Trotwaer. Jaargang 29

[p. 227]

In ongemaklik man
Trinus Riemersma

Myn relaasje mei Anne Wadman, dat wie fan 't begjin ôf mis en 't is noait wer goedkommen. Dat leit him foar in part oan myn onnoazelens, foar in part oan Wadman syn lange teannen en foar in part oan dy ferskriklike literêre wrâld. Ik wie heel nayf dy wrâld ynstapt. Op in snein yn maaie 1963 wie ik oan Fabryk begon. Ik sei tsjin myn frou, der ferskynt noait mear in goed Frysk boek, ik moat sels mar. Ik hie dêr aardichheid oan, en ik ferwachte dat de lêzers en oare Fryske skriuwers dat ek aardich fine soenen. Dat myn boek, en ik dus ek, de ynset wurde soe fan skeel en wriuwing, dêr hie ik gjin aan fan. En eins fyn ik it efterôf noch onbegryplik.

Ik hie myn Fabryk oan Wadman opdroegen. Ik hie him in eksimplaar brocht en hy sei ta, hy soe der in besprekje fan skriuwe, net foar de krante, mar foar my persoanlik. It is der noait fan kommen. By myn witten hat er helendal nea oer myn wurk skreaun.

Ik wie mei yngong fan 1965 redakteur fan De Tsjerne wurden en it krekt ferskynde Kûgels foar in labbekak waard my taskikt ta besprek. Ik fûn dat in hele eare, mar ik haw letter tocht dat de mannen my deryn luisd hawwe. Se hienen allegear wolris in oanfaring mei Wadman hân, en se sille wol tocht ha, lit him dat mar opknappe. Dat boek haw ik ôfkrêke, fansels, want 't is in min boek. En dêr kaam by, Wadman wie in grut skriuwer en in grut skriuwer mei sokke rotsoai net meitsje. Ik wie helendal net fan doel om dy man fan syn fuotstik te rêgjen en syn plak yn te nimmen. Welnee, ik woe allinnich mar meiboartsje yn 'e literêre sânbak, mear net. Fansels woe ik in grut skriuwer wurde, mar net better as de oaren. Likegoed as de oaren, dat wie genôch. Marten Sikkema hat oer dy resinsje fan my skreaun: ‘Syn toan is likernôch dy fan de folslein teloarstelde oanbidder.’ Dat is de keutel by de skjinne ein.

Yn 'e redaksjerûnte, ik tink dat Douwe Tamminga it neamde, hearde ik letter dat Anne Wadman min te sprekken wie oer myn resinsje. Ik koe net seze dat ik dat begriep, hy koe dochs min ferwachtsje dat ik in min boek moai neamde, allinnich om't it skreaun wie troch de grutte Wadman? Mar ik bin nei him tagien, want ik woe gjin skeel. Ik hie my foarnommen om te bearen as wist ik fan neat, hy moast der mar mei komme. As oanlieding ta myn besite soe ik it taseine besprek fan Fabryk op it aljemint bringe. Yn 'e trant fan: ik ha jo boek besprutsen, mar jo mines noch net. No, doe krige ik alles oer my hinne. Hy wie net lilk, hy wie slim teloarsteld, en net yn my, mar yn himsels. As ik gelyk hie mei myn besprek, dan wie er in skriuwer fan neat, dan koe er wol ophâlde. Wy sieten op in bank, ik leau fan in swarten, neistinoar, en dan kinne jo net dis-

[p. 228]

kusjearje. Jo moatte oan 'e keamerstafel sitte, op in gewoane stoel, lyk foarinoar oer. Mar wy sieten neistinoar, en wy sêgen inoar no en dan wat skean oan. En hy prissentearre oan ien tried wei sigretten.

Ik moast hast wol leauwe dat ik de man syn literêre karjêre ferrinnewearre hie. Ik fielde my dea-ongelokkich. Der skarrele in lyts famke oer de grûn om. En Hylkje skarrele der ek om, net oer 't hûs, se wie mei tee dwaande. Se besocht Anne wat del te bêdzjen, yn 'e trant fan: ‘Do bist op 't heden ek wol osa swiertillend.’ Mar hy wie foar gjin rede fetber. Ik hie no dúdlik makke dat er in skriuwer fan neat wie, dat hy koe wol ophâlde. En wat Fabryk oan gie, ik hie him net frege oft ik dat wol oan him opdrage mocht, en soks wie wol wisânsje. Ik wie him oer it mad kommen en wat moast er dêr wol fan tinke? Ik haw andere dat ik net wist dat men soks hearde te freegjen en dat dy opdracht as in ferrassing bedoeld wie. Hie ik seze moatten: Sjoch Wadman, ik fyn jo in grut skriuwer en dêrom haw ik jo myn boek opdroegen? En ja, hy hie wol dwaande west mei in besprek fan Fabryk, trije kear wie er begon, mar it wie mislearre. Hy koe my boppe de bewizen der wol fan sjen litte. Ik hie der gjin ferlet fan om efter him oan by de trep op om de bewizen te sjen. En dan wie der noch wat, doe't ik him myn boek brocht, hie er my warskôge dat Fedde Schurer it wol ôfwize soe, want dy hie De smearlappen ek ôfkrêke. En ik hie doe sein dat ik dêr net bang foar wie, want ik koe goed mei Schurer. No, it die bliken, Schurer wie optein oer myn boek. Hy fermoede in komplot tsjin him, dat wie dúdlik. Hy pinde my fêst op wurden dy't ik yn myn onnoazelheid sein hie. Ik wie by de grutte Wadman op besite en ik bea him myn earste boek oan, wat ferwachte er? Ik kin wol goed mei Schurer, hie ik sein, mar ik koe de hele Schurer net. Ik hie him ris in briefke skreaun, foar myn koarte ferhalestúdzje tink, en dêr hie ik in freonlik andert op krigen, mear net. Ik haw letter heard dat Schurer my yn De Tsjerne helle hat, mar dat wist ik doe net. Ik wie net part fan in komplot, ik wist fan al dy literêre minefjilden neat ôf.

Ik haw besocht om him wat op te fleurjen troch myn resinsje te bagatellisearjen. Hy wie in fêstige skriuwer en ik wie 26, hy hoegde him fan in begjinnend kritikus dochs neat oan te lûken? Mar dat wie mis. Hy fielde him as man fan 45 helendal net sa wis fan himsels en fan syn kapasiteiten, dat sêch ik helendal ferkeard. Hy sei: ‘Wy prate oer tweintich jier wolris wer, dan binne jo sa âld as ik no en ik sawat fiifensechstich.’

Ik haw my oan dy termyn holden en noait wer kontakt mei him socht. As ik him earne moete, dan groete ik him, mear net. Mar tweintich jier letter wie der fansels helendal gjin ferlet mear fan in petear. 't Wie krekt as mei in skieding, wat sil men nei safolle jierren noch âlde keallen út 'e sleat helje? Wy ha wol werris praat, mar tige oerflakkich. Op 't lêst ha 'k him ek noch doke. Dat wie leau 'k sa kommen by de lêzing fan Piet Calis. ‘Do seist altiten noch “jo”, ja, it leeftydsferskil, hin?’ Doe ha 'k tenei ‘do’ sein, mar dat brocht ús neat neier ta inoar. Hat hy dêr ferlet fan hân? Ik tink it net. Ik hie wol graach in bettere relaasje ha wollen. Mar de man wie net benei te kom

[p. 229]

men. Hy koe midden yn in sealfol folk stean, as in hikkepeal, mei de fingertoppen yn 'e beide bûskes fan it jaske. Allegear stienen de lju te praten of ronnen hinne en wer mei in glês drinken, en hy stie dêr stokstiif. Jo moasten echt oer in drompel hinne: no rin ik op Wadman ta en ik sees goeie en ik freegje hoe is 't dermei?

Yn 'e tiid dat wy dwaande wienen mei it op 'e nij útbringen fan De feestgongers skille er my wolris. Altiten sneintemoarns tsien foar tolven. Ik tink dat er dêr dan de hele moarn tsjinoan hongen hie. Mar dat wie saaklik kontakt. Ik ha him yn dy rite ek ris sein dat ik dat boek poerbêst fûn. Hy glimke wat soer en sei: ‘Ja, 't is wat eksperiminteel, dat leit dy wol.’ En dan wie it praat ek wer út. Komplimintsjes fan my stelde er net op priis, tink ik. Mar miskien wurdearre er syn eigen wurk echt wol heel leech en hâlde er uteringen fan lof foar gekoanstekken.

It teiwaar hat mar even duorre. Yn 't lêst fan syn libben hie er de pest oan my. Hy wie noartlich om't de ku in seleksje fan myn koarte ferhalen útbrocht. Hy betanke foar Frysk en Frij om't ik yn in kollum it wurd ‘kutjegebrek’ skreaun hie. Hy wie lilk om't wy as bestjoer fan 'e ku syn memoares net útjaan woenen, wy hienen noed dat wy dy oan 'e strjitstiennen net slite koenen. Doe mochten wy Fioele en faam net útbringe yn 'e nije rige Klassiken.

Wy hienen fansels allegearre efter syn kiste rinne moatten om him de lêste eare te bewizen, mar dat hat er net wollen. No, dan net. Dy't n't oars wol, dy't n't oars sil, sei ús mem altiten. En sa is 't mar krekt. Anne Wadman lit by my net in leech plak nei, mar in kater.