Trotwaer. Jaargang 29

[p. 30]

Rein en oar wetter
Jan Watsema

Yn 'e bus werom nei Marrum tocht Murk: at dy pûde njonken my no mar net omdonderet. Hy siet wat efteryn, dan koe er sjen wa't der yn kaam. Yn Hallum miende er dat er in pet by de halte seach, mar it die bliken gjin kontroleur te wêzen. Hy hie twa strippen ôfstimpelje litten, dêr kaam er Ljouwert mar amper mei út. It wie al hast tsjuster, je koenen fernimme dat de dagen koarten. Hy hie noch efkes de stêd yn west: keapjûn. De hiele dei yn 'e hûs sitte, dêr waarden je ek gear fan. Dan smakke it iten hielendal net. Fan juster hie er noch wat sprútsjes stean - in frikandel fan De Boppeslach der by en hy wie wer klear.

Hy sokkeballe nei hûs. De earste helte fan 'e dei wie er nochteren bleaun, mar yn Ljouwert hie er foar't er de bus yn stoep noch hurd in pear efteroer slein. De fideoteek dêr't er altyd hinne gie hie ticht west. By it rjochtsgebou hie er in oare fûn. In gelok noch dat er syn rydbewiis by him hie. It kaam net allinnich troch de nije saak dat er sa lang wurk mei it útsykjen hie. Gewoane seks wie er op útsjoen, in gewoane kut allyksa. Hy fûn, der moast wat út komme. In frommes dat pisse, dat wie wer ris wat oars, mar dan moasten je wol better sykje, safolle fideo s wiene der op dat mêd net. Hy keas trije út en frege om in neutraal pûdsje.

Moast er der no earst in fideo yn wippe of in frikandel helje, hy koe min út 'e rie komme. Doe't er hast by de doar wie tocht er: dochs mar earst efkes in frikandel, oars komt it der ek net mear fan. Aukje fan De Boppeslach frege him noch hoe't de bearehap juster smakke hie. Har dikke efterste koe mar krekt yn 'e spikerboks. Yn it doarp seinen se dat hja mei har heit ommeneuvele. Murk hie ek al ris besocht om it mei har oan te lizzen, mar hja hie him ôfstegere. Hy soe oars ek net witte wêr't er it mei har oer ha moast, oer patat wiene hja gau útpraat.

It wie ien fan dy dagen dat de swiertekrêft him hast oermânsk waard. Eltse stap like ien te folle. De druk op 'e eagen wie sa grut dat er de hiele tiid dat er de linzen ûnskerp op tichtby hie in twirre fan lytse beltsjes seach. Te lang op bêd lein faaks, dêr krigen je sa'n swiere holle fan. Moarn moast er mar in putsje by syn omke yn Hallum dwaan, dat fersette de sinnen wat.

De gerdinen - fan dy dy't in ûleboerd iepen lieten - hongen giel foar de ruten. Hoewol't it al dagen koarkdroech west hie roek it yn 'e hûs moassich en nei bedoarn iten. Yn de trije jier dat er by de frou wei wie hie er noch mar in pear kear stofsûgere. Allinnich de wask, dy die er regelmjittich. Dat koe ek net oars - it bêdeguod koarre er om 'e safolle tiid ûnder. De keamer wie snústerich, mar net rommelich: it stof en it fet diene har wurk, mar de paadsjes dy't er sels troch hûs skoffele wiene smel en altyd deselde.

[p. 31]

De earste fideo wie Murk mar min nei't sin: it wie in man dy't in frou ûnderpisse - dêr hie er net oan tocht, dat dat ek koe. Hy seach him net út en die de twadde der yn. Dat like better. Hy helle de bûsdoek út 'e bûse en de kul út 'e boksem. It frommes op 'e fideo sei yn it Dútsk dat hja altyd al graach in man oer de kul pisje wold hie. Hja gie yn bad stean - je koene it net sa mar yn 'e keamer rinne litte, al miende Murk dat der estrikken oer de flier leine - en de kamera die har bêst de minutiae fan it barren fêst te lizzen. Hja dripke noch wat nei doe't Murk tsjin syn hichtepunt oan siet.

