Trotwaer. Jaargang 30

[p. 203]

Auck Peanstra:
Eltse goede resinsje is eins al in priis
Henk van der Veer

Op 9 maaie 1998 waard yn de Twizelder Herfoarme Tsjerke foar de seisde kear de Simke Kloostermanpriis útrikt. It is de wichtichste priis foar Fryske berne- en jongereinliteratuer, dy't om de trije jier takend wurdt. De ûnderskieding waard ynsteld op oantrún fan de wurkgroep Berneboekepraat fan it Skriuwersboun. Fertsjintwurdigers fan dy groep mei minsken út de Stichting It Fryske Berneboek steane de reginten fan it Simke Kloostermanlien by yn de organisaasje fan de aktiviteiten om de priis hinne. Troch in bydrage fan de Provinsje is de Simke Kloostermanpriis mei yngong fan dit jier fan f 1000 ferhege ta f 3000.
Neidat Reinder Rienk van der Leest (1983), Akky van der Veer (1986), Berber van der Geest (1989 en 1995)) en Mindert Wijnstra (1992) har foargiene, krige Auck Peanstra him diskear. Se fertsjinne de priis mei Yn piama de dyk oer. Peanstra krige dit jier boppedat de Sulveren Spjelde fan de Fryske Berneboekesjuery 1998.
Oer de fraach hokker priis har no it meast oansprekt hoecht de skriuwster fan it suksesfolle berneboek net lang nei te tinken:

‘Dêr bin ik gau út. De Simke Kloostermanpriis sprekt my it meast oan, it is in literêre priis. Ik hie it net ferwachte dat myn wurk dy kwaliteiten hawwe soe, dat it foar sa'n priis yn oanmerking kaam. Ik bin der oars ek hiel wiis mei dat bern myn wurk wurdearje, mar it seit neffens my dochs wat minder oer de kwaliteit fan in boek. In bern fynt in boek moai of stom, punt út.’

De sjuery, besteande út Lysbert Bonnema, Wim van der Schaaf en Dolf Verroen, hie as opdracht om út it tiidrek 1995 oant en mei 1998 net allinne it bêste boek mar ek inkelde nominaasjes te kiezen. It oanbod bestie út printeboeken, wurk foar begjinnende lêzers, poëzij, berne-en jongereinboeken. Yn dizze lêste kategory foel Grutte wurden fan Akky van der Veer ôf, om't dit as in oersetting út it Nederlâns presintearre waard.

Foar de nominaasje, dêr't alle kategoryen foar yn 'e beneaming kamen, waard unanym keazen foar trije titels:

1.	Yn piama de dyk oer, Auck Peanstra
2.	De skat fan jonker Jan, Lida Dykstra
3.	Tachtich yn 'e bocht, Eppie Dam

It lêste boek waard keazen om de wize wêrop de libbens-en belibbingswrâld fan bern yn dizze ferhalen foarmjûn waard. Lida Dykstra har wurk

[p. 204]

waard foaral nominearre om de grutte gefoeligens fan taal en de oarspronklikens fan har fantasije.

De sjuery wie lykwols unanym yn har oardiel dat Yn piama de dyk oer boppe alle oare boeken útstiek. Yn har rapport skriuwt se: ‘Net allinne om it belang fan it ûnderwerp - in deminte beppe - mar foaral om de wize fan útwurking. Realistysk, nochteren, mei humor en tagelyk grutte gefoeligens wurdt it ôftakelingsproses fan dizze beppe bleatlein. Troch har subtile wurkwize wit de skriuwster dit sûnder sentimintaliteit oer te bringen. Mei troch de ienfâld, de relativearjende toan en de heldere kyk op minsken is dit boek like nijsgjirrich en boeiend foar bern as foar grutte minsken. Dit is it grutste komplimint dat men in berneboek jaan kin. Mei alle oertsjûging hat de sjuery Yn piama de dyk oer fan Auck Peanstra foardroegen foar de Simke Kloostermanpriis.’

Koart om 'e hoeke, yn seis sinnen, dizze motivaasje foar Fryslâns wichtichste berneliteratuerpriis. De reaksje fan 'e laureaat:

‘Ik hie noch noait earder by in útrikking fan sa'n belangrike priis west. Earlik sein hie 'k wol wat mear fan it sjueryrapport ferwachte, safolle ha se no net út it boek helle as ik tocht hie.’

Dat de sjuery fan betinken is dat it boek like nijsgjirrich en boeiend foar bern en folwoeksenen is ferwûndert Auck Peanstra net.

‘At ik sjoch hoe't dit boek ontfongen wurdt troch grutte minsken en bern, dan ha minsken lykas Ted van Lieshout en Willem Wilmink gelyk. Dy stelle nammentlik dat it ûnsin is dat der ûnderskied makke wurdt tusken literatuer foar bern en folwoeksenen. Der is gjin ferskil, beide groepen komme by my mei har eigen ferhaal. Oer heit en mem, oer pake en beppe. Manjefyk fyn ik dat.’

Net allinne de lêzers reagearjen entûsjast op it boek ek de resinsjes wiene tige loovjend. ‘Mei humor op de sykte oan’, skreau Jant van der Weg yn it Friesch Dagblad. ‘Perfekt’, stie der boppe in resinsje fan Folkert de Jong yn Frysk en Frij. Auck Peanstra oer de krityk:

‘Soks docht je goed, je kinne wol hiel stoer roppe: Ik lûk my der neat fan oan, mar in boek is krekt as it hawwen fan bern: je wolle graach dat elkenien der aardige dingen fan seit. Eltse goede resinsje is dan al in priis, in bewiis dat je op it goede spoar sitte.’

