Trotwaer. Jaargang 26

[p. 2]

[Nummer 1]

Redaksjoneel
Trotwaer no
By de nije jiergong

Doe't Trotwaer yn 1969 úteinsette, wie dat, yn 'e wurden fan ien fan de oprjochters, Trinus Riemersma, ‘in teken fan fernijing’. No wie der yn dy tiid ek hiel wat te fernijen yn 'e Fryske literatuer, dat it kaam moai út. Us Fryske ‘angry young men’ skopten hillige húskes om en eksperimintearren mar raak mei foarm en ynhâld. Alles soe oars.

No, in generaasje fierder, is it saai wurden yn 'e literatuer, der falt neat mear te belibjen, de literêre tydskriften binne oars net as blomlêzings, de redaksjes brievebussen. As in pear fan de skriuwers fan doe net sa no en dan in boek publisearren, dan koe alle subsydzjejild daliks wol nei de Fryske tillevyzje. Teminsten, as men dy âldere skriuwers en wat meiroppers leauwe mei: de nije generaasje soe it sitte litte. Der wurdt wol publisearre, mar gjin ien hat wat te melden. De literatuer soe gjin hert mear hawwe.

Sok kankerjen kin men oeral hearre. Liket it net noch it meast op in generaasjekonflikt? Sit der yn al dy krityk fan 'e lêste tiid net in ûnderstream fan grutte ûnwennigens nei eartiids? ‘Doe't wy jong wienen, wisten we der wol ried mei. Dat wiene noch ris tiden!’ En ek de wolven dy't yn it bosk meigûle, miene dat fernijing yn 'e literatuer te krijen hat mei rachen en polemyk. Dat hjà net mear jong binne en wý net yn 'e jierren '60 libje, lykje se net yn 'e rekken te hawwen. It op inoar skellen sil doe hiel revolúsjonêr west hawwe. No lit it yn feite allinnich mar de behyplikens fan ús literêre wrâldsje sjen.

Fansels is foar sokke lju in ‘Trioel’ fol skelstikjes folle aardiger om te lêzen as al dy fersen, ferhalen en besprekken. Benammen it pleatsen fan in stik dat de Trotwaer-redaksje nea krigen hat of de publikaasje fan ús briefwiksel dogge it folle better sa't it krantsje fan Josse de Haan en it stikje fan Pieter de Groot oer de stavering (LC 21-1-1994) sjen litte. De Groot hellet dêr in brief oan dy't Goaitsen van der Vliet nei de Trotwaerredaksje stjoerd hat sûnder oan te jaan dat er in kopy fan de korrespondinsje nei de Ljouwerter Krante stjoerd hat. Joast mei witte wêr't dat goed foar wie, of koe Van der Vliet it net ôf sûnder help fan ‘his master's voice’? Op sokke sensaasjesucht en nocht oan ûnnocht driuwe

[p. 3]

de roddelblêden en ek de dwerse stikjes fan De Groot, want neifreegje hoe't it no echt sit, makket de nijswearde in stik leger. Wêrom stiet der yn de krantebesprekken oer de Fryske literêre tydskriften noait in serieus oardiel oer de kwaliteit fan it publisearre wurk ynstee fan in opsomming oer de ynhâld? Sûnt wannear hat it kwaliteitskritearium plak makke foar it sensaasjekritearium? Yn alle gefallen is dat noch net by de redaksje fan Trotwaer bard.

Fernijend dwaande wêze wolle, is in yllúzje, in erfstik fan de tiid dêr't de âldere generaasje yn opbrocht is. De ‘angry young men’ fan '69 binne ûnderwilens pake wurden, mar it Fryske establishment hawwe se noch aardich ûnder kontrôle. Se sitte yn bestjoeren, útjouwerijen, de parse en de subsydzje-ynstânsjes. Wat mear petten, wat better. As der harren eat net noasket, hawwe hja de mooglikheid om har eigen noarmen op te lizzen: de noarm fan wat hja fernijend fine, fan de sensaasje en fan de plicht om tabûs te ferbrekken. Om't hja wol sa wiis binne om op har plak sitten te bliuwen, kriget men yn 'e media gjin oar lûd te hearren as de rop om fernijing en sensaasje. Ut de praktyk hat wol bliken dien dat in oar lûd daliks yn 'e kiel smoard wurdt. Wurdt ien fan de âldere generaasje net opnommen yn in wichtige sammelbondel en útmakke foar folksskriuwer, dan rekket de hiele âlde garde daliks op ien ein om it foar him op te nimmen. Der bart neat nijs ûnder de sinne! De âldere generaasje ken it lûd fan de nije generaasje net werom. Eartiids wie der in boadskip te ferkundigjen, no is it boadskip dat der gjin boadskip is.

Trotwaer giet yn 'e tiid mei. Ek no is der plak foar eksperimint en fernijing, mar oars as yn 'e jierren '60 en '70. Oft wy ‘postmodern’ binne, witte wy net; manifesten binne der net en wolle wy ús net op fêstlizze. De diskusje yn it proaza en de poëzij fan hjoeddedei is feroare. Der wurdt eksperimintearre mei de rol fan de ferteller, fan it personaazje en syn bewustwêzen, de taal, de wize wêrop't de lêzer teksten lêst, de ferhâlding fan fiksje en ‘werklikheid’, de ferwurking fan tradisjonele sjenres. Oer soksoarte fan items kin diskusjearre wurde en ynhâldlike bydragen ta dy diskusje binne by de redaksje fan herten wolkom, fan it Produksjefûns, konkurrearjende tydskriften, ús lêzers en ek fan de pakes.

Mei gjalpen fan ûnwennigens nei de jierren '60 en '70 wurdt subsydzjejouwers op in domme manier de bal taspile. It Hollânsk hofke docht in foarset en de Friezen koppe direkt yn eigen doel. It giet de subsydzjejouwers nammentlik net om in kwaliteitsbeoardieling fan de tydskriften op basis fan literêre arguminten, mar om in besuniging. Mei rjocht skriuwt Smink dat it om ‘wat

[p. 4]

luzige sinten giet, út 'e lingte of út 'e breedte’ (Hjir 1993, s. 42/43). Under it mom fan kwaliteit, mar sûnder fierdere argumintaasje hawwe de subsydzjejouwers der by de redaksjes fan de beide Fryske literêre tydskriften op oanstien om nei te tinken oer foarmen fan gearwurking. In beheinde gearwurking sil trochfierd wurde, mar in fúzje wiist de redaksje fan Trotwaer ôf. De monopoaljeposysje fan ien literêr tydskrift betsjut in ferearming. Foar de skriuwers binne der minder publikaasjekanalen en it wol-of-net-pleatst-wurden hinget te sterk ôf fan ien redaksje. De stimulearjende rol fan de tydskriften en mooglikheden ta yndividuele begelieding fan begjinnende skriuwers wurdt mei de helte fermindere. Foar de lêzers hat fúzje ta gefolch dat se iensidiger ynljochte wurde. Konkurrinsje tusken de tydskriften is ferfrissend, stimulearjend en fan grut belang foar it Fryske literêre klimaat!