moatst no fanwegen komme,’ sei se. ‘Wy kinne ús hjir net sûnder wetter bewinterje litte.’
‘Ik ha yn 'e bak ljochte,’ sei heit.
‘en?’ frege mem.
‘en? Wat en?’
‘Hast neat sjoen?’ frege se.
‘Ik ha neat sjoen,’ sei heit.
‘As't no ris in nije bak yn 'e âlde mitselst,’ sei mem.
‘Men docht ek gjin nije wyn yn âlde sekken,’ sei heit.
Op in middei. Oane en ik, wy makken de bak skjin. Wy ha gjin kûgelgatten fûn, gjin trochwoeksen beamwoartels. Dat wiene allinne mar ferhalen. It skerp sân dat noch te rêden wie skepten wy út it gat yn it hiem. De skuorde sekken portlân wiene sa hurd wurden as balstiennen en ha wy yn 'e djipte sakje litten, nei't Oane en ik de ljerre út it gat wrotten hiene. Doe ha wy de modder fan 'e bult yn 'e kûm nukt, oant der neat mear fan it gat te sjen wie.
Heit hat nij sân komme litten, en portlân. En in weinfol stien fan 't Moddergat. Te Dokkum kocht er in troefel, in sjitlead en in foechizer. Heit mitsele fan hurde Hantumer gieltsjes in nije bak yn 'e âlde. En de spou waard folgetten mei spesy, oanlinge mei glêswetter.
Wy stiene der allegearre omhinne doe't heit by reinich waar de del goatte op 'e bakspiip oansluet en wy de earste drippen yn 'e nije bak fallen hearden.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd