Trotwaer. Jaargang 29

[p. 54]

[Nummer 2]

Dwersreed
Albertina Soepboer
De Fryske poezij is dea, leve de Fryske poezij.
In postmodernistysk ferhaal oer revolúsje yn Fryslân

Yn syn resinsje oer de nije bondel fan Sybout Hartog (LC, 31-2-1997) skriuwt Tjitte Piebenga dat er it sa spitich fynt dat oant no ta de wiere paleisrevolúsje yn de Fryske poëzij útbleaun is. Gjin bloed en geraas yn dichtsjend Fryslân, mar ‘maklike ferskes à la Holtrop, De Jong en Poortstra.’ Piebenga wol gjin ferskes, nee, hy wol it leafst swit sjen, want in dichter dy dichtet ‘foar de ivichheid’.

Dy revolúsjonêre Fryske dichter fan Piebenga, dat soe dan dy jonge dichter wêze dy't neffens Pieter de Groot troch ‘de âlde sekken en strûken’ yn in ‘suterich keammerke fan it Hûs fan de Fryske literatuer’ delset wurdt. (LC, 18-10-1996) Yn dat rotkeammmerke mei er dan dat iene gedicht skriuwe dat de literatuer hielendal feroarje sil. Mei dat gedicht sil er de revolúsje útroppe en sil er it Paleis bestoarmje. Ta eintsjebeslút sil er ‘Aksje, aksje’ roppe wylst it publyk foar him klapt. Hy hat it flikt en krijt as tank in gruttere keamer yn it Paleis.

In jonge dichter moat dus in revolúsje begjinne neffens Piebenga. Hy moat gedichten skriuwe dy't sa oars binne dat alles wat yn it ferline skreaun is fuortendaliks achterhelle is. Hy moat dat Paleis fan de Fryske literatuer ôfbrekke. Mar Piebenga ferjit wat. Miskien hat sa'n nije dichter der hielendal net safolle nocht oan om mei tegels te smiten. Wêrom soe er fersen skriuwe om in publyk te ferdivedearjen dat it leafst in noflike jûn hat mei in dichter dy't it allegear sa moai sizze kin? Soe er skoppe moatte tsjin dy dichters dy't yn it ferline mei syn allen ‘aksje’ rôpen en dy't no op de literêre jûnen yn Fryslân sa aardich foar inoar binne en sa gesellich prate kinne mei in slokje derby? Soe in jonge dichter überhaupt noch ferlet ha om tsjin safolle ‘noflikens’ yn te bolderjen?

Wierskynlik wol dy dichter net iens wenje yn it Paleis fan de Fryske literatuer dêr't de sompige dampen fan it klaai-ierappelsop him al fan fierren yn 'e mjitte komme. Hy sil him net thús fiele yn dat paleis dat oerdei wjergalmt fan it ‘noflik no’ en dêr't jûns yn 'e opkeamer de literêre strideraasjes bedobbe wurde ûnder it massaal sjongen fan it ‘Moai sûnder wjergea binne de Wâlden’.

Nee, dy dichter sil him omdraaie en dwaan wat

[p. 55]

Piebenga tinkt dat dizze nije generaasje allang net mear docht: it lêzen fan profetyske foargongers as Douwe Tamminga en Hessel Miedema. Hy sil tinke oan de rigels fan dy earste foargonger dat jonge dichters yn Fryslân orgyen hâlde wylst se teetiid ‘betochtsum plúzje oan in bitterkoekje’. Mei dy wurden yn 'e achterholle sil er it advys fan dy oare foargonger opfolgje. Hy sil mei ‘de kul oer it skouder’ hurd fuort drave út syn heitelân om te sjen wat der noch mear te heljen is yn de grutte wrâld fan de poëzij.

Soms harket er nei teksten út de popmuzyk. Soms sjocht er in performance dêr't dichters de lûdboksen finaal oan stikken raze troch it skandearjen fan Flaamske biermerken en antirevolusjonêre motto's as ‘Net als vroeger’. Soms sjocht of heart er poëzij op plakken dêr't er dy noait ferwachte hie. Soms lêst er gewoan in bondel en soms ek fan dichters út it Paleis fan de Fryske literatuer. Mar hy sil him noait earne by oanslute en hy sil al hielendal net om ‘aksje’ roppe.

Ut in frjemdsoartich nostalgy nei de tiid fan de - ismen en it net begripen fan de nije wrâld wei wolle guon minsken yn Fryslân sa'n dichter graach as ‘postmodernistysk’ betitelje, om sa mear gryp op de saak te krijen. Mar sa sil dy dichter himsels noait neame, al wie it mar omdat echte postmodernisten net iens yn soksawat as it postmodernisme leauwe. Alles dêr't de minske yn leauwe kin is úteinlik ommers mar in optocht ferhaaltsje.

Dat neffens de postmodernisten dé realiteit net bestiet en dat taal neat seit oer de werklikheid, dat sil de jonge dichter as in feit akseptearje en hy sil him der fierder net al te drok mear om meitsje. Hy sil wol ris twifelje oan de realiteit dêr't de measte Fryske skriuwers yn libje. Hy sil him wol ris de harsens brekke oer hokker realiteit er no eins yn skriuwt en yn hokker Frysk at er dat dwaan sil. Mar himsels postmodernistysk dichter neame? Hy siket syn eigen paad wol yn 'e wrâld. En what's in the name?

Hy sil dus gjin postmodernistyske-poëzij-paleis-revolúsje tsjin de werom-avant-gardistysk-foarút dichters útroppe.¹ Sels al wie er in postmodernist, hy leaut ommers nearne mear yn. Hy sil op syn heechst by it lêzen fan in stikje dêr't it wurd ‘revolúsje’ yn brûkt wurdt, it útbarste fan laitsjen om in realiteit dêr't men sa'n wurd noch op papier set. En miskien skriuwt er dêr wol in stikje oer.

Slute wy hjoed ôf mei in stik út in ‘postmodernistysk’ ferhaal fan Lolkje Hoekstra oer de jonge dichter en it Paleis fan de Fryske literatuer. En harkje goed.

Kreakjend gong de kastdoar iepen. Dêr stapte de dwerch út. Hy hie de âlde duster fan ús mem oan. As in keningsmantel mei in lange sleep. De wide mouwen hongen oer de flier. Hy hold syn rjochterearm omheech en de mouwe sakke stadich ôf. Yn syn hân hie er in brief dy't er my oerlange. Ik lies myn namme en adres op 'e slúf. Ek dat ik in miljoen wûn hie, yn goudene letters. Dat brief soe ik net iepenje. Dat wie net oars as âld papier.
Doe trúnde de dwerch my oan. Doch mar, sei

1 De literêre term ‘werom-avant-gardistyk-foarút’ wurdt by myn witten foar it earst brûkt yn it essee Postmodernisme en de twa offisjele tydskriften yn Fryslân fan Josse de Haan, Hjir, novimber 1994.

[p. 56]

er, kinst mar better wol dwaan. Der sit in gouden kaaike yn. Dy past op de sulveren doar dy't fan in glêzen kastiel de poarte is. Mar ik skodde de holle. It spyt my, ik leau der net mear yn. (Hjir, desimber 1995)

De Fryske poëzij is sa dea as in paleisstien! Leve de Fryske poëzij!