|
| |
| |
| |
In heal minske
Etude by hûndert jier Slauerhoff (1998)
Steven de Jong
Taljochting
Al in skoft bin ik dwaande mei in boek, besteande út tweintich ferhalen, tweintich fariaasjes op ‘It mearke fan 'e Fryske dichter’, te finen yn Hjir (V-3) en yn myn bondel De maagd fan Babylon. Fersen en ferhalen (1980). De fariaasjes binne nei oanlieding fan 'e fersen út myn bondel 20 lytse românsen (1983), by elk fers ien fariaasje, ien ferhaal dus.
By it tsiende fers, ‘j j s’, haw ik it ferhaal ‘In heal minske, etude by hûndert jier Slauerhoff’ skreaun. Feike Fidel is de haadfiguer út ‘It mearke fan 'e Fryske dichter’ en dus ek de haadfiguer út 'e measte fariaasjes. It fers is it folgjende:
j j s
ik kaam jan slauerhoff tsjin
yn in skimerich kroechje yn sjina
hy bestelde in drank dy't ik net koe
wanjka bespile de skalmei
- in fryske faam op redens, sei er
| |
| |
God skoep de minsken. Man en frou skoep er se. Mar Feike wie allinne. Hy wie in minske mei in langstme yn 'e siel, as miste er de helte fan it bestean. Wat wie syn libben wurdich sûnder Martsje. It wie as libbe er yn in grêf. De minsken wiene plastic poppen, de hûzen benearjend om't se inkeld troch dingen bewenne waarden. Hy wie allinne yn in sinleaze wrâld. Syn bestean wie wûne oan 'e dea ta.
Hy wie fan Amsterdam ôf fuort werom reizge nei Amersfoart, om't er wist dat Martsje der wêze moast. Doe't er yn 'e trein siet, hie er it gefoel dat it lok stadichoan tichterby kaam. Hy stapte út. Oer it stasjon en oer de hege gebouwen, kantoaren, flats en wenhuzen hong de siel fan Martsje. It wie as hie se tûzenen eagen, dy't him út alle finsters ljuensk oanseagen. Hy rûn hastich troch de stêd nei it grutte plein by de hege toer. As der ien plak wie dêr't Sloppe Sibe, har heit, syn keunsten fertoane soe, dan wol dêre. Martsje soe der wol by stean en oars soe de âldbaas wol witte wêr't se wie.
Amersfoart wie foar him in frjemde stêd, mar troch Martsje boeide him elke strjitte, alle stiennen azemen har geast en wûnen him op. Martsje dy godlike frou, hie dizze stêd betsjoend. Noch even en hy soe har sjen.
Wat har heit deroer sein hie, ynteressearre him net mear, Martsje wie syn doel. As er har seach, soe er har fuort freegje te trouwen. Hy hie no alles foar har oer. Sels it meast ferfelende wurk, bygelyks ûnderwiis jaan, soe er foar har dwaan wolle. Sûnder har soe er stjerre. ‘Martsje, ik wol mei dy trouwe,’ sei er by himsels, ‘en myn fersen... lit mar sitte.’ Wat wie in fers wurdich neist Martsje. Sûnder Martsje soe sa'n fers ek noait ûntstean. Soene se oan him sjen kinne, hoe troch alles hinne fereale oft er wie? Hy rûn oer de strjitte en seach goed út, faaks wie se oan 't winkeljen of kuiere se tafallich op syn paad. Hy moast in grutte útstrieling ha, want de minsken seagen him fleurich oan en út 'e loaitsen fan 'e jongfammen striele ferealens. Soks hie er noch nea meimakke en dat kaam troch Martsje. As ien ding wis wie, dan wie it dat Martsje syn frou waard, foar ivich. Oars bestie der foar him neat mear. En syn poëzij? Och kom. It kaam fansels wol, as er Martsje earst mar hie. ‘Martsje Dekema, eale prinsesse fan myn siel, Myn swietste Martsje, myn leafste Martsje!’ Hy begûn wat fan Gysbert Japiks te begripen. Hy soe sjonge kinne, sa't er hjir nei it grutte plein rûn by de hege toer.