‘Wat sil' we no ha.’ Feike stie yn 'e doar.

‘Ferdomme, hiest net even oanklopje kind,’ stinde Murk, wylst syn hert him hast de kiel út sprong. Hy waard fjûrread, ropte oan 'e rits en doe't dy net ticht woe, die er de trui der oerhinne. It frommes wie ûnderwilens it bad út skommele en in nije shot liet in grou efterein sjen dêr't in kul yn op en del gie. Murk skeat oerein en pakte de ôfstânsbetsjinning. Feike wist net hoe't er der mei oan moast. Hy woe eins wol wer fuort mar syn fuotten woene net. Hy wist ek net wat er sizze soe. In hiel skoft stiene de mannen inoar tsjinoer. De harsens koene it net oan. Lang om let sei Murk: ‘Ik wit wol, wy rinne sa by inoar yn en út, mar klopje dan op it rút ast der oan komst.’

Dat bruts it iis wat. Feike sei: ‘Mar hoe koe ik no witte datsto nei sokke dingen sjochst. Ik miende datst der altyd fan dy aksje- en moardfilms op hiest.’

‘No ja... Dêr hast ek neat mei nedich. Ik kin yn hûs dwaan en litte wat ik wol. En at ik in seksfilm sjen wol, dan moat ik dat sels witte. Dêr ha 'k dy net by nedich.’

Dêr koe Feike wol ynkomme en hy draaide wat by. ‘Hast it hjir oars aardich op temperatuer. Dy kjeld by my, ik krij der stive skonken fan.’

‘Gjin gas en elektrysk betelje en de waarmte en it ljocht hjir wei helje, tink.’

‘Ljocht ha 'k wol, dat witst, mar goed, by in kears sjochst ek net it meast, en altyd dat blikfretten op it petroaljesteltsje - it hiele hûs stjonkt der nei.’

‘Ik begryp ek net hoe 'st it úthâldst. Kinst better wat minder sûpe en dyn rekkens betelje.’

‘Hoe soe 'k no dy tsientûzend gûne ôflosse kinne. Fertel do my dat ris. Ik soe my oars noch foar gjin gûne troch in frommes bepisje litte wolle.’

Murk seach nei syn krús en fernaam dat it guod noch hieltyd de boks út hong. Hy draaide him om, seach de dyk út, die de ritssluting ticht en iggewearre: ‘Mar do betellest dêr ek neat. Meist bliid wêze dat se dy der net útskoppe. Dy âlde wyfkes njonken dy sjogge dy ek leaver kommen as gean.’

‘Ik sit simmers net bûten op in krat bier foar de doar foar my út te sjongen. Ik soargje net foar oerlêst.’

‘Goed, ik ha myn nocht fan dit kutkammen,’ sei Murk mismoedich, ‘ik ha gjin buorlju. De hiele boel stiet hjir ommers hast leech. En Zonderland en de frou, dy komme allinnich har útrikke hoal út om nei de winkel of nei de dokter ta. Tochst dat ik my om dy ronfelkoppen bekroade. Dy

[p. 32]

keardel hat oars gjin praat as oer wat in kloatedoarp dit is, dan hie er dêr mar bliuwe moatten yn Rotterdam - of wêr komt er wei. Mar wolst in pilske.’

‘Ik ha noch ien yn 'e bûse.’ Feike helle in heale liter Heineken út 'e binnenbûse fan syn stúsjekoarden jas. It wie in grauwe keardel, dik oer de hûnderd kilo. It measte fet woeks oan by de nâle. De kop siet flink yn it burd en it fette hier wie as mei in túnklauwe nei efteren kjimd en hong yn in bôge oer de kraach. Dan seach Murk der kreas út, hy wist de kapper noch te finen en de tosken stienen him noch rjocht en wyt yn 'e mûle. Ek de klean lieten him net ûnferskillich. Hy hie in ljochtblau trainingspak mei op 'e earms in wyt streepke oan.

