Trotwaer. Jaargang 29

[p. 262]

[Nummer 6]

Dwersreed
Jan Pieter Janzen

Rapportsifers foar de tydskriften

Ferline jier krige it Hollands Maandblad fan syn belangrykste subsydzjejouwer in ûnfoldwaande. It Literair Produktie- en Vertalingenfonds fûn it blêd ‘te journalistiek’ en ‘niet spraakmakend’. Doe't protestearjen net holp, wie it de redaksje oer: fan 't maitiid ferbrutsen se de bân mei it Produksjefûns, wurch at se wienen fan ‘de zogenaamde deskundigen in de subsidie-carroussel, die in skylederen zetels stempels zetten’. It is mei de literêre tydskriften en it Fûns krekt as mei in pusher en syn junkies, woe it HM hawwe: ‘De redacties liggen voor de deur op hun shot te wachten. Daar hadden wij genoeg van.’

It Fûns wie fan dizze revolúsjonêre aksje net bot ûnder de yndruk, sa liet de adjunkt-direkteur yn Trouw witte: ‘Als het Hollands Maandblad wil verschijnen zonder subsidie dan lijkt me dat prima. Wil je subsidie, dan moet je aan voorwaarden voldoen: heldere cijfers en gegevens, literaire kwaliteit. Dat lijkt me logisch.’

De beide Fryske tydskriften krigen ferline jier al in foldwaande fan it Fûnsbestjoer. Foar it earst net mei op taalpolitieke grûnen, maar ‘vanuit literair-inhoudelijke overwegingen’. It bestjoer wie it mei de Fryske advyskommisje iens dat it bestean fan twa literêre blêden yn Fryslân fan belang is foar in sûn literêr klimaat en de literêre diskusje. Wat de jiergong 1995 oangie kamen de leden fan de kommisje, professor Philippus Breuker, boargemaster Remco Heite, neerlandikus en frisist Jelle van der Meulen en FLMD-konservator Tineke Steenmeijer, wol mei gâns opbouwende krityk:

Het aandeel van beschouwend proza is in Trotwaer veel groter dan het aantal fictie-bijdragen.
De commissie is van oordeel dat de kracht van Trotwaer het beschouwende proza is. Deze kant zou echter meer uitgewerkt moeten worden. De boekbesprekingen maken nu vaak een plichtmatige indruk, en de beschouwingen zouden aan betekenis winnen wanneer ze diepgaander, essayistischer, en polemischer waren, en meer tot discussie zouden aanzetten. [-]
De commissie zou voorts wensen dat literairhistorische en literair-theoretische bijdragen, die vroeger in belangrijke mate het karakter van het blad bepaalden, meer dan in de afgelopen jaargangen het geval was, in de komende jaargangen van Trotwaer een plaats zouden krijgen. [-]
Trotwaer [lijkt] zich meer in de richting van een algemeen-cultureel tijdschrift te bewegen, een ontwikkeling die de commissie van harte zou toejuichen [-].

Mear langere en dregere stikken oer literêr-histoaryske en - teoretyske ûnderwerpen dus en minder literêre aktualiteit. En tagelyk in breder blêd mei mear omtinken foar kulturele en kul-

[p. 263]

tuerpolitike ûntwikkelingen en min ofte mear aktuele kommentaren. - In rjochting dy't wij as redaksje ek wol út woenen (en gongen), mar ja, Trotwaer ferskynt mar seis kear yn 't jier en telt net mear as trijehûndert siden de jiergong. Fierste min om èn djipdollende skôgings, frisse en fleurige resinsjes èn algemien-kulturele bijdragen èn proaza en poëzy har gerak te jaan. Dochs ha wy dien wat wy koenen.

Net dat wy op ús shot leinen te wachtsjen, benijd nei it oardiel oer de nûmers fan 1996 wienen wy al. Ein maaie wie it safier. En ta ús fernuvering like de kommisje oer de foarige jiergong wat minder entûsjast te wêzen as oer de jiergong 1995 (in 7- yn pleats fan in 7 +, sis mar).

Earst even it algemiene oardiel oer de Fryske blêden:

Constateerde de commissie vorige jaar dat Hjir en Trotwaer zich meer van elkaar onderscheidden dan enige jaren geleden, na lezing van de jaargang '96 van beide tijdschriften concludeert de commissie dat de benadering van beide Friese tijdschriften meer overeenkomt.
De functie van de literaire tijdschriften als publicatiemogelijkheid voor Friese auteurs en dichters is van belang. Opvallend is echter dat gevestigde auteurs relatief weinig in de literaire tijdschriften publiceren - een situatie die overigens ook geldt voor de Nederlandstalige literaire tijdschriften - en wel vaker of regelmatig in bijvoorbeeld kranten en opiniebladen.
De commissie is van oordeel dat een belangrijke taak voor de tijdschriften is gelegen in het kritisch volgen en begeleiden van literatuur. Tijdschriften zouden auteurs en dichters in de gelegenheid moeten stellen regelmatig te publiceren, zodat dezen een gezicht krijgen. Veel auteurs publiceren nu maar éénmalig.