Doe't er op it plein kaam, wiene der gâns artysten dwaande: gûchelders, muzikanten, akrobaten, in stânbyld, in petrettekener en mear bûtenwenstige lju, mar Sloppe Sibe seach er net. Hy frege nei de boeiekening, de fjoerspuier ensfh.
‘Ja, hat hjir wol west, wie geweldich,’ sei in jonge. ‘Stiek in swurd dwers troch himsels hinne, slokte it yn en wier it kaam der ûnder wer út. Lei in kertier ûnder yn in bakfol wetter en stie fiif minuten yn in brânend houtfjoer. 't Sil allegear wol nep wêze, mar it makke wol yndruk. De hoed siet fol mei jild, dêr't gâns briefkes by wiene. As lêste mocht ien him boeie mei kjetten en hingslotten. Yn in pear sekonden hie de man himsels befrijd. Echt in artyst fan it âlde stimpel. It frjemde wie dat de man sa âld en krebintich wie, dat er am- | |
| |
per mear rinne koe. In hiele moaie frou moast him heal drage.’
‘Wêr binne se no?’ frege Feike hastich.
‘Fuort,’ sei de jonge, ‘ik wit it net.’
Feike rûn ek fuort, ferdwaasd ynienen. De jonge seach him nei. Helle de skouders op. In nuvere fint, sil er wol tocht ha. It wie foar Feike as rûn er yn ien klap yn in deade spoekstêd. De finsters fan 'e hege gebouwen, oft it no banken wiene of kantoaren of gewoane wenhûzen, dienen de eagen wer ticht. Dêr stie er as in ienling yn in him frjemde wrâld. Wêr moast er har sykje? De wrâld wie sa grut en der wiene sa'n protte minsken, dêr't in pear mekoar mar fan koene. Allegear frjemden foar mekoar as it der op oankaam. Oeral om him hinne bewegende persoanen, mar foar him bleaunen it plastic poppen. Hy fielde him fan elkenien ferlitten tusken de massa.
Der spile in lyts orkest. Tryste muzyk, de Peer Gynt-suite fan Grieg. Se wiene krekt dwaande mei ‘Aases dea’. Net allinne Aase wie dea, de hiele wrâld wie dea no't Martsje der net wie. Se wie faaks al mei de trein witwêrsanne. Wierskynlik soe er har noait wer sjen. Hie se winliken wol ea bestien? Hy begûn wer sûmber te prakkesearjen oer syn eigen bestean. Wa wie er ek al wer? In skepsel fan in dichter. En dy dichter wie ek net sa ferneamd, in amateur, in pielder dy't per ûngelok wolris, no ja... En no skoep er in wrâld foar him, healdea. En healdea is itselde as hielendal dea. Teminsten foar in dichter. Alle minsken seagen sa tryst, lilk soms, ûntefreden, de dea yn 'e skuon. En dat kaam allegear omt Martsje der net wie. ‘Aases dea’, Martsje libbe noch mar wist fan syn bestean yn Amersfoart neat ôf.
Wie Martsje mar dea, wie se mar stoarn yn syn earms, dan koe er har oantinken foar himsels hâlde. Mar Martsje libbe fleurich sûnder him. Ja, hy wie har hoofse ridder, mar wie dat net in bespotting fan syn gefoel foar har? In hoofse ridder dy't har noait oanreitsje mocht. Ja in tút op 'e foarholle en in ring om 'e pink, fierders neat. Hoe koe er har ea wer fine? Yn wat foar bosk libbe har heit, dy hearremyt, dy't sûnder mis har adres wite moast. In bosk yn Fryslân koe it net wêze, want dy bosken wiene sa lyts, dat de man dan sûnder mis al in pear kear yn 'e krante stien hie. In bosk earne yn Nederlân, faaks yn Dútslân, ja sykje mar út. In offisjeel adres soe de man wol net ha. In âld skuorre hie er it oer. Faaks soe ien of oare boskwachter derfan ôf witte, mar wa? Hy soe de Heidemaatskippij belje, de boskwachterijen it hiele lân troch, de Keninklike Domeinen. Hy soe alles ôfreizgje, sels nei de oare ein fan 'e wrâld om har te finen.