Hja gienen sitten. It lûd fan 'e fideo wie noch te hearren. Feike tocht wer oan syn plan om moarn nei syn omke ta: ‘Wolst moarn mei nei Hallum, Jan wol noch hiel wat oan syn hûs ferspikerje. Foar de garage kin er wol in pear knoffelders brûke.’

‘Dêr ha 'k net folle nocht oan. Ik hie dy krekt freegje wold ast moarn nei de nachtmerke yn Aldebiltsyl wolst. Harke kin ek wol mei, dy hat in auto.’

‘Dan moat er al wat oars oanlûke as dy ivege overall fan him. Ik ha 't der net bot op stean. Mar goed, ik soe ek net witte hoe't wy der oars komme moatte, in fyts ha 'k net.’

‘Sille wy hjir tsien oere wei? Ik kom dy om njoggen wol opheljen. Giesto moarn by Harke del?’

Harke wie lykas Feike in echte Marrumer. Hy wie de jongste fan in kroas fan tsien bern. Wurk hie er nea hân. Syn boadskippen die er yn in kroade en wat er fierders noch nedich hie helle er by de minsken út 'e hûzen. Somtiden seagen hja him ek yn 'e ôffalbakken sneupen. Wat er dêr socht wisten hja net.

Murk syn foarrige fideo wie him út 'e hûs ûntstellen en hy fertocht Harke derfan dat er it dien hie. Harke - sa wie syn betinken - hie jild nedich, want eltsenien wist dat er yn syn âld Skoda hast eltse dei nei Ljouwert op en del ried. En yn Ljouwert sloech er in weike rjochting Ritsumasyl yn. Dêr lei de boat dêr't er syn Nederwiet wei helle.

De oare jûns stie Harke mei syn Skoda by Murk foar de doar. Feike trille noch nei fan de foarrige deis. Om de stimming der wat yn te bringen helle Murk seis fleskes Brouwers út it hok. It foarfal fan justerjûn hie him yn 't sin brocht dat je de kul ek noch earne oars foar brûke koenen. Hy woe jûn efter de froulju oan: ‘Foar twa jier wie wylde Tryn der ek, witst wol, dy't fan Ale-moai-waar skieden is.’

‘Dy is my te âld,’ sei Harke, ‘en te smoarch om oan te pakken. Karst hat der ommers ferline jier oerhinne west en hy sei dat se nei stront stonk.’

‘Dat kin wêze, mar it is in fleurige hittepetit. En do bist ek wat jonger as wy,’ sei Feike. Syn triljen wie opholden. ‘Akke is mear wat foar dy, dy smookt ek fan dat spul. Wat alternatyf, hin. Hja sizze, har heit hellet it spul sa by Swarte Harne út it Waad. It spielt dêr oan en hy bringt it nei Ljouwert.’

[p. 33]

‘Dat wit ik net,’ sei Harke, ‘mar dat is oar guod as wat ik smook. Dat teelt Siebe sels yn 'e boat. Kostet him hannen fol stroom.’

‘Ik begryp yn 'e goedichheid net watst der oan fynst,’ brocht Murk op it aljemint. Dêrmei wie it petear op in dea punt oanlâne en foar't it bier op wie giene hja nei de auto.

De nachtmerke wie al in skoftsje oan 'e gong, mar it countryfeest mei de rodeo begûn pas tsjin alven, dat hja koene earst noch wol oars oan en setten ôf nei in kafee te Sint-Anne. It die bliken dat de kroechbaas deselde wie dy't in pear dagen ferlyn by Feike west hie - foar in ûnderhâldsbeurt fan 'e ferwaarming. Feike hie de man doe dúdlik meitsje moatten dat er wol ferwaarming hie mar al sûnt in jier of wat ôfsluten wie. Mei sa'n earme lûs derby koe de kroechbaas net oars as jou in rûntsje wei, en de mannen lieten it har bêst smeitsje. Nei in oerke koene hja mei rjocht en reden sizze dat hja te Sint-Anne west hiene.

