Trotwaer. Jaargang 28

[p. 212]

Trioel
Met professor Breuker op vlinderjacht
Doeke Sijens

Over: Dr. Ph.H. Breuker, Obe Postma als auteur van het sublieme. Ljouwert/Leeuwarden, Fryske Akademy, 1996, 59 blz. Prijs: f 5,-.

Voor een kersverse hoogleraar is zijn oratie de ideale gelegenheid om te tonen wat hij waard is. Professor Breuker koos als onderwerp voor zijn publieke optreden bij de Universiteit van Amsterdam op 31 mei j.l. het werk van Obe Postma. Verwonderlijk is dat niet. Deze dichter is in hoge mate ongrijpbaar en vormt daarmee een uitdaging voor elke literatuurwetenschapper.

Hoewel het grootste deel van zijn toehoorders bestond uit Friezen, sprak de heer Breuker zijn oratie uit in het Nederlands. De reden dat hij voor die taal koos zal wel een universitair-politieke achtergrond hebben, maar dat de Friese Academie de rede vervolgens ook in die taal uitgeeft, is toch wel verrassend. Hoeft deze zwaar gesubisideerde instelling zich niet aan de strenge ‘taalbevorderende’ verplichtingen te houden die voor de andere Friese uitgevers gelden? Of is deze uitgave vooral bedoeld om te laten zien wat de Friese wetenschap in huis heeft? Als dit laatste een motief is geweest, dan hadden zowel uitgever als schrijver wel wat meer hun best mogen doen. Op de omslag van het recensie-exemplaar dat Trotwaer kreeg toegestuurd staat: ‘Dr D. Gorter, Het Fries als kleine Europese taal.’ Erg professioneel is dit niet. Zo had de corrector van de uitgeverij ook moeten weten dat een rede nooit ‘in verkorte vorm uitgesproken’ kan worden, zoals op het titelblad wordt gemeld. Eveneens had voorkomen moeten worden, dat een veel te lange zin kon ontsporen door het verkeerd gebruiken van het woordje ‘die’. En hoe kan iemand, die de subtiliteiten van een dichter probeert te ontrafelen, menen dan eenheid ‘onontwarbaar’ zou kunnen zijn?

In hun ijver alle Fries uit de tekst te bannen, wordt een bundel van Postma De lichte aarde genoemd, hoewel het boek niet in het Nederlands is vertaald. Kennelijk is De ljochte ierde niet chic genoeg, want Wordsworth wordt wel in zijn eigen taal geciteerd. Tot welke hoogte de taalacrobatiek van uitgever en auteur kan gaan, blijkt uit het citeren van een gedicht van Emily Dickinson. Dit werd door Postma vertaald in het Fries en wordt nu door Breuker weer in het Nederlands vertaald in ‘een zo letterlijk mogelijke vertaling’ van Postma!

Breuker wil aantonen, dat het werk van Obe Postma tot de stroming vam het ‘sublieme’ behoort. Niemand die daar op voorhand bezwaar tegen zou

[p. 213]

hebben: het is een weidse stroming, waarbinnen vele meningen passen. Bovendien, elke lezer van Postma weet dat hij een romanticus was, met een hang naar het verleden en voorbije momenten.

Maar professor Breuker wilde in de hem toegemeten 30 minuten niets aan het toeval overlaten. Met emmersvol tegelijk werd alles wat hij als bewijs had verzameld, over de luisteraars uitgestort. Deze overkill wordt nog eens verdubbeld in de gedrukte versie van zijn rede. Aan de twintig bladzijden tekst zijn maar liefst 164 noten toegevoegd.

Niemand zal nu meer twijfelen aan de kennis van Breuker. Als voorbeeld van het effect daarvan op zijn oratie, het begin van een zin op blz. 6: ‘Ik zou het opnoemen bij Postma met Paul de Man, die het bij Hölderlin en Wordsworth signaleert, en aansluit bij Adorno en Auerbach, willen interpreteren (..)’ Wie durft dan nog tegen te sputteren? Noot 6 luidt: ‘Lokke 1982, die geïnspireerd werd door Jauss' signalering van de relatie tussen Mallarmé's poëtica en het Duitse idealisme.’ Door al zijn kennis zo nadrukkelijk te demonstreren raakt zijn betoog geheel overwoekerd. Breuker bewandelt ook vele zijpaden en weerlegt en passant zoveel mogelijk andere auteurs, zodat de lezer (en eerder al de luisteraar) de draad vrijwel direct kwijt raakt. Dat wordt nog in de hand gewerkt door de behoefte van professor Breuker om werkelijk alles wat hij over het werk van Postma weet met elkaar te verbinden. De dichter wordt daarmee zo gecompliceerd gemaakt, zo volkomen beroofd van elke spontaniteit of subtiliteit, dat het ongeloofwaardig wordt. Zijn dorre, boekhoudkundige benadering roept de vraag op of Breuker wel voldoende affiniteit met het werk van Postma heeft om het te kunnen analyseren.

En is Obe Postma nu een dichter van het ‘sublieme’? Tsja. Misschien. Uit de oratie van Breukers is op te maken, dat Postma bepaalde passages heeft aangestreept in het werk van Kant en dat hij Dickinson heeft vertaald, maar ook een concurrentiestrijd voerde met Boutens, die destijds kampioen verhullend onthullend schrijven over homoseksualiteit was. Tevens staat vast dat de beschrijving van Wordsworth in Kindlers Neues Literatur Lexikon net zo goed over Postma had kunnen gaan. En Wim Hazeu en Gerrit Jan Zwier hebben absoluut ongelijk als ze Breukers mening over de beinvloeding door Postma van Slauerhoff verwerpen.

Professor Breuker is met alle netten, die hij kon vinden op jacht gegaan naar de zeldzame Kornwerder vlinder. Resultaat: tuin vertrapt, vlinder ontsnapt.