Dy toer fan Amersfoart, dêr't er no by stie, wie in ûnbidige penis. It hiele minskdom hie mar ien ferlangst. Dy oare helte. En as dy oare helte der net wie, der net kaam, dan sochten de minsken krekt salang oant dy wol kaam. Dat wie de poëzij fan it libben, nee, dat wie it libben sels. God, selden hie er sa fereale west as hjoed, selden sa iensum. ‘Aases dea’ wie fan in trystheid dy't him hielendal besette.
Foar it orkestje lei in planken flier dêr't de minsken op dûnsje koene. Mar wa koe no dûnsje op ‘Aases dea’? Dochs kaam der in frjemde langstme yn him om dat al te dwaan. In stadige dûns,
| |
| |
in deadedûns. Frije ekspresje op muzyk. Hiel lang lyn, as lyts jonkje, dûnse er wol mei Sus, it buorfamke fan syn beppe. Omke Harm spile dêrby op 'e mûlharp, dan hurd en dan stadich. Wat koe dy man prachtich spylje en Sus en hy dûnsen har selsbetochte choreografy. Sus wie al lang dea en omke Harm ek. In deadedûns wie it iennichste wat paste yn dizze heale wrâld, dêr't it lêste restje libben stadichoan ferstoar. Mar hy soe Martsje fine of stjerre. ‘Martsje kom dochs en rêd disse wrâld fan 'e ûndergong.’ De muzyk fan Grieg gong him no troch ieren en sinen.
Ynienen pakte ien him fan achteren beet. Hy draaide him om. ‘Martsje!’ raasde er lústerjend. Syn stim wie ynienen fuort. Hy koe allinne mar lústerje hoe't er syn bêst ek die, hy wie heazer as in krie.
‘Kom,’ sei Martsje, ‘lit ús dûnsje.’ En hy dûnse mei har, mei sels betochte passen lykas alear mei Sus. Mar mei Sus wie bernespul, dêr't amper erotyk by kaam, alhoewol hy har wolris stiif yn 'e earms ha woe. Mei Martsje wie it oars, dat wie ynienen de flamjende, de brânende realiteit. Op dizze stadige melodij dûnsen se soms stiif tsjin inoar oan en hy lústere har yn 't ear: ‘Martsje, ik wol mei dy trouwe!’ En Martsje lake. Dan draaiden se wer út inoar, elk nei in hoeke fan it poadium en se seach him fol langstme en leafde oan en se draaiden stadich wer nei inoar ta en se lústere him ‘ik hâld fan dy’ yn 't ear en ‘ik ha altyd fan dy hâlden en ik sil altyd fan dy hâlde.’ En op 'e sûmbere mars fan ‘Aases dea’ begûn de stêd wer te libjen, de deade plastic poppen waarden wer minsken mei strieljende eagen, dy't har oanmoedigen. It wie oft alles út 'e knop skeat. It libben wie goed, it libben wie moai. Doe't de meldij út wie kaam der in daverjend applaus fan it publyk. Fuort sette it orkest de blommewals fan Tsjaikovsky yn en stiif tsjin inoar oan walsten Martsje en hy oer it poadium. Ek oare jonge steltsjes diene mei. It wie Feike as kaam er thús yn it paradys nei in lange iensume swalktocht oer de ierde.
No komt it hichtepunt fan it ferhaal (no ja). Soms slacht men oare wichtige punten oer. It hearlike miel dat har heit harren oanbea, de goede winen, dêr't de âldman hiele ferhannelingen by halde en mei tooste op harren lok, it gie allegearre by him lâns en duorre him fierstente lang, hoe goed de bedoelings ek wiene. It hichtepunt wie de hotelkeamer, tegearre mei Martsje, it bêd.