Yn Aldebiltsyl wie it in drokte fan belang. Op in terrein foar it doarp stie de grutte tinte, fierderop hiene je de kreamkes fan 'e bradery. Harke sette de auto op in grut stik greide en de mannen diene in slach oer it fjild, by de kreamkes del, en nei it kafee by de brêge. It wie dêr groatfol, hja koene net mear sitte, en wylst Harke wat om him hinne seach rekken Murk en Feike mei wat froulju oan 'e praat. It woe net rjocht op 'e gong komme, en nei in skoftsje panderen hja nei de grutte tinte.

It reinde noch altyd net mar de loft siet ticht, dat koene je wol sjen oan 'e grauwe wolkens dy't boppe de slingers fan ljochtpitsjes dreech oer har hinne skoden.

Doe't hja it feestterrein op kamen waarden hja as fee stimpele. Bûten de tinte stie in apparaat mei in hynder dat alle kanten út fleach. Der stienen wat manlju mei de hannen yn 'e bûse om hinne en de rider waard nei't er der in pear minuten op sitten hie oerdwealsk en sette it op in roppen en razen. Dat fjurre it kloftsje wat oan en hja hâlden de plastik glêzen mei bier omheech. Feike koe dy keardel wol dy't der op siet. Hy mocht him net lije of sjen. Doe't hysels by it koekjefabryk yn Hallum dien krigen hie, hiene hja Oebele - sa hiet er - op syn plak set. En dy fretter kaam er no noch geregeldwei tsjin.

It hynder wie útskodde en de ruter stoep mei in reade harsens op 'e grûn. Hy lake en syn eagen moeten dy fan Feike. De grize rûn him oer de grouwe. Dit wie gjin wurk mear foar him - mei syn twahûnderd pûn op sa'n hynder jotskje. Sels it rinnen wie him hast oer de meuch en de lêste tiid hie er pine by it hert. Hy sakke ôf nei de tinte. Foar de yngong luorke in herder nei him op. It spjuchtige bist sloep hin' en wer en it ket rattele efter him oan. Murk skytskoarre wat om der del, mar doe't er fernaam dat oaren der minder muoite mei hienen gie er yn harren sok mei en skode oan by Murk en Harke, dy't al wer bier foar de noas hiene.

Op it poadium spile in countrybandsje en dêrfoar wiene wat steltsjes oan it dûnsjen. De muzyk galme troch de tinte - bluegrass. In cowboy mei in skriemerich lûd song it iene ferske nei it

[p. 34]

oare, dan wer mei opswypkjende gitaar en dêrnei rêstich. De taffeltsjes en tafels wiene oer de hiele rûmte ferspraat. Oan 'e kant leine balen strie. De âlderein siet op 'e stuollen, de jongelju op it strie. Foar de taap wie de modder wiet fan it bier. Op de plakken dêr't it der noch net ôfrûn wie koene je oan 'e gielbrune kleur sjen dat it gers krekt noch meand wie. It roek der nei woarst, bier en sigarettereek. De minsken wiene seldsumme gol en fleurich, in protte wiene oan it oangean en mâltjirgjen.

Murk krige Tryn op 'e kuer. Hja siet mei wat manlju en oare froulju om in taffeltsje en sa te sjen hiene hja in protte wille. Murk skeat omheech en rûn op har ta. Tryn wie bêst te brûken. Nei in skoftsje praten skeuvelen hja oer de dûnsflier.

Letter giene hja wat fan it lûd ôf stean. Murk hie it wurd. It praat kaam op 'e bern. Hy seach syn dochter fan trettjin noch eltse wike en hja hie har dochter fan fiif by har yn 'e hûs. Murk hie wol ris by har yn it húske tsjin 'e seedyk op 'e kofje west. Hja fielde him goed oan, miende er. Hiel oars as syn eks, dy hie him it hûs út knikkere. Sy hie har nocht hân fan syn gesûp. En dan hie hja him ek noch troch ‘en dei om 'e teannen hân. Hja wie spikergek wurden. Murk fan syn kant hie miend dat er op mear begryp rekkenje mocht, mar dat wie dus ôffallen. En no mocht hy der by har ek net mear yn, dat at er syn dochter sjen woe, dan moast er mei har by syn omke ôfprate. Mar ek syn eigen bloed hie har nocht fan de lucht fan bedoarn bier en swiere shag. En dêr mocht Tryn blykber wol oer, of hja sette har der alteast oerhinne. Mar har tagedienens woe der by Murk net rjocht mear yn, hy wie skou wurden fan froulju as in hûn fan bruien.

