Trotwaer. Jaargang 28

[p. 214]

Trioel
Proast hearen!
Oene W. Nijdam

In masterset

It soe stil wurde yn Fryslân, in soarte fan kultureel isolemint. Molkwar sûnder Mozart, Bitgum sûnder Beethoven en Tsjom dat Tsjaikovky misse moast. Koaren koenen harren jierlikse útfierings foar in grut part ferjitte, sa wie it ferhaal. En Frysk muzyktalint bleau net oars oer as op 'e trein nei Grins ta.

It mankelike byld út de dagen, no sa'n seis jier lyn, doe't ús provinsje it Frysk Orkest kwytrekke, it orkest dat ‘bliuwe moast’. Aksje, politike druk, stikken yn 'e krante, it mocht net helpe. De Slach by Warns jitris ferlern.

Teminsten, sa waard der foarhinne (en soms noch) tsjinoan sjoen. De fraach is oft dizze fisy strykt mei de wurklikheid. Binne de kwaliteit en it oanbod fan serieuze muzyk yn Fryslân hjoeddedei minder as yn it ferline?

Nei myn idee net. Sterker noch, it saneamde Herenakkoord, hat goed west foar Fryslân, benammen foar Ljouwert. In masterset fan de eardere Kommissaris fan de Koaningin Hans Wiegel en syn kultuerdeputearre Johanneke Liemburg. In útklaaid orkest, op stjerren nei dea, en in konservatoarium, dat fan de oprjochting ôf oer en tefolle wie (der binne mien ik noch tolve konservatoaria oer en dêr wurdt aanst ek noch wol yn snijd), ruilje tsjin in folweardige konsertseal (de nije Harmonie) en in leger oan studinten foar it Van Hall-ynstitút, dat kin wol út.

De fúzje fan it Grinzer Noordelijk Filharmonisch Orkest en it Frysk Orkest ta it hjoeddeiske Noord Nederlands Orkest hat foar ús provinsje mear foar- as neidielen. Better in folweardige Mahler yn De Lawei en in triljende Sjostakovitsj yn De Harmonie, as in nearzige ‘Nachtmusik’ yn Sint Nyk of in broddelige ‘Bolero’ yn Boalsert.

En wat it sjauvinisme oanbelanget, dat moat net oerdreaun wurde. Wat makket it út oft dy Russen, Tsjechen en Hongaren no mei de bus út Grins komme of yn Ljouwert e.o. wenje? It giet der om wat wy yn 'e konsertseal te hearren krije. En dat is kwalitatyf better as oait tefoaren. Eltse musikus sil dêryn meistimme, ek dejingen dy't eartiids foarop rûnen om ‘ús Frysk Orkest’ te behâlden.

De Beurs

Dochs is der gjin reden om snústerich te dwaan oer it Frysk Orkest, in fenomeen dat paste yn it ramt fan 'e tiid, al wienen der yn de dagen doe't it orkest syn profesjonele status krige (1956) ek al twifeljende lûden te hearren. Oer de ‘deaden’ neat as goeds. We hawwe genoaten fan 'e muzikanten, fan de solisten en net te ferjitten fan de

[p. 215]

bûnte staasje diriginten, de melodramatyske Alfred Salten foarop.

Mar begjin jierren santich, earder as de measten tinke, gong it mis. De gemeenteried fan Ljouwert doarde it doe net oan de Beurs as konsertseal te ferbouwen (in prachtich plan fan arsjitekt Kalma) en keas foar it opknappen fan de akoestysk minne Harmonie. De deastek op termyn foar it Frysk Orkest, want sûnder goeie akkommodaasje gjin folweardige orkestkultuer, dat wit eltse musikus. Doe hat Ljouwert de boat mist. De triennen dy't yn 'e dagen fan it Heare-akkoart sa ryklik floeiden, wienen dus foar in grut part krokodilletriennen.

It koe natuerlik net lûdop sein wurde, mar yn harren hert wienen de measte musisy bliid dat se befrijd wienen fan it geswalk troch de provinsje, ferlost fan faak ûnmooglike spylplakken. En finansjeel waarden de saken ek goed regele. It moast wol even wenne, mar yn de Oosterpoort wie Fryslân gau ferjitten.

Muzyk by 't soad

Grins dus winner? Dat falt noch te besjen. Want wylst de terrassen yn Ljouwert grôtfol sitte mei studinten dy't troch de ‘hearen’ dizze kant útstjoerd binne, driget yn Grins de skiednis him te herheljen.

It NNO wie noch mar in pear jier los of der waard yn Den Haach al knabbele oan it ‘akkoart’. Yn pleats fan de taseine 89 formaasjeplakken moasten se it yn Grins mei tsien minder dwaan. En dêr bliuwt it net by, want no komt, wat Jan Blokker sa treffend neamt, de ‘reusachtige Nuis’ mei it plan it NNO 17,5 persint fan it budzjet opbringe te litten út eigen ynkomsten. Dat bedrach, ûngefear 1,7 miljoen gûne, soe yn it jier 2000 helle wurde moatte. In ûnmooglike opjefte foar in orkest dat te krijen hat mei in tebekrinnende belangstelling.

En by it konservatoarium is it ek al net inkeld fleur en faasje. In gearwurkingsferbân moat it ynstitút hoedzje foar wat yn it Nederlânsk sa moai in ‘sterfhuisconstructie’ neamd wurdt. Der falle yn 'e takomst klappen, dat is wis.

En Fryslân? Muzyk by 't soad. We litte se goedmoedich oer ús hinne komme, de jierlikse útstapkes fan it Grinzer konservatoarium en de konserten fan it NNO. Oer it nivo en it oanbod hawwe we yn trochsneed net te kleien! En mocht Grins yn 'e takomst Fryslân achteroan gean, dan binne der wol oaren dy't it ‘hiaat’ mar al te graach opfolje. By de Fryske koaren is soks al bard. Dêr nimt bygelyks it Nieuw Philharmonisch Orkest in part fan de begeliedings mei wille oer.

En ús muzyktalint? Dat kin de trein nimme, of in keamer sykje yn Amsterdam of Den Haach (wat se foar in part al dogge). Krekt as dy tûzenen hbostudinten, dy't de terrassen fan Ljouwert befolkje. Earst in pilske en dan nei de nije Harmonie. Wa is no eins de ferliezer? Proast ‘hearen’!