Trotwaer. Jaargang 30

[p. 113]

It produkt Noord Nederlands Orkest
Oene W. Nijdam

In ymposante bibleteek hiene wy thús net. Aardich te oersjen om sa te sizzen. Twa bondels binne my út myn bernetiid altyd bybleaun: in heimsinnich - en ferbean - boek mei de titel Het sexuele leven van de mensch en X-Y-Z der muziek en dêrfan foaral de namme fan de skriuwer, Casper Höweler.

By it ferstjerren fan ús heit, desimber ferline jier, haw ik der nei socht. It draaiboek foar myn ûntstean wie der net mear, mar it boek fan 'e man mei de frjemde namme stie noch prominint yn 'e boekekast. Dat waard blykber noch wolris brûkt, want heit wie musikus, fluitist yn it eardere Frysk Orkest.

Sûnder erch gongen myn hannen op 'e siik nei in kleureprint dy't as bern in soad yndruk op my makke: ‘martelscène uit een middeleeuws mysterie-spel’. Op dy plaat wie in frommiske te sjen dat troch in pear represintanten fan it sterke geslacht tige tatakele waard. It sadisme soe mei it midsieuske passyspul te krijen ha. Hoe dan ek, oan 'e ein fan 'e rit wie de juffer har hier en har tosken kwyt. Dat makke doetiids yndruk en no eins noch wol. It wie ek it iennichste dêr't je oerémis fan wurde koene, want al it oare eage krekt sa feilich en oersichtlik as de bernebibel fan Anne de Vries.

It muzyklibben yn Fryslân wie - en is - net folle oars. It Frysk Orkest spile wurk fan mannen as Haydn, Mozart, Beethoven en Brahms, en tsjintwurdich is it by it Noord Nederlands Orkest eins net oars. ‘Frjemd folk’ krige - en krijt - mear syn gerak yn 'e Rânestêd. ‘Museum-kultuer’ hjit dat hjoed de dei en dat is neffens it regear net mear fan dizze tiid. It roer moat om. Dat seit Aad Nuis, steatssekretaris fan Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, troch Jan Blokker prachtich typearre as ‘de reusachtige Nuis’. In man mei leafde foar it Heitelân (Nederlân yn dit gefal), in idealist dêr't de trochsnee FNP'er noch wat fan leare kin.

De steatssekretaris easket fan de orkesten dat sân prosint fan it program bestege wurdt oan wurk fan hjir berne komponisten en foar in part moatte dy ek noch libje. Sa net, dan folgje der sanksjes en dy ha mei jild te krijen. ‘Flexibilisering van het budget’ hjit soks yn geef Nederlânsk. It drigemint spilet al in pear jier mar is no wer aktueel.

De Stichting Donemus, útjouwer fan hjoeddeiske muzyk, is optein. De orkesten - ek it NNO - binne minder entûsjast. Begryplik, want je kinne fan 'e moderne eigen muzyk in soad sizze, mar net dat it in probaat middel is om de sealen fol te krijen. En dy binne trochstrings dochs al benearjend leech, faak mar foar in trêde part beset.

In lestich probleem, want foar de ideeën fan Nuis is bêst wat te sizzen. Allinnich, sân prosint,

[p. 114]

dat is wol in bytsje folle fan it goede foar in soad orkesten. Dan mar op 'e toer fan ‘kwaliteit’, neffens de orkesten wichtiger as kwantiteit. In stribjen dêr't se yn stipe wurde troch it NCW (Centrum Nederlandse Muziek), dat ek bang is foar plichtmjittige, ûnynteressante útfierings. Hartmut Haenchen, dirigint fan it Nederlands Philharmonisch Orkest, docht der noch in skepke boppeop. ‘Orkestnorm doet denken aan vroegere DDR’, fulminearret er, it skrikbyld fan syn bertelân foar eagen. En dan te betinken dat júst syn orkest ryklik oan de ‘Nuis-noarm’ foldocht. Oan solidariteit dus gjin gebrek yn it wrâldsje fan de symfoanyske muzyk.

Even komt de martelsêne fan Casper Höweler wer by my op: Aad Nuis dy't it mearke fan Mozart en Mahler wreed fersteurt. En dêr leit neffens my de kearn fan it probleem: by in soad orkesten is it noch tefolle it ‘X-Y-Z der muziek’ en dan foar in part ek noch de ‘derde, vermeerderde druk’, út de tiid doe't ús heit noch jong wie. Dat slacht net mear oan yn dizze tiid. It management fan 'e orkesten moat kreativer wêze, mear ynspylje op saken (en persoanen!) dy't troch de media yn 'e oandacht brocht wurde. Dan komt it publyk fansels.

De konsertseal moat it oansjen krije fan in fetweider (we libje op 't lêst yn it lân fan Van Hall) en net fan in keale hin. ‘Nuis-noarm’ of net, dan pas komme de minsken - ek de jongerein - yn beweging. Sjuch nei it Orkest van het Oosten. Faak gjin kaartsje mear te krijen. Dat komt benammen troch de uterst populêre dirigint Jaap van Zweden. In show-man, dêr't net eltsenien wiis mei is tinkt my, mar wol in dirigint mei útstrieling. En dat misse wy in it Noarden.

Wy moatte ús ‘behelpe’ mei immen mei rjocht op pinsjoen. ‘Zeer bekwaam,’ om mei Wim Kan te sprekken, en miskien wol betûfter as Van Zweden, mar gjin klapper foar de kaartferkeap. En dat is wol wichtich yn in tiid dat in orkest him presintearje moat as in ‘produkt’.

Ynspylje op de tiidgeast. In besite oan 'e konsertseal moat, krekt as by it teater, in ‘hype’ wurde. Net allinnich ‘griis’ yn 'e seal mar ek dy oare kategory mei jild, de saneamde ‘yuppen’. En dan soarget haadsponsor de Rabobank der wol foar dat Wibi Soerjadi de Steinway bespilet, yn stee fan bygelyks Pamela Mia Paul. Gjin feestlike gedachte miskien, mar de ‘raboïsearring’ fan 'e keunst is net mear te kearen. We moatte der mar oan wenne dat der yn it skoft praat wurdt oer koersen, opsjes, hypoteken en nije auto's. Sa ferheffend wie it praat ommers dochs al net.

En as treast: it ‘X-Y-Z der muziek’ bliuwt, krekt as it seksuele libben fan de minske.