Bij de kollega's fan Hjir misten de saakkundigen it entûsjasme en in dúdlike redaksjonele formule. Breder hoecht it blêd om har net te wurden: ‘Het zou de kwaliteit van Hjir ten goede komen komen, wanneer het tijdschrift in beperking zijn kracht zou zoeken. Er zou meer aandacht voor de literatuur zelf moeten zijn door literatuur kritisch te begeleiden in de vorm van analyses van auteurs, werk en literaire bewegingen, en (nieuw) literair werk te signaleren en publiceren.’

It oardiel oer de Trotwaer 1996 wie justjes positiver, mar it kin allegear folle better:

Trotwaer oogt levendiger dan voorheen. De redactie heeft een groot aandeel in de bijdragen. Hoewel er geen sprake is van een geëxpliciteerd redactiebeleid, maakt de redactie met nieuwe rubrieken als ‘Dwersreed’, ‘Biten en brokken’, en interviews duidelijk een nieuw beleid voor te staan. De commissie waardeert deze beleidskeuze voor boeiend actueel commentaar en vraaggesprekken. De invulling van de rubrieken laat naar de mening van de commissie echter nog te wensen over. Zo zouden de vraaggesprekken aan kracht winnen door een kritischer opstelling van de interviewer.
Trotwaer heeft in potentie een sterke redactie, maar de concrete bijdragen vallen tegen. Trotwaer zou op substantiële, indringende manier literatuur moeten beschouwen in zijn algemene context, en niet slechts gelieerd aan vluchtige, actuele zaken.
Literatuur zelf zou naar de mening van de commissie in Trotwaer en in de beschouwingen meer

[p. 264]

aandacht moeten krijgen. De besprekingen zijn oppervlakkig, weinig diepgaand, en het aantal proza- en poëziebijdragen is relatief gering.
De kwaliteit van de primaire literatuur in Trotwaer is evenwel goed; aldus de commissie, die het proza van Sjoerd Bottema en Lolkje Hoekstra en de poëzie van Eeltsje Hettinga ter illustratie noemt. De commissie noemt de aandacht voor kinderliteratuur opvallend.
Conclusie: Trotwaer is een subsidiabel tijdschrift.
Het bestuur sluit zich bij de de beoordeling van de tijdschriftencommissie aan.

Tsja, mei alle wurdearring foar de searieuze oanpak fan de kommisje, as redaksje sieten wy wol wat mei dit oardiel en dizze suggestjes. It bliuwt in dilemma: aktueel kommintaar en fraachpetearen èn djipdollende skôgings oer literatuer yn syn algemiene kontekst (‘niet slechts gelieerd aan vluchtige, actuele zaken’ - hokker stikken wienen dat trouwens?) èn mear proaza èn mear poëzy. Benammen fan fêstige auteurs!?

Fêstige auteurs, wa mei men dêr ta rekkenje? Under de 22 meiwurkers oan de foarige jiergong wiene op syn minst acht âldere/bekende/fêstige skriuwers: Marten Sikkema, Douwe Tamminga, Harmen Wind (2x), Joop Boomsma, Meindert Bylsma, Margryt Poortstra (2x), Klaas Bruinsma (2x) en Baukje Wytsma. Te min? Mear hie faaks tefolle west. Mar miskien wienen harren bijdragen net ‘substantieel’ genôch.

Dat de fraachpetearen oan krêft winne soenen troch in krityske opstelling fan de ynterviewer, falt noch te besjen. Se wienen net daliks bedoeld as in krityske dialooch, mar mear as ynformative persoanlike portretten fan minsken dy't op dy manier noch net foar it fuotljocht kommen wienen (Bertus Mulder as yntellektueel yn 'e polityk en Huub Mous as kultuerideolooch en - organisator).

It perioadike oardiel fan it Produksjefûns hat yndie wat fan in ‘carroussel’: de kritearia binne net konsistint. En de easken en winsken binne net altiten like reedlik. Want ien ding skine de literêre skiedsrjochters út it each te ferliezen: de tydskriften moatte it ha fan willewurk. Fan frijwilligers dy't tiid en enerzjy stekke wolle yn it sammeljen en fersprieden fan stikken, skreaun troch kreative en krityske geasten dy't der finansjeel net folle better fan wurde. It is prachtich dat it Produksjefûns dat wurk rojaal stipet, mar de mooglikheden bliuwe beheind. It wollen is ek hjir grutter as it kinnen.

De tydskriftekommisje docht yn dit ferbân oars noch wol in rojale foarset: in projektsubsydzje foar it oanstellen fan in kwalifisearre persoan dy't in plan ûntwikkelje en útfiere moat foar it jaan fan opdrachten foar literêre skôgings. Dat soe it nivo fan de Fryske skriuwerij te'n goede komme. ‘Het bestuur van het Fonds staat hier niet onwelwillend tegenover, en zal in samenwerking met de Friese overheid en aansluitend bij het Friese provinciale letterenbeleid, subsidiemogelijkheden in dezen onderzoeken.’ - Wij binne benijd.