Nei al dy loftrompetterij krige Auck Peanstra in gefoel fan ferbjustering: Hoe haw ik dit hân? Se joech yn har treflike taspraak by de priisútrikking antwurd op dy fraach:

‘Ik haw dit boek net oars skreaun as de oaren: it wie gewoan in ferhaal dat yn myn holle ûntstien is, him likernôch foar myn eagen ôfspile hat en dat ik sa goed mooglik besocht haw yn wurden wer te jaan. Ik haw my noait ôffrege, at der wol ris earder wat yn it Frysk oer skreaun wie en my ek net realisearre dat it eins wol in hiel dreech ûnderwerp wie, dat ik by de kop hie. Wol haw ik der boeken en artikels op nei lêzen, in heale ensyklopedy fan in dokter troch wrotten, fol mei medyske termen dy't ik net begriep, mar dêr't ik wol út op meitsje koe, dat demintens yn it iene gefal hiel hastich ferrint, mar by oaren hiel stadich giet; koartsein: ik koe alle kanten út. Tsjin de ein, krekt as altyd, kaam de twifel: is dit wol

[p. 205]

Auck Peanstra en foarsitter Theun Simonides by de útrikking fan de Simke Kloostermanpriis 1998. (foto Alex Bouma)

wat? Soene de bern soks wol aardich fine? Ik hie it mei in protte nocht skreaun, foaral de sênes mei beppe har sjippekoekjes en at se beppe foar it iten útnoege hawwe en beppe oars neat docht as sjonge, doe siet ik nokkerjend achter it toetseboerd!

En nei tûzen kear op 'e nij lêzen, al mar slypje en skaafje, gie it manuskript nei myn “eigen” lêskommisje mei de fraach: Is it net te bot, doch ik hjir gjin minsken sear mei? Nee, dat wie sa net, tocht se, dat doe op nei de folgjende lêskommisje, dy fan de Koperative Utjowerij. Net folle opmerkings, o ja, de rie om wat modernere nammen as Anne en Sytske te nimmen. Wat in gelok dat je dan in freondinne hawwe dy't har bern Sanne en Femke neamd hat, it klinkt Frysk en de nammen stean ek noch yn de namme-top-tsien!’

Mei it takennen fan de Simke Kloostermanpriis hat Auck Peanstra in stik wurdearring, offisjele erkenning, foar har wurk krige. Fuort nei de takenning fan de priis flime der ek in oar gefoel troch Auck Peanstra hinne:

‘In gefoel fan eangstme, sil ik ea wol wer in boek skriuwe kinne, dat sa goed as dit wêze sil? Sil it wurk wat hjir nei komt, net altyd fergelike wurde mei Yn piama de dyk oer?’

In wykmannich nei de priisútrikking, hat Auck dat gefoel net mear:

‘Ik bin no al wer safier dat ik tink, ik skriuw op myn eigen manier, sa goed mooglik. Ik skriuw net foar prizen, de iene kear sil it better slagje as de oare kear’.

Auck Peanstra hat op oantrún fan ûnder oaren Dolf Verroen in part fan Yn piama de dyk oer oersetten en nei Uitgeverij Leopold opstjoerd. Se krige al gau te hearren dat de Hollânstalige útjouwer gjin belangstelling foar it wurk hie.

In teloarstelling, sa yn 'e trant fan ‘in het (Fries)-

[p. 206]

land der blinden is Eénoog koning’?

‘No ja... eh. Natuerlik is it net aardich om te hearren. Mar ik wie der net fanút gien dat Leopold it hawwe woe. Ik hie boppedat de helte mar opstjoerd, achterôf stom fansels. Wat ha je no oan in heal boek? Ik hie dy oersetting ek net sels dwaan moatten, myn Hollâns is sa stiif as 't mar kin. Ik ha oer dy ôfwizing ek mei Trinus Riemersma praten. Hy tocht dat de Hollanners it “onderkoelde” dat ús Friezen sa eigen is miskien wol net wurdearje. Mar ja as in famke yn myn boek har ûngelokkich fielt, krûpt se yn in hoekje en giet net de dyk op om te razen of smyt in kopke troch de tv.’

Oer it skriuwen yn it Frysk wol Auck it folgjende noch kwyt:

‘Je hawwe altyd it gefoel dat je je ferdigenje moatte, en dat docht sear. Mar, priis of gjin priis, ek ik kin de “foarútgong” net keare. It iennichste wat wy Fryske skriuwers dwaan kinne is, sokke moaie en oansprekkende boeken te skriuwen, dat it folk seit: “Hast dat boek lêzen? Dat is moai jong!” Sa moai dat se it perfoarst lêze wolle en der gjin iens erch yn ha yn hokker taal it boek skreaun is!’

Dolf Verroen is it alhiel mei Auck Peanstra iens yn dit stik fan saken. Yn in hiel aardige brief oan har skreau er ûnder oaren: ‘Concentreer je op het Fries, Auck, wat je daar over zegt is zo waar (en nodig!).’

Verroen hoecht wat Auck Peanstra oanbelanget nergens oer yn te sitten: har nijste wurk sil Frysktalich wêze. Ynkoarten ferskynt by de AFUK in bondel mei bakerrymkes ûnder de titel Kokkebynkes.

Foar Auck is it hielendal gjin probleem dat har wurk by mear as ien útjouwer útkomt:

‘Ik kin goed mei dy minsken fan 'e AFUK en de Koperative Utjowerij opsjitte. Mar lêstendeis sieten we mei in groepke skriuwers om de AFUK-tafel en seit der ien hiel denigrearjend: “No, as't net wist wêr'st mei dyn wurk hinne moast, kinst noch altyd nei de KU ta.” Doe hie 'k wol eefkes it gefoel fan: wat bin ik bliid dat myn piamaboek by de KU ferskynd is!’