Trotwaer. Jaargang 28

[p. 202]

Tiid en it gewicht fan wurden.
Margryt Poortstra

Dizze kear wol ik net dat se my ophellet fan it stasjon. Ik ha ferlet fan mear tiid, kin net fan de iene wrâld, dy fan it swijen - want ik meitsje as it net hoecht gjin praatsje mei de treinreizigers om my hinne; ik harkje - oerstappe yn dy fan de wurdefloed, de fontein, de foarearst net yn te daamjen stream. Ik lês, soms in boek, it leafst hielendal út, soms in tiidskrift, it is mar krekt hoe goed ik my konsintrearje kin, of ik sjoch om my hinne. De iene kear lit ik my meinimme troch de wurden, de oare kear troch alles om my hinne, it feroarjende lânskip.

It hat altyd sa west, al mear as tritich jier: it praten, it hast oanienwei praten, fan de iene taal op de oare springend, fan it Hollânsk op it Frysk, op it stedsfrysk, de tuskenfoarm, dy't der mei de jierren útsliten is.

Wy prate, krûpe by har ûnder it dakfinster op 'e solder tusken de steapelbêden, brûke stikem de grammofoan fan har âldere susters en stelle op 'e teannen de plaat fan Herman van Veen, dy 't wy griis draaie. Romantysk binne wy en in bytsje tryst. Te lyts foar folwoeksen en te grut foar bern. Yn 'e knipe fan in grutte húshâlding, sy mei in rigele broers en susters boppe har, ik mei in stel ûnder my, en elk mei in heit dy't foar 't gefoel inkeld komt te iten en te sliepen en in sloovjende mem yn 'e hûs. By ús rûkt it nei snijbeanne en appels, is it bûten stil en grien. Yn har hûs rûkt it nei fisk en oalje, hinget in ûnbidich betonnen blok fan in hyskraan as in ivige driging boppe it dak. Om ús hûs hinne is it bang leech, om har hûs hinne stiet alles fol. De driging prate wy fuort troch alle hope en ûnwissens út te wikseljen. Húswurk, rippetysjes, lang of koart hier, leararen, de ynrjochting fan it hûs fan ús dreamen - romte, sealen fan keamers, bewenne fan twa minsken - skoallereiskes, jonges, altyd de leafde.

Se komt by my te sliepen en se moat de acht kilometer fytse dy't ik alle dagen gean, by de dyk lâns dêr 't de trekkers ûnderweis nei de feiling en in inkelde bus it grutste gefaar foarmje. Troch de greiden, by de ljippen lâns, de lamkes, de kij, de biten, de ierdappels, de pleatsen. Wy prate en wy laitsje, want wy stekke elk in hân út oer de grins tusken stêd en doarp, fan de iene taal nei de oare.

Wy teare ús op, yn har tredde hûs, elk oan in kant fan de bank, in krukje foar de glêzen by de hân, in jiskebak tusken ús yn.

‘Ik kin ite wat ik wol,’ seit se, ‘en ik kom gjin pûn oan.’ De foarmen yn wurden, de wurden yn 'e romte tusken de wite muorren, ûnder it tek fan de boppelaach, de souder, de sliepkeamers, it dak, de loft. Ticht by de grûn bliuwe wy.

[p. 203]

‘Read stiet my goed, ik moat net fan dy bleke kleuren hawwe, dan sjoch ik der net sûn út.’ De keamer om ús hinne sykhellet troch. By it no en dan nei de keuken of it húske rinnen streaket it flierkleed ús ûnder de fuotten, yn de ruten kinne wy ús oan alle kanten spegelje, ússels en in râne om ús hinne, dûbel glês, twa kear wy. Ik praat likefolle as sy, mar fan mysels wit ik alles al, fan har it measte, mar net alles, net fan juster en in pear wike lyn, net wat ûnder it oerflak lein hat en jierren letter nei boppen komt.

Dochs binne it net de swiere ferhalen, is it net it iepentearen, it bepraten fan it net tsjin oaren útsprutsen, bleate sels. Dat ek. Mar mear noch is it it ûnder de lûden opsleine, de net útsprutsen betsjutting, it ferskowen, likegoed as it fansels sprekkende. Want it is as fansels, dit útwikseljen, elkoar betaasten mei de eagen, de earen, it sykjen ûnder de wurden.

Ik sjoch hoe griis har hier wurdt, en se seit: ‘Alle dagen fyts ik nei myn wurk. Ik bin sterk yn 'e earmen. Frjemd eins, ik soe in roeier wêze kinne.’ Ik fiel har net oan 'e spierballen, ik sjoch nei har, en mear noch as har stal sjoch ik it famke dat troch har eigen ferhalen rint, de sterke, dy't harsels de plicht oplein hat foar oaren te soargjen, foar my no. Se sil my wat te drinken ynskinke.

Wy ferjitte in nije cd op te setten. Wy hâlde fan klassike muzyk, mar noch mear hâlde wy fan praten, fan de stim fan de oar, fan it ferdwalen yn de wurden, it heinen fan bekende klanken, it nochris hearren, nochris sizzen. Lykas it alle moarnen yn de spegel sjen om 't er dêr dochs hinget, op eachhichte, boppe de wasktafel. It fertroude sjen, witte dat it der noch is, amper feroaret, mar der wer is. Wriuwe oer de fine tearkes dy't yn 'e hûd krûpe dêr't men bystiet, temûk, ferriedlik, mar sa stadich dat it net sear docht en by it byld hearren giet, by it eigen gesicht, sûnder bril en hieltyd dizeniger, as wurdt it hieltyd minder wichtich.

‘Kom op, wy gean te iten,’ seit se. Wy dogge de jassen oan en nimme de paraplu's mei. Bûten is it ljocht en droech, mar heech oer ús hinne jeie de wolken. It brede paad sykje wy, de bûtenkant fan de stêd, om de strjitten en stegen hinne, by it wetter lâns, dêr't de wurge skippen ynlizze, dêr 't hege, keale winterbeammen bylâns stean, en dêr 't steatlike huzen mei kelders en hege stoepen mei izeren stekjes, de wacht hâlde. Eefkes binne wy stil, hâlde ús yn, as by it ferkennen fan it appelhôf foar it stellen, it swijen, it rituele omsingeljen fan it doel mei ús fuotstappen. Dan stekke wy ien fan de smelle strjitten yn, weagje ús tusken de huzen.

Ik lit my troch har liede. Sy soe in plak útsykje om te iten, en ik folgje har blynseach by de bûnte etalaazjes lâns, de ûnderholden en ferwurden panden, in trep op as in needútgong, in efterdoar dy 't tagong jout ta in âlde wrâld mei jonge minsken. Planken flierren, dy't kreakje, freonlik, reek om 'e holle, roppende, pratende, mûskopjende minsken. Wy krûpe efter de reservearre tafel en bestelle, yn 't foaren lekkerbekjend, slaad, in protte guodkeap fleis, patat en in krúkje wyn om de tonge los te hâlden.

[p. 204]

It hâldt net op, ek net as wy werom rinne, as it reint. Se praat. Ik harkje, en as it kantige fan har wurden ferwaait kin ik de ynhâld fan har ferhaal net mear folgje, hear ik inkeld it lûd, as it kôgjen fan wetter op 'e wâl, as it streakjen fan 'e wyn oer de dakpannen; en ik fiel my feilich. Har gesicht kin ik net sjen. It ljocht dêr't wy inkeld sa no en dan ûndertroch rinne stjit op it skerm fan de paraplu's, glidet by ús del en wiist ús wêr't wy de fuotten delsette moatte. Lytse fuotten, koarte, stampende stapkes dy't tsjin de muorren fan de hege huzen ketse, dy't it ritme oanjouwe en dêr't wy ús sa 't it liket by oanpasse. De strjitten binne smel, te smel hast foar de ien twa auto's dy 't har der trochhinne wrotte, sa stadich dat wy ús dêr net om hoege te bekroadzjen. Wy sjogge net út as wy oerstekke, wy folgje ús teannen, as fansels stappe wy fan de stoepe en ferfolgje skean ús paad, binnenbochten nimmend, hoeken ôfstekkend, sa rjocht mooglik op it doel ôf. Hoe 't de stêd hyt kin ús neat skele, op de nammen fan de strjitten slane wy gjin acht.

Sa moetsje wy inoar dochs ek yn 'e dream, sa rinne wy wekker fierder, sa witte wy noait wêr't wy hinne gean, sa binne wy ûnderweis. Tegearre, by no en by dan, mei grutte sprongen troch de tiid, dy 't wat langer wat minder betsjutting krijt, dy't earder, doe 't wy jonger wienen, as in te befarren see foar ús lei en no gearfalt mei ús tinken, diel útmakket fan ús selskip en op himsels net mear bestiet.

Se hawwe de stêd iepenbrutsen, oeral helle, se brekke de stiennen út de strjitten, smite hege bergen op fan sân, soargje dat wy it paad bjuster reitsje, dat wy ús net deljaan kinne yn it fertroude, bekende, dat wy de eagen iepenspalkje en net mear witte wêr't wy binne. Inkeld in útsjoch bliuwt oer, fan de oantaaste kant ôf, in sparre gebou, in grêft dy 't noch net droechlein is. Mar de finsters dêr't wy efter stienen, de glêzen dêr't wy trochhinne seagen, binne ferdwûn, fersplintere, en wy binne oerlevere oan it waar: de wyn kin ús de azem ôfsnije, de sinne kin ús de hûd ferbaarne en de triennen rinne ús oer de wangen.

As ik op 'e flecht slaan, de romte sykje, mei de foarholle tsjin it koele glês lis, de trein nim, dan is inkeld it spoar noch itselde, it fêstrustke izer, de strakke bân, dêr't ik my hymjend oan beethâld.

Se lizze diken oan, grave yn 'e greiden en drave as eamelders troch it sân, hastich, hurd. Oer it wetter hinne, ûnder it wetter troch, brede banen fan ûntjouwing, heech, djip, drok. Beammen wurde roaid, ûntwoartele. As fersleine fijannen lizze se oan 'e kant fan 'e dyk en gjin minske sjocht nei harren om. Foar har tiid kleurje de blêden, fertoarje, ferkrommelje ta poeier.

Wy binne allinnich. Yn 'e holle sit noch de wjerklank fan lûd, heakje de wurden, dy't har amper ta ferhalen riuwe litte, biten en brokken, stammerjend ferline. Wy misse elkoar net, wy drage de oar wol yn ús mei as wy de earen en de eagen net mear fertrouwe kinne, wy dreame wol fierder as wy elkoar net oanreitsje kinne.