Tja, dan moat ik no in bêdsène beskriuwe mei Feike en Martsje. Dêr giet elk even foar fersitten. Hoe sil de skriuwer dat dwaan? Der binne fansels kilometers pornofilm. Op SBS6 kin men suver alle jûnen de superneukers dwaande sjen. In bêdsène beskriuwe kin oars neat wurde as in aaklik ferfeelsum klisjee. Winliken moasten wy de doar fan 'e hotelkeamer yn Amersfoart mar goed ticht hâlde. Dat dogge Martsje en Feike ek. Se hâlde net fan voyeurs, fan geile gnizers. En dan: is Martsje yn wêzen net in literêr tema? En Feike, ús romantyske dichter, dy't yn 'e realiteit net bestiet, is dat net in suver geastlike figuer? Mar ja, wy libje yn 'e tweintichste ieu en geast en lichem kinne wy net mear sa skiede as yn 'e midsieuwen, ja oan 'e Twadde Wrâldkriich ta wenst wie. De seksuele died is likegoed in geastlike died, hoe
| |
| |
dierlik dy ek is, as it hillich nachtmiel yn 'e tsjerke. Ek de beesten binne stadichoan geastlike wêzens, ek al ite wy se op. It lichem fan Kristus ite wy ek hieltyd op en Syn bloed drinke wy alle dagen ek al binne wy fegetariër. Ik moat net ôfdwale, ik moat in bêdsêne beskriuwe, in literêre, poëtyske, romantyske bêdsêne fan figueren dy't hielendal net besteane. Men kin der fan alles fan meitsje en dochs moat it it hichtepunt fan it ferhaal wurde. Hoe moat dat yn 'e frede sûnder klisjees en opfokkerij. Ik sil it koart hâlde ek al krûpe se mekoar oeren oan.
It wie in wat frjemde ferhâlding tusken dizze twa. Martsje wie, ha wy sjoen, in ripe frou, hie al in kear troud west mei in man fan kwizekwânsje en Feike hie noch nea mei in frou op bêd west. Hy wie dus sa grien as gers. It wie dan ek gjin wunder dat er mei bûnzjend hert en triljende fan opwining op 'e râne fan it bêd siet, wylst Martsje har yn 'e badkeamer tariste op 'e grutte slach. Feike hie him útklaaid mar hie syn slipûnderbroekje noch oan. ‘Dy wol ik dy sels útdwaan,’ hie Martsje sein. Martsje wie harsels o sa bewust fan har grutte eroatyske macht. Se hie har har hiele libben traind om op eroatysk mêd de manlju oan har fuotten te krijen. En dochs, se wie smoar fereale op Feike. Wêrom? Yn in romantysk ferhaal is dat folslein irrasjoneel. Se wie smoar fereale op Feike, mar woe abslút net mei him trouwe. Wêrom net? Faaks just, omdat se fan him hâlde. Mei har uterst trainde sensibiliteit wie it foar har fansels gjin keunst Feike yn har netten te beflappen. Martsje wie in frou mei ferdjippings. Dat se Feike sear dwaan moast, fertrette har, mar it romantyske needlot woe dat no ienkear. Foar Feike duorre it wachtsjen, like it wol, oeren en hieltyd wylder bûnze him it herte. Martsje hie tige raffinearre in seksy swart slipke oan en in swarte bh om. Feike wist lykwols dat se it alleroantreklikst wie as se neat oan hie. En sa siet er te wachtsjen oant se út 'e badkeamer komme soe. Fan no ôf soe syn libben folslein oars wurde. Hy soe fuortoan as in echte man foar har soargje, wat er der ek foar dwaan moast. En dy ferrekte dichtkeunst, it koe him stellen wurde. Mar wêr bleau se no? Tenei soe er wol it ferfelendste sleurwurk dwaan wolle, omdat hy sa lokkich wie dat er de moaiste frou fan 'e wrâld...
