|
| |
| |
| |
Ellin A. Nickelsen / Jarich Hoekstra
Tsjustere brulloft
Ik wit wol, ik mei... ik mei der gewoan net oan tinke. At ik dat doch, stoart ik mysels yn 't ferdjer. Mar at ik my der goed ynjou: Is dat net krekt, wat ik wol? En it begûn sa rêstich. Ik bin lokkich troud. Myn man is goed fan oppassen, hy drinkt net, smookt net, rint net mear as oaren efter de froulju oan. Wy libje der noflik en rêstich hinne. Hinerk wurket op 'e bank. Bringt jild yn, rêdt mei alles; wy witte, wêr't wy nocht oan ha. Soms geane wy út iten: pizza, sûflaky, wat by de sinees. Dat meie wy graach.
Mei koarten bouwe wy by heit en mem de skuorre út. De tekeningen binne nei Husum ta stjoerd, en wy ferwachtsje no alle dagen berjucht, dat dan kinne wy de wurklju de wink mar jaan. In timmerman ha wy yn 'e famylje, Hinerk kin it elektrysk ferlizze, heit en myn sweager ha tasein, dat se helpe sille; sa telt elke hantaast, en wy besparje in moaie stoer.
Nei seis jier wie de brulloft. In echt Ferringer feest wie 't, mei koartswilige taspraken, trouwerij yn tsjerke. No ja, ik leau oars net sa bot oan dy hokus-pokus mei Jezus; mar ik hâld fan ús tsjerke, pake leit op 't hôf, en âlde tiden waaie oer dat stikje fan 't eilân. Oer de hûndert lju wienen der noade. Safolle hat men al gau byinoar, at breid en brêgeman hjir beide weikomme. Sa wie 't in hiel gewoan ‘feestke’, ôfsjoen faaks fan dat dy grap yn 'e preek: ‘It is hjoed in heechtiidsdei, ja, it is heech tiid’, net op ús te pas wie. Ik ha nei ús trouwen trochwurke. Ik sit op kantoar. Neat bysûnders - ik wit it wol - mar men komt sa dochs ûnder de minsken, kin fergees skilje, is bûten jins eigen fjouwer muorren. En it jild is ek moai mei.
Sa mocht ús nei de brulloft in reiske nei 't suden barre. Dêr tarre wy hjoed noch op, besjugge de foto's - in lokkige tiid wie dat. En sa ha wy dochs in bytsje fan 'e wrâld sjoen, ear't de bern komme, it hûs boud wurdt, de jeld jin oer 't mad komt.
Ik kin Hinrik fan doe't ik sechtjin wie. At ik der sa oan weromtink, wie it suver in foege roman, sa't wy doe by 't dûnsjen ferkearing krigen. Nee, in grutten sjarmeur wie er no just net, mar hy wie ‘süüs’, sa't wy fammen doedestiids seinen. Dat foel my earst op yn 'e bus nei skoalle ta, letter by 't dûnsjen. Ik wit it noch as de dei fan juster: It wie mei Pinkster, en hy fansels op in oare wein as ik,
| |
| |
mar by 't kofjedrinken yn Ödersem troffen wy inoar. Antje en Maaren út 'e mersken sieten beide efter him oan, mar hy dûnse dochs mar allinnich mei my. Doe't ik nei 't húske wie, kaam Maaren ynienen efter my oan, sette in bretale snút op en raasde: ‘Do bliuwst mei de klauwen fan myn Hinerk ôf!’ ‘Koest wol net goed wiis wêze!’ lake ik werom. ‘Wat woest dêr mei sizze, dyn Hinerk? Der is tink in triedsje los by dy!’
En doe't ik yn 'e seal weromkaam, seach ik noch krekt, hoe't er Antje op har wein holp. Dat wie in streek troch de rekken! Mar de jûns by 't dûnsjen - wy wienen allegearre aardich oansketten, dat heart mei Pinkster dan ek sa, no? - kaam