Trotwaer. Jaargang 30

[p. 249]

Keatsen, in foarm fan libjen
Josse de Haan

Pieter Breuker, Oan de bang. In samling skôgingen, artikels en lêzingen oer keatsen, keatsbistoarje, keunst en kultuer. Eigen behear, Dronryp 1998. 248 siden. f 29.90.

Jaap Kalma wie yn myn jonge tiid mei syn Keatsen yn Fryslân’ (1961) de ekspert op it gebiet fan de keatshistoarje. Ik tink dat ik dat boek wol in tsien kear as jierdeikadootsje jûn haw oan famylje en freonen. Yn 1972 ferskynde in (feroare en útwreide) edysje yn it Nederlânsk. Noch earder lies ik alles oer it keatsen fan Jan van der Mei yn de Frjentsjerter Krante en ek de stikken fan Kees Roersma yn syn krante. Pieter Breuker skriuwt yn syn nijste boek dat se by har thús op freed fochten om de krante fan Roersma. Ja, ik werken dat. Oerdeis keatsten jo yn de lytse doarpkes en jûns liezen jo oer dat keatsen.

Breuker is trochgongen, mei lêzen fansels, mar ek mei it skriuwen oer it keatsen.

Foar my is hy de opfolger wurden fan mannen as Jan van der Mei, Kees Roersma en Jaap Kalma. De ekspert fan hjoed de dei. Ik nim oan dat syn lêste boek dan ek Alles oan de hang hite sil. Ik ferwachtsje noch in soad.

Dêr't Kaatsen, lange traditie, levende sport, it grutte standertwurk oer it keatsen dat ferline jier ûnder einredaksje fan Breuker ferskynde, in objektyf beskriuwen fan de wurklikheid besiket te wêzen fan it keatsen as sadanich (doe en no), dêr befettet Oan de hang mear subjektive ferhalen. Achter de man fan it ûndersyk en de feiten komt no ek de persoan sels nei foaren. In oar boek dus as Keatserstaal (1983) en Boppe, in blomlêzing út de Fryske keatsliteratuer (1987), dat ik oars wol prachtich fûn (sjoch myn kommentaar yn Trotwaer 1987-4).

Breuker hat in seleksje makke út de lyts hûndert artikels, kommentaren, lêzingen en essees dy't er de ôfrûne tweintich jier makke hat. De measte hawwe yn Wis-in stien, it moanneblêd foar en fan de keatsers.

It boek is yndield yn acht tema's. It earste en lêste haadstik slute op elkoar oan mei't se in persoanlik útgongspunt beskriuwe en in foarútsjoch yn de tiid jouwe. Mei oare wurden, de skriuwer makket dúdlik, dat it keatsen yn al syn fasetten foar him in foarm fan libjen is. Mei syn wittenskiplike ynstelling en syn flotte wize fan skriuwen hat dat mei-elkoar foar in ryk boek soarge. Foar amateur en profesjonal, foar dogger en lêzer, mar foaral ek foar de literatuerleafhawwer. Mear as de helte fan it boek giet oer ‘keatsen yn taal, literatuer, keunst en kultuer’. Der dêrmei slút de skriuwer sûnder naad oan by Boppe.

Yn it earste haadstik leit Breuker syn ‘Credo’ del oangeande de keatssport en alles wat him dat-

[p. 250]

oangeande ynteressearret: ‘It wie no ienkear de sport dy't dy berne-eagen al sa ier yn har opnommen hawwe.’ Foar him betsjut keatsen: ‘skientme, poëzy, heroyk, dramatyk, libben en dea’, en dêrmei jout er al oan hoe't it keatsen stâl krije kin yn keunst, literatuer en kultuer.

Yn dit diel hat de skriuwer ek syn ‘Te Gast’ fan juny '97 opnommen dêr't er yn útleit hoe't de ferhâlding is tusken it Nederlânsktalige en Frysktalige part fan it jubileumboek fan de KNKB. Myn artikel yn Frysk en Frij oer deselde problematyk is net opnommen yn de romme literatueropjefte. Foar de folsleinens hie dat al moatten, want it heart by de diskusje. (De brievewiksel dy't de skriuwer en ik oer itselde hân hawwe lit ik dan mar sitte as strikt privee!) Mar hawar, a slip of the pen, sille wy mar sizze.

It twadde, tredde en fjirde haadstik befetsje nijsgjirrige ynformaasje oer it keatsspul sels, oer it keatsen yn it bûtenlân [alle keatsen yn Súd-Amearika en it suden fan Noard-Amearika is fan oarsprong Baskysk], en it keatsspul bûten Fryslân yn Nederlân. Dit part sjoch ik as in moaie oanfolling op it standertwurk fan ferline jier. Foaral it keatsen yn Súd-Hollân en West-Fryslân krijt hjir omtinken.

Sport as metafoar foar it libben

Foar skriuwers en lêzers fan literatuer binne de haadstikken fiif, seis en sân fêst tige ynteressant. Yn ‘It plak fan de sport yn de Fryske literatuer’ hâldt de skriuwer in tige ferhelderjend en ynformearjend ferhaal oer skriuwers dy't de sport in plak jouwe yn har boeken. Wa't witte wol oft der mear is as De jonge priiskeatser fynt hjir hast alles.

Wa't as aktyf skriuwer sicht hawwe wol op de sport as metafoar fan it libben kin yn dit essee nijsgjirrige saken tsjinkomme. Dêr't sa likernôch fyftich prosint fan dit boek foar in breed Wis-inpublyk skreaun is (en dus by definysje oan de ‘oerflakte’ bliuwt), dêr hat de skriuwer him hjir net ynhâlden en besocht op in heech teoretysk peil syn ideeën oer sport en de mins nei foaren te bringen.

‘Sport is de spegel fan de minsklike identiteit’, skriuwt Breuker en hy komt mei feiten dy't (foar my alteast) nij binne. Mar it meast nijsgjirrige is de filosofy (psychology eventueel) dy't er nei foaren bringt oangeande de sport yn it libben fan de mins. Yn in folgjend artikel soe miskien ek noch de ferbining lein wurde kinne mei Homo ludens fan Huizinga dêr't it elemint boartsjen as kultuerfaset nei foaren komt. As keatsen nochris yn dat wide ramt besjoen wurde kin, dan tink ik dat it echt falt ûnder de wrâldspultsjes.

Wat yn de ynlieding fan Boppe noch koart om 'e hoeke gong is yn dit boek mear as goed makke. Foaral it essee oer de sport as metafoar foar it libben noadiget út te neitinken, kommentaar en reaksje.

Opdroegen oan De Kast dy't mear foarelkoar krijt as alle klerken byelkoar.