Trotwaer. Jaargang 30

[p. 217]

[Nummer 5]

Altyd wat!
Trijejierliks geëarmoed
Tr. Riemersma

It liket wênst te wurden om sadree't de winner fan 'e Gysbert Japicxpriis oanwiisd is, buorkundich te meitsjen dat ‘ik it hjir net mei iens bin, want dy-en-dy hie him ha moatten’. De Ljouwerter Krante hat der tige niget oan om yn in pot mei stront te rieren en skillet hjir en dêr hinne om mooglike ‘net-mei-ienzers’ te finen. Reboelje is prachtich, en benammen as jo sels bûten skot bliuwe kinne.

It effekt fan ditsoarte gedoch is dat wat in feestlik barren wêze moatte soe, yn 't foar ferpest wurdt troch in stjonkende walm fan wangeunst en krinterichheid. Ynstee fan bliid te wêzen mei de priiswinner wurdt wat sunich preuvele fan ‘no ja miskien wol terjochte, mar ik hie leaver...’ It moat Piter Boersma goed yndruid wurde dat de priis him net takomt en dat er dy allinnich mar te tankjen hat oan in advyskommisje dy't net op syn plak wie. Fynt er eins sels ek net dat Durk van der Ploeg de priis ha moatten hie? doar de Ljouwerter Krante him te freegjen.

Dat is it effekt: de boel yn 'e bulten. De kritikasters soenen sa rojaal wêze moatte om ta te jaan dat soks dan grif ek har bedoeling west hat.

O, ik leau bêst dat se miene stjoerd te wurden troch de meast nobele bedoelingen. Mar wat berìkke se foar nobels mei dy nobele bedoelingen? Neat. Har iggewearjen hat in negative útkomst, de glâns fan it feest wurdt weinommen en Piter syn dei wurdt bedoarn. ‘Mar sa hawwe wy it net bedoeld!’ Nee, dat sil 't wol - mar wat telt is it effekt:

Durk van der Ploeg kin de de Gysbert Japicxpriis wol ferjitte. Syn supporters hawwe it no wol foargoed ûnmooglik makke dat er dy ea noch krijt. Gjin inkele takomstige advyskommisje sil de skyn op him loegje wolle dat er him ûnder druk sette litten hat troch de Steenmeijer-Terpstralobby. It stomste wat men dwaan kin is in sjuery foar de fuotten rinne.

It soe al in grut wûnder wêze as de advyskommisje in wurk foardroech dat elkenien op nûmer ien hie. Minsken hawwe útienrinnende smaken en foarkarren en dat jildt ek fan 'e kommisjeleden. Men kin net mear ferwachtsje as dat de kommisje him oan it reglemint hâldt en in boek oanwiist dat ta de top-tsien heart. Yn dit gefal is dat sa, de resinsjes wize út dat It libben sels ta de bettere boeken rekkene wurdt. Dat ‘ik’ leaver in oar boek bekroand hie en dat in oare advyskommisje faaks in oare oanbefelling dien hawwe soe, docht net ta de saak.

De krityk dy't guodden hawwe is ek net dat de

[p. 218]

advyskommisje it ferkeard dien hat, mar dat er it goed dien hat. De kommisje hat him oan 'e ynstruksje holden en dat hie net moatten. De kommisje hie foar diskear net in wùrk bekroane moatten, mar in ‘bodder yn 'e Fryske striid’, en hy hie net neffens literêre mjitstêven oardele moatten, mar neffens minsklike: foar wa is it it sneust as er de priis nèt krijt?

It binne Tineke Steenmeijer en Piter Terpstra dy't de myte fan 'e ‘passearre Van der Ploeg’ skepen ha en se begjinne oan har eigen wanen te leauwen. Se lykje suggerearje te wollen dat de opienfolgjende kommisjes iderkear mei opsetsin de boeken fan Van der Ploeg foarby gien binne. Dat is dochs dwaasheid! De kommisjes hawwe alle kearen de boeken fan Van der Ploeg krekt even minder apart, minder nijsgjirrich fûn as oaren. Dat is net ‘sneu’, dat ìs gewoan sa. Mear as njoggen fan 'e tsien Fryske skriuwers krije nea de Gysbert Japicxpriis en dat kin men stik foar stik wol sneue gefallen neame, mar wat hat soks foar doel? Der binne sûnt de oarloch mèàr boeken ferskynd dy't wol in Gysbert Japicxpriis fertsjinne hienen, mar der wurdt yn in perioade no ienkear mar ien bekroand. Der binne skriuwers dy't har hele libben krûmlein ha foar de Fryske literatuer en dy't nea dè priis krigen ha. Ik kin wol fiif titels en wol fiif nammen neame as ik dat wolle soe. Wêrom wurdt allinnich Durk van der Ploeg derút pikt?

Dêr sit in mjitte fan tafallichheid yn wat al en net bekroand wurdt en dus ek wat men minsklikerwize neame kinne soe in stik ‘ûnearlikheid’. Wol immen it oars ha, dan moat er writen dwaan om it reglemint feroare te krijen. Der wurdt no bygelyks al sein: sil it net tiid wurde om werris in poëzybondel te bekroanen? Wis, mar dan soe dat yn it reglemint set wurde moatte, oars kin men soks net stjoere. Der is faaks wol mear legitime krityk op it reglemint mooglik, mar dan moatte wy om 'e tafel en prate en as it nedich is in útstel dwaan oan it Provinsjaal Bestjoer. Mar sa te sjen hat nimmen der belang by om it reglemint te feroarjen en ta in bettere priistakenning te kommen. It bliuwt by ynsidinteel geëarmoed ienris yn 'e trije jier. En roppen en razen fan ‘dy hie him ek wol fertsjinne’ en ‘ik hie him oan dy jûn’. Wat guodden it leafst lykje te wollen, is om sa mei it reglemint te ploaien en te sloaien dat alle kearen krekt hàr favoryt de priis krijt. En dat kin fansels nèt. As wy ús net oan it reglemint hâlde, wurdt de priistakenning in spultsje fan freonepolityk.