No hiene hja hiel wat bier yn 'e nâle en Tryn wie al wat ûnfêst en it praten woe ek net mear sa. Hja gie tsjinoer him stean en foel tsjin him oan. Hy koe har noch krekt opkeare. Hja taaste nei syn krús. Dat die sear, dat koe er better sels. Hy holp har oerein en seach ûnnoazel om him hinne. It wie al hast ien oere en de sjonger gûlde der no suver oer.

This world 's no place to live in
But its home

Feike en Harke sieten noch altiten oan itselde taffeltsje. Tryn wie ûnder it swilk. Hy plakte har op in stoel del, rûn nei de taap en skode wer mei trije gleskes by Harke en Feike oan. Dy eagen ek net mear sa fris.

‘Ha jim' jim' wat fernuvere,’ frege Murk.

‘Wy krije de tiid wol om,’ wie Harke syn andert.

‘Mar ik wol hjir oars ek wol wei. Myn kop sûzet der oer. Ik bin hjoed net by myn sûpenstút.’ Feike seach der ek grau út. Syn eagen wiene read.

‘Ik woe noch wol nei Ljouwert, nei de hoerkes,’ brocht Murk yn it fermidden, ‘dy sille noch wol nochteren wêze, tinkt jim' ek net. It is hjir ek mar in bistebrot. Moast ris om dy hinne sjen.’

Feike seach om him hinne. Der wiene noch altyd minsken mei in protte wille. Hy hie net folle nocht om no noch nei Ljouwert, mar faaks at er der wie dat er dan wer wat byluts. ‘Hasto jild by dy,’ frege er Murk.

[p. 35]

‘Ik ha noch in bûsfol, kinst wol fan my liene. En do, Harke?’

Dy sei: ‘Ik wol jim wol nei Ljouwert ride, mar foar my hoecht it net.’

Dat hja setten ta op Ljouwert. Mar by de wein komme en him iepen krije wie noch in dreech wurk. Ien kear yn 'e auto fleagen se fuort, op 'e Hallumerhoeke oan. Krekt yn 'e bocht foar de buorren skeat de Skoda fan 'e wei en skampte tsjin in beam. Murk, dy't njonken Harke foaryn siet, flokte him de hûd fol, mar de auto wie al wer op 'e dyk. Harke hie him dizze jûn noch net sa goed field. Doe't er op 'e wei nei Ljouwert siet trape er flink op 'e sturt. Mar de wille wie koart: by Hijum stiene twa plysjes yn reflektearjende oranje pakken op 'e dyk, de ien mei in ljocht yn 'e rjochter hân dat dreech op en del gie. Harke seach it noch krekt en remme.

Blaze hoegde er net, de hiele auto stie stiif fan 'e dranklucht en ek de faasje wêrmei't Harke oer de dyk riid moast de gesachdragers opfallen wêze. Hy wie lykas de oaren gjin ûnbekende fan de plysje yn de oanbuorjende gemeente. Hja moasten de wein út, Harke liet de papierren sjen - dy wiene ynoarder, mar de auto waard nadere. Harke moast mei, in nacht yn Stiens bromme, en de oaren koene nei hûs.

De swiere loft hie it earste wetter al in skoft lyn falle litten en de storein fan krekt wie no yn it natriumljocht fan 'e lantearn yn dikke, rjocht delfallende drippen oergien. Harke stoep by de plysjes efteryn en Murk en Feike panderen nei hûs. It wie nei Marrum sa'n fiif kilometer. Hja wiene al gau oan it fel ta wiet. Feike hime raar en koe Murk min byhâlde. Foar Hallum sette Feike op 'e berm ta, hy moast pisje. Murk ek. Hy bleau op it fytspaad stean en sei: ‘Pisje kinst altyd wol.’