Dêr kaam Martsje út 'e doar, moaier en ferblinender noch as er tocht hie. Se hie it swarte hier los knope en it hong har oan 'e mul ta oer de rêch en oer har prachtige stevige boarsten mei hurde opfallende roazige punten. Fierders wie har fel prachtich wyt. Brún wurde yn 'e sinne koe se net al woe se it noch sa graach, hie se oan Feike ferteld. Sels doe't se op syn boat in middei yn 'e sinne lein hie, wie se allinne hjir en dêr in bytsje ferbaarnd. Se rûn op him ta en seach him laitsjend lyk yn 'e eagen. Feike kaam oerein en even stienen se deun foar inoar oer, Feike hymjend fan 'e senuwen. Martsje stiek har fingers yn syn ûnderbroek strûpte him dy oer de behierre skonken, oer de ankels en hy trape it ding út.
‘Aah’, sei se, ‘wat in grutten haste.’ Doe sloech se de earms om him hinne, treau har boarsten yn syn boarsthier en har prûm stiif tsjin syn slachte. It gie Feike troch alles hinne. Hy fielde it oant yn 'e puntsjes fan syn hier. Doe skokte er tagelyk
| |
| |
leech en it sied spuite har oer it liif; de wite slierten hongen har yn 't hier. Se like wolin krystbeam.
Feike skrille tebek en skamme him djip. Wat foar sloppe fint wie er winliken dat er him net even ynhâlde koe. Martsje soe wol lilk wêze, no't er har keine lea mei syn ûnhuere egoïsme besmodze hie. Martsje lake lykwols en lústere: ‘Dat is dyn leafdessop, no hâld ik noch mear fan dy, want do moast wol geweldich fan my ûnder de yndruk wêze. Kom, ik bin fan dy, meist mei my alles...’ Fuort wûn se him wer op...
Lêzer, moatte wy mei dizze beskriuwing trochgean? Hawwe ferhaalfigueren ek rjocht op privacy? Giet it ús wol oan hoe't Martsje en Feike fan har tegearrewêzen genietsje? Moatte wy it krekte tal orgasmes witte en hoe't se it krekt dogge? Alle sliepkeamers ha in doar dy't op slot kin en gerdinen dy't ticht kinne. Ik bin âlderwetsk genôch om dat goed te finen. Erotyk is yn wêzen in saak fan twa minsken dêr't oaren neat mei nedich hawwe, lykas nei 't húske gean in persoanlike saak is. Dêrom sit der ek in heakje op 'e doar. Dit hat mei ‘preutsheid’ neat te meitsjen, mar wol mei privacy.
Wat wol foar it ferhaal fan belang is, is dat Feike lang om let mei in sillige glimk yn sliep foel. Sa te sjen hie er prachtige dreamen. Ek Martsje slepte tefreden, mar waard al gaueftich wekker. En wylst Feike hiel fier yn dreamelân omtoarke, kaam se oerein, gie ûnder de dûs, wosk har hier, klaaide har oan. Doe skreau se in briefke, lei it oan Feike syn kant op it nachtkastke, joech him súntsjes in tút op 'e foarholle en ferdwûn út 'e hotelkeamer. Yntefreden glimke er.
It wie al ljocht doe't Feike wekker waard. Hy siet krekt yn in moaie dream. Syn earste leafde, in Fryske boerefaam fansels, sa út in roman fan Simke Kloosterman wei, stie yn 'e bûthúsdoar en wonk him. Se hie in blauwe seilbokse oan, dy't har mûtele foarmen dúdlik oanjoech, en in reade holdoek om. Se hie krekt de kij molken. De eagen skitteren har. Se hie de útstrieling fan in rizende moarn yn 'e maitiid. De bûthúsdoar waard de doar fan har simmerwente yn in grutte bloeiende tún earne yn 'e Wâlden. Se noege him út en hy kaam tichterby... hy hie har yn jierren net sjoen..ynienen wie er wekker. Even moast er him oriïntearje; wêr wie er? Wat joech him sa'n lokkich gefoel? Martsje ommers. Hy draaide him om en woe har yn 'e earms nimme, mar ja... it plak wie leech. ‘Martsje’ rôp er. Se soe wol yn 'e badkeamer wêze. Hy krige gjin antwurd. Sprong fan 't bêd ôf en skuorde de badkeamersdoar iepen. Neat, alteast gjin Martsje. Ek har klean wiene fuort. Gjin spoar hie se achterlitten. Ja dochs in briefke op it nachtkastke.
Leave Feike,
Ik hâld wier fan dy, mar omdat dat sa is, wol ik net mei dy trouwe. Wy binne te frije fûgels om yn in houlik te stjerren. Ik haw in baan as stewardess by de KLM. Ik moat fan 'e moarn al betiid op myn wurk wêze. Fan 'e middei fertrekt myn fleantúch nei Hongkong. Leave Feike, lit ús ús eigen wegen gean, se sille mekoar sûnder mis wer kruse en dan sille wy ús wylde nacht herhelje.
In protte tútsjes
Martsje
| |
| |
In romantysk briefke, sûnder mis, mar Feike wie derôf. Hy koe him in libben sûnder Martsje net mear foarstelle. Hy soe de wrâld omkeare; hy soe har wer ha. Mar hoe?
Hastich wie er yn 'e klean. Belle Skiphol, wist doe dat flecht nr. safolle dy middeis fiif oere nei Hongkong ôfsette soe. Naam it beslút om mei te reizgjen. Martsje moast dêr oan board wêze. Mar hoe koe er dat betelje? Jild hie er net. Syn stúdzje wie mislearre. Fryske poëzij levere net folle op. Syn bokkebledsjepoëzij en in útkearing lieten him amper libje. Der wie mar ien mooglikheid: syn skepper, de Fryske dichter, skriuwer Steven de Jong, moast him jild jaan. Fuort belle er.
De Jong waard wol kjel, doe't er hearde dat Feike hommels 2000 gûne nedich hie. In hobby wie aardich fansels, mar it moast net tefolle kostje. Dy Fryske skriuwerij koste him allinne mar jild. En dan dy Feike, in literêre skepping, dy't ek noch te beroerd wie om syn stúdzje ôf te meitsjen. Hy wie net wiis; jild stekke yn wat neat opleveret. Mar hy hie ek fuort de oplossing. ‘Astû Feike skeppe kinst, kinst ek jild skeppe en fan dat kreaasjejild kinst him safolle jaan ast wolst,’ sei er tsjin himsels.
En sa siet Feike noch op 'e tiid op in lastminuteplak yn it fleantúch nei Hongkong.
Hy seach nijsgjirrich nei de stewardessen, mar Martsje seach er net. In stewardess brocht him nei syn plak, earne achter yn it fleantúch, yn 'e ôfdieling dêr't ek smookt wurde mocht, dêr't it dus, alteast foar de netsmoker Feike, ûnhuer stonk. Hy frege har oft se Martsje Dekema wol koe. Se soe ynformeare. In skoftsje letter kaam se mei it ferhaal dat Martsje krekt foar it fertrek oerpleatst wie op in fleantúch nei Súd-Afrika, dat ek al fertrokken wie.
It wie Feike as krige er hjoed de safolste slach foar de kop. It wie syn needlot blykber fereale te wêzen op in frou dy't der soms wie, mar measten hielendal net bestie, ûnberikber. Sûnder har wie Feike gjin minske, fielde er him healdea. It wie oft in kosmyske ferlittenheid him yn 'e lea kroep. Hy woe oerein om it tastel te ferlitten, mar hy wie te let, it koe net mear. De burokrasy fan it fleanferkear wie grut. Hoe kaam er fanút Hongkong yn Súd-Afrika. En as er dêr kaam, wie Martsje fansels al wer fuort. It bêste koe er no fansels op Skiphol bliuwe, mar dit fleantúch koe er net mear út. Ynienen hie er in gefoel fan ferlittenheid en langstme nei de tiid dat er noch in bern wie. No siet er iensum en ferlitten yn in folslein frjemde wrâld. Gjin minske koe er hjir. Hy krige heimwee. O god jou my Fryslân mar, mei it sicht op in stompe toer of op it silhouet fan in boereskuorre. As koene dy bylden him treaste. Mar hy moast nei Hongkong en wat moast er yn dat frjemde lân? Wat koe er oars as fuort weromgean?
De stewardess brocht noch in last-minutereizichster te plak. Se kaam neist him te sitten, in jonge Sineeske frou. Se glimke him freonlik ta en opslach waard Feike troffen. Net troch de skientme fan har lea, heupen, kûten, boarsten of wat dan ek, nee, troch har eagen. Dy eagen betsjoenden him mei alle mystyk fan it fiere Easten. Hy woe it net witte eigentlik, mar hy wie opslach wer fereale. Moast in dichter net altyd fereale wêze?
‘The true poet is woman loving and deadly
| |
| |
wounded,’ hie er ea ris lêzen. Hy fielde him ek deadly wounded, mar mei dy Sineeske frou neist him wie it krekt as gienen de ljochten wer oan. Wer begûn de wrâld te libjen, liken de minsken blommen dy't út 'e knop kamen...
Se lake him freonlik ta mei har djip-mystike eagen. Har swarte hier hie se yn twa sturten oer de skouders op har boarsten hingjen. Har boarsten wiene behindich, mar dochs moai. Har liif wie moai omdat it wat útstriele, foarnamens, as fan in wêzen út in hegere wrâld. In Sineeske as Uebermensch? Se koe goed Ingelsk. Se hie yn Ingelân oan in universiteit studearre. Se wie ôfstudearre yn filosofy en medisinen. Yn har holle siet dus in mannichfâld fan 'e geleardens dy't Feike yn 'e kop hie.
‘Neam my mar Pilar,’ sei se. Dy namme kaam Feike bekend foar. Doe't se fertelde dat se ûnderweis wie nei Macao, wist er it wer. Pilar wie ommers de froulike tsjinspylster fan Camoës, in haadfiguer út 'e roman ‘Het verboden rijk’ fan Slauerhoff. Slauerhoff leaude yn reynkarnaasje. Disse easterske mystike frou ek, dêr hoegde er net oan te twiveljen.
‘Myn namme is Feike, ik bin dichter fan berop. Ynienen seach se him oan, seach se him djip yn 'e siele en hy fielde him Camoës, de dichter fan 'e Lusiade. Flauwe kul fansels. Mar ja, as men sokke literatuer op jin ynwurkje liet? Hy hie dy hiele Lusiade net lêzen.
Se fleagen op in hichte fan 15 km. Soms wie der in stik fan 'e ierde te sjen, see of lân, faker fleagen se boppe de wolkens. It wie dochs wol te sjen dat de ierde rûn wie, en wat wie dy grut, ûnhuer grut. Soenen de minsken echt kâns sjen dy prachtige blauwe bol te fersmoargjen, te ferneatigjen? Minsken, lytse ûnsichtbere wêzens op in ûnbidich grutte blauwe kosmyske knikkert. Allinne fielde Feike him net mear, Pilar siet neist him, in ingel út 'e himel, dy't syn iensumens draachlik makke, al besefte er dat se te heech foar him wie: filosofe, arts, ja wat net al. Hy probearre de koptelefoan. Ferrek, wer de Peer Gynt-suite, wylst prachtige kleurde wolkens om harren hinne sweefden. ‘Moast hearre,’ sei er tsjin Pilar en se genoaten beide fan 'e prachtige muzyk. Se joech him in hân. ‘Hjir soene wy op dûnsje moatte,’ sei se, ‘in suite is dûnsmuzyk. Kinstû dat ferhaal fan Peer Gynt?’ ‘Ik kin dat toanielstik fan Ibsen,’ andere Feike. ‘It giet oer de leafde fan in frou foar in swalker, dy't har ferlit en úteinliken as âld man wer by har weromkomt. In leafde dy't de allesferslinende tiid oerlibbet.’
Pilar wist gâns mear fan literatuer as Martsje. Fansels, Fryske fersen koe se net. Fan Slauerhoff hie se wol ris heard, ja se hie wolris fan him yn 't Frânsk fersen lêzen en se wist dat har namme yn ien fan syn boeken foarkaam. Dat hie in Hollânske studint har ris ferteld. De Lusiade fan Camoës hie se wol lêzen. En se fertelde Feike dêroer: Oer dy renêssansistyske Odyssee of Aeneas fol fan jong-westersk optimisme en dat fan in dichter as Camöes, dy't sa tragysk yn 'e leafde wie. En Feike fertelde har it tryste ferhaal fan Pilar, dy't ferret waard oan har achterfolgers troch in gedicht dat de fereale Camoës skreaun hie. Yn dat fers beskreau er ûnbewust de prachtige tún dêr't se har yn ferskûle hie. Sadwaande waard har skûlplak be- | |
| |
kend en waard se finzen nommen en seach Camoës har noait wer. De poëzij hie har ferret.
‘In tryst ferhaal,’ sei se. ‘Mar like tryst is it hiele libben. Ienris sille wy allegear ferret wurde troch de dea en ferlitte moatte wat ús sa dierber is.’
Se wiene yn Hongkong foar't se it yn 'e gaten hiene. Pilar die in read sjaaltsje om en wie hastich by him wei. Hy woe noch in ôfspraak mei har meitsje, mar moast te lang op syn bagaazje wachtsje. In elegante jonge Sinees mei in striehoed helle har ôf.. ‘My husband,’ sei se. De Sinees heve de hoed en makke in bûging foar him en rûn doe mei har fuort. Kâlder koe in ôfskie net wêze. It wiuwende sjaaltsje wie it lêste wat er fan har seach.
Wêr koe er sa'n frou wer fine? En wa wie se? Martsje? Pilar? De frou, de oare helte fan it bestean. Hieltyd waard se him wer ôfnaam en bleau er allinne, in heal minske, deadly wounded. Oeral itselde op 'e wrâld, yn Amersfoart, op Skiphol, yn Hongkong. ‘The true poet is in love en deadly wounded.’ Mar de pinne krige er net op papier.
Hy dûkte de stêd yn, yn 'e hope... Wie Martsje ek net samar ferskynd? En Pilar dan? Sa swalke er troch Hongkong, syn ûnberekkenber lot temjitte. Beide superfroulju, ûnberikber, mar foar him ûnmisber. Hy fielde him healdea en doelleas stapte er in skimerich kroechje yn. It duorre even foar't er de taffeltsjes, stuoltsjes en minsken ûnderskiede koe. Der waard praat, mar ferstean koe er neat. Sineesk bestie foar him út hiele frjemde klanken. Yn it Ingels bestelde er in flesse Sineeske ryswyn.
Doe kaam der in man op him ta. ‘May I here sit down?’ frege er. In Europeaan wie it.
‘Praat mar gewoan Frysk,’ sei Feike.
‘Hoe wite jo...’
‘O, dat kin ik oan jo brike Ingelsk hearre.’
‘Mei ik jo wat freegje?’
‘Jawis,’ sei Feike.
‘Jo lykje wol in dichter.’
‘Bin ik ek,’ sei Feike, ‘dat hawwe jo goed sjoen.’
‘Binne jo miskien de grutte dichter Jan Slauerhoff?’
‘Sa fiel ik my soms wol: in love and deadly wounded.’
‘Ik wol ien ding fan jo witte,’ sei de man. ‘Larrios, ha jo dy fûn?’
Dêr moast Feike even oer neitinke. Hy seach wat ferdwaasd om him hinne. Martsje fuort, Pilar fuort. Wie it Larrios net? Ut 'e boksen klonk in wat kleierige popsong, hiel lûd en wat punkerich. It gong oer in strjitjonge, dy't stoar yn 'e earms fan syn faam, nei't in plysjekûgel ensfh. Amerikaanske punk út Japanske boksen. Mar de ryswyn foel goed. Hy bea de man ek in slokje oan. Feike skodholle: Pilar fuort, Martsje fuort. Martsje koe er him noch it bêste foar de geast helje.
‘Larrios is in Fryske faam op redens,’ sei er, ‘mar se is hiel fier fuort. Ienris hoopje ik har wer te sjen.’
|
|
Auteursrechtelijk beschermd