Trotwaer. Jaargang 28

[p. 164]

Posityf
Jelle Krol

‘Geen enkel dier keert ooit terug.’ Dat hied er ûntholden fan de beskriuwing fan lemmingen, as dy sa grut yn oantal binne, dat se om iten te sykjen har oarspronklike biotoop wol ferlitte moatte. Hy wie gjin lemming. Hy socht hieltyd mar wer de plakken en de minsken op dêr't er neat mear te sykjen hie, mar it byld fan de lemmingen koe er mar net kwyt wurde.

Hy hie it de hiele middei noch oan tiid. De iepeningsbuorrel wie fan middeis trije oant jûns tsien. Hy wie werom yn syn studintestêd en útfanhuze by in eks. In skoftsje hied er lêzen, mar it boekje foldie him net. It hie in plot fan neat. In jonge dy't Nederlân ferlit om't er wat meimeitsje wol en dêrom nei Rome giet. Dêr fynt er dan de leafde fan syn libben. Mar it famke sjocht gjin takomstperspektiven en ferbrekt de relaasje: Nederlanners en Italjanen passe net byinoar en dat sil ek wol sa bliuwe. In românse is moai, mar mear moat it net wurde. Hy moat weromgean. Op 't lêst is de haadpersoan dêr ek fan oertsjûge. Hy giet werom om de tried fan it libben op 'en nij op te nimmen. Mar dan bart der yndied wat yn syn libben. Op it fleanfljild sjitte in pear terroristen minsken dea. Om him hinne lizze lju dy't niis noch libben. Mar hy hat it oprêden, hy libbet noch. Ynderlik is der wat mei him bard. Syn libben is dòchs noch feroare.

- Ja, ja. Dat moatte wy as lêzers dan mar leauwe, tocht er. Mar oer dy feroaring hearre wy neat en wy binne foar noch gjin stoer wizer wurden, hoe't it libben fan de haadpersoan ‘riker’ wurden is.

Hy gie de doar út. Hy woe op it adres fan in âlde freon sjen, dy't in skoft yn it bûtenlân taholden hie en no al wer in pear moanne werom wêze moast. Underweis kocht er in pear broadsjes. De bakkerswinkel wie der noch altyd, mei noch altyd itselde fleurige famke achter de toanbank. Hy koe har noch, mar sy liet op gjin inkele manier blike, dat sy de klant dy't foar har stie en dy't se sa'n twa jier lyn alle wiken in kearmannich holpen hie, earder sjoen hie. Miskien makke dat har wurk wol sa nijsgjirrich en koe se it dêrom sa lang folhâlde, gie it yn him om. Alle kearen, dat se in klant foar har hie, wie dy grif nij foar har.

It wie no noch mar in pear minuten nei Otto syn hûs. Hy moast net al te hurd rinne, want dan hied er de broadsjes noch net op as er foar Otto syn doar stie. Wis dat syn freon thús wie, wied er net. Hy woe gewoan werris by Otto sjen. Hy drukte doe't er it iten behimmele en 'e mûle leech hie op 'e bel, mar der waard net iependien. Hy skille noch marris en draaide him om nei de strjitte ta. Hy hie gelok. Syn âlde freon kaam der krekt oan.

- Goh, dy is der yn Iislân net moaier op wur-

[p. 165]

den, tocht er. Wat hat er in grouwe kop krige. Syn skôging is net botte sûn. It sil wol fan dy poalnacht komme. Je kinne yn 'e winter mar better net it hege noarden opsykje dus.

It earste weromsjen wie wol hiel apart ferrûn. Pas doe't er by de doar wie, koe Otto him werom. Mei syn gedachten, wie dy, sa't it like, by hiele oare dingen. En dat die ek al gau bliken.

Hy sei, dat as er no net gelegen kaam, hy ek wolris in oare kear weromkomme koe. Hy wie ommers samar oanwaaien kaam. Otto bearde, dat er it prachtich fûn dat er der wie en sei, dat er yn it kofjesetapparaat noch wol kofje hie, mar dat er earst noch eefkes nei it sikehûs moast. Mei in trije kertier soed er wol werom wêze. Otto sette de boadskippen dy't er ophelle hie yn 'e keuken del, geat fuort kofje foar him yn, helle wat papierboel fan in stoel en plante him dêr del.

Hy sei noch, dat er hope, dat it neat ferfelends wie, dêr't er foar nei it sikehûs moast. En doe stûke it wat. Sa gewoan mooglik sei Otto, dat it gyng om de útslach fan in Aids-test.

Ik hie it dan miskien net hielendal feilich dien, mar der wie gjin sied yn my kommen. Dêr wie ik wis fan. Wie ik dêr wis fan? Hoe seker kinne je nei fjouwer jier wêze, ferdomme. Fjouwer jier! Fjouwer jier!

De affêre hie mar hiel koart west. Twa wike op syn heechst. Je koene it mar kwaalk in affêre neame. Buien fan geilheid, dy't wer oer wiene, ear't je der erch yn hiene. Mar kòène je it mar ferjitte. In pear wike lyn hie de advertinsje yn de Gaykrante stien. ‘In Memoriams’ waarden dy dingen neamd. Je soene der hiel hurd by flokke: ‘In Memoriams worden kosteloos geplaatst en dienen in ieder geval naam en sterfdatum van de overledene te bevatten. Daarnaast kunt u een persoonlijke tekst van ten hoogste 10 regels aanleveren en wordt het meesturen van een pasfoto ten zeerste op prijs gesteld...’ No se koene tefreden wêze, dêr by dy krante. Mear as twa persoanlike rigels en in foto wiene it net wurden: ‘Kees Haring, 21-12-1961 - 30-03-1995. Kees is werkzaam geweest in sauna Hothouse. Hij was bijzonder (en) lief. Zijn buddy Marjet.’

Doe't ik dy foto seach, waard ik ôfgryslike kjel en begriep ik foar it earst, wêrom't dy advertinsjes fergees wiene en wêrom't se der sa graach in foto by opnamen. Elk, dy't de persoan koe en seks mei him hân hie, moast dan mar sa gau mooglik nei de dokter drave om te freegjen oft er ek al hast oan sa'n advertinsje ta wie. It Ministearje fan Folkssûnens soe dy advertinsje wol betelje wolle en oars it Ministearje fan Justysje wol. It wie krekt as seine dy In Memoriams: ‘Wanted! Alle minsken dy't dit slachtoffer kend ha wurde socht.’

En ik wie dêr ien fan. Earst hie 'k it oanjaan noch wat foar my útskood. Fansels woe ik ek witte oft ik seroposityf wie. Mar tagelyk woe ik it ek net witte. Ik besocht my hieltyd gerêst te stellen mei de gedachte, dat ek al hiene wy dan gjin kondooms brûkt, it dochs feilich west hie. Kees hie my ek altyd dat gefoel jûn, salang 't wy it dien hiene. En dat dat mar twa wike west hie, hie myn kar west. Hy hie wol trochsette wold.

It hie wol in deimannich duorre ear't it ta my

[p. 166]

trochkrong, dat ìk miskien wol de oansetter west hie fan Kees syn sykte. It koe ommers maklik sa west ha, dat ik it firus al by my hie foar't ik Kees koe. Ik koe him wol de dea ynholpen hawwe en de oarsaak west ha fan dy aaklike rotadvertinsje, dy't my mar net út 'e holle woe. Lang om let gie ik doe op advys fan dokter dochs mar nei it sikehûs ta om my teste litten. Mar dan witte je de útslach fansels fuortdaalks noch net. Tsien dagen moast ik dêr op wachtsje. Tsien dagen, krekt as is it neat. Sels yn in rjochtsaak lieten se minsken net sa lang op har deafûnis wachtsje. Hjoed om twa oere moast ik mar werkomme, hiene se sein.

Dêr siet er dan. Midden yn Otto syn troep, letterlik en figuerlik. Wat die er hjir eins? Hy wie allinne mar kommen foar wat oanhâld. Eefkes byprate, miskien mei Otto dêrnei de stêd noch yn om wat te iten en dan nei de iepening. Wêrom hie Otto him net gewoan fuortstjoerd? Dat hie ek nofliker foar himsels west. Sa goed koe Otto him dochs ek net. En him dan, nei't se inoar trijefearns jier net sjoen hiene, fuort mei de persoanlikste dingen te konfrontearjen, dêr hiene se beide grif gjin ferlet fan. Hy seach nochris om him hinne. De stoel dêr't er yn siet wie yndied it iennige eilantsje dêr't er feilich wie foar de brol om him hinne. Oeral leine broeken, truien, boeken, brieven, kranten, boarden en kopkes. Folle net genôch. Mar botte smoarch, wie it noch net, foar safier't je dat alteast sjen koene. Oars wie it by Otto ek noait net kreas oprêden, mar sa slim as no hied er it by him noch net earder meimakke. Soe dat allegear te meitsjen ha mei it berjocht fan it sikehûs dêr't Otto op wachte? It koe fansels ek gewoan ferklearre wurde út it feit, dat er Otto oer 't mad kommen wie.

Hy pakte mar in krante en begûn te lêzen. Syn holle hied er der net goed by. Hy waard ôflaat troch wat om him hinne lei en moast syn nijsgjirrigens bedimje om net de brieven, de kaarten en bankôfskriften yn te sjen dy't rûnom fersille op 'e grûn leine. Yn 'e krante foel syn each op in fraachpetear mei de gastkritikus oan de pleatslike universiteit. Dy kritikus klage der oer, dat de lju fan it video clip-tiidrek, ‘dêr't wy tsjintwurdich yn libje,’ gjin tiid ha om te reflektearjen op literatuer. Fan besprekkers wolle sy sa gau mooglik hearre oft in boek wol of net de muoite fan it lêzen wurdich is, mar tiid om wat langer by in boek stil te stean, is der by de lêzers net. It skriuwen fan yngeande skôgingen en it op 'en nij evaluearjen fan literêr wurk wie dan ek ôfgryslik ûntankber wurk. Mar krekt foar soks soe de kritikus pleitsje, sa liet er witte.

Doe't er it stik út hie, tocht er nei oer it boekje dat er dy moarns lêzen hie. Wat soe dêr letter noch fan oerbliuwe? As er goed syn bêst die, soed er dan noch kanten oan dy novelle ûntdekke kinne, dy't wat te betsjutten hiene? Hy hie it sels lêzen, om de aardige românse dy't der yn foarkaam en fanwege de herkenningspunten dy't it bea: de fûnemintele ferskillen tusken Noard-Europeanen en Italjanen, mar ek - en benammen - it op-syk-wêzen nei mooglikheden om echt ris wat mei te meitsjen.

Hy hearde in doar iepengean.

[p. 167]

- Ik bin posityf. Ik hearde it mysels al sizzen. Ik bin posityf, hoe faak soe 'k dat noch sizze moatte en hokker duvel hie dat oait betocht? De dea yngean en dan dochs sizze: ‘Ik bin posityf.’ Posityf de meast ferskriklike dea yngean. ‘It kin noch wol in pear jier duorje,’ hie de dokter sein. Se hie besocht it sa meifielend mooglik te bringen. Se hie it goed dien en my wiisd op alderhanne helpferlienende ynstânsjes. Ik woe dêr no noch neat fan witte, mar dat soe grif wol oars wurde. Miskien soe der letter fan my ek wol sa 'n moaie foto mei in holeagige kop yn 'e krante komme, in prachtige tekst derby en de namme fan myn buddy derûnder. As ik dat net ha woe, soe 'k dêr no al aksje tsjin ûndernimme moatte.

En no dus mar dwaan, as is der neat te rêden, want it kin ommers noch wol jierren duorje, ear't it bot minder mei my wurdt. Hoe dogge je dat, gewoan fierdergean? De skripsje, dêr't ik al fierstente lang mei dwaande bin, dochs mar gewoan ôfmeitsje en dan dêrnei sollisiteare en by de earste de bêste keuring fuort ôfwiisd wurde? In baan sykje? Dus mar net. Dat hie dochs gjin doel. Gewoan fuort de bystân yn en dan mar wat frijwilligerswurk dwaan om sjen te litten dat je dochs noch meidwaan wolle?

Hy makke hjoed dan dochs wat mei. Mear as dat him oangenaam wie. Otto hie it hiel gewoan sein: ‘Ik bin posityf’ en hy hie der mei oan west. Hy hie it besocht, sein dat er it ferskriklik fûn en dat it fansels spriek, dat er Otto graach safolle mooglik helpe woe. Mar Otto hie it allegear wat ôfholden. Hy hie sels sein, dat er der net sa oer yn siet. Dat it wol goed komme soe. ‘Goed’ as eufemisme foar dea. Gerêststellende wurden dy't fan 'e ferkearde, want net fan syn kant kamen. Folle wie der noch net oer te sizzen, sei Otto. Hy hie it HIV-firus, mar dat betsjutte net, dat er no in oarenien wie as in oere lyn.

Hy koe it sintsje mar net út syn holle krije. It sloech de planke miskien finaal mis, mar dochs moast er der hieltyd oan tinke: ‘het paard en zijn ruiter stortte Hij in de zee.’ Ut grime of wangeunst waarden se fersûpt. Se waarden slein mei in pleach, lykas de Egyptenaren by âlds. Hy wist, dat it byld net doogde. It wie net willemoeds, dat se yngiene tsjin de saneamde ‘natuerlike’ leafde. Se koene net oars. En krekt as besoarge harren dat al net genôch ellinde, moast dêrom dy deadlike sykte der noch mar by. It foel net ta om jins homoseksualiteit oars te sjen as in flok, mar je waarden ‘gay’ neamd. Om de wanmoedigens te maskearjen moasten je je wol fleurich hâlde en drage. Foar Otto oer soe er dat ek dwaan. Hỳ siet ommers net yn 'e ellinde, mar Otto. Dy soe noch hiel wat foar syn kiezzen krije. Wat moast er yn 'e godsnamme dwaan om him te helpen? Hy soe begjinne kinne om oan te bieden Otto te helpen by it oprêden fan syn keamer of him te freegjen om mei him út iten te gean. Mar hy doarst net. Hy doarst hielendal neat mear, om't er bang wie dat alles troch Otto as in soarte fan sosjale helpferliening opfette wurde soe. Dus prate er mar oer alles hinne en bearde er ek as soe it wol ‘goed’ komme. Hy fertelde oer syn wurk, syn wintersportfakânsje en syn relaasje mei in jonge

[p. 168]

waans partner neat fan dy temûke ferhâlding te witten komme mocht. Hy frege Otto nei syn ferbliuw yn Iislân, syn stúdzje dêre en oft er tocht dat syn Iislânske freon oerkomme soe nei Nederlân. Hy liet it by uterlikheden. Troch neat mear en neat minder te jaan en te nimmen as se fan inoar wend wiene, leine se mei soarch it near op elke mooglikheid ta in neier kontakt.

Grine koe ik wol. Mar dat soe ik net dwaan. Ik hie him der sels ynlitten. Ik hie him ek sizze kinnen dat wy better in oare kear ôfprate koene. Hy mocht it wol witte, dan wied er der mar op klear. Sels hie ik my der al wiken op taret. Mar salang't men jin net siik fielt, sil it wol hiel ûnwêzentlik bliuwe. Krekt as ien dy't wit dat er oer trije jier in ûngemak krijt en dêrnei oan syn ferwûningen in stadige dea stjerre sil. De grutste ellinde soe it noch wêze mei famylje en freonen, dy't net ha woene dat it op 'e ein tagie. Ik koe no noch gewoan dwaan en my grut hâlde, mar hoe gau soe 'k minsken belêstigje? Soe 'k Petri yn Finlân belêstigje? Hy wist, dat ik my teste litten hie en hie dat allinne mar fanselssprekkend fûn. Mar hie dat it wol west? Alles kaam no ommers yn in oar ljocht te stean. Myn lykweardigens wie ik yn ienkear kwyt. Minsken soene dingen ommers wol of net dwaan om 't se weet hawwe soene fan myn besmetting. Se soene beare as wie der neat. Krekt as se earder altyd dien hiene, as die homoseksualteit der net ta. Mar yn har efterholle holden se der wol rekken mei en dat soene se no ek dwaan, dûbel en dwars. Dat ik dy hâlding grif tsjinkomme soe, dêr wie 'k foar de test al foar warskôge. Mar om't ik net as in strúsfûgel de kop yn it sân stekke woe, hie 'k der dochs foar keazen om my ûndersykje te litten. De situaasje fan hjoed beskôge ik miskien wol as in testcase. Beide diene wy as telde de útslach fan de test net en praten wy op deselde manier meiïnoar as oars. Woe 'k it sa ha? Ik koe dochs net ûntkenne, dat de sfear alhiel oars as oars west hie en dat it petear in besiking wie? Mar grine soe 'k net. Dêr wie it noch lang net oan ta. Earst mar fleurich fierder. Fleurich en helder-op.

Hy luts de doar ticht. Wat hied er oars dwaan kinnen? Otto woe ommers net oars. Wêrom yn 'e frede hiene se net wat makliker mei har emoasjes omgean kinnen. As Otto dat wollen hie, dan hie hy ek grif sa stiif net reagearre. In mislike dei wie it. It wie net droech en it reinde net. Hy wie net fan doel om mei sa'n rot stedsbus nei dy iepening ta te gean. Hy soe himsels wol rêde. Alhiel beslingere kaam er by de nije galery oan. Hy wie net fan doel om dêr lang om te hingjen. Hy woe werom nei hûs, ek al hied er dêr ek net folle te sykjen. Hy lokwinske syn freonen mei harren nije ûnderkommen, winske har súkses ta en prate dêrnei mei dizze en jinge, dronk drankjes en iet hapkes. Hy waard beroerd fan it byld fan himsels dêr tusken skilderijen, freonen en kunde. Dêr stiene se, ivich ûnderweis nei it griene gers. De Reidsee soene se grif net trochkomme: ‘Geen dier keert ooit terug.’ Mar hy koe noch werom nei hûs, of net soms? Posityf moast er bliuwe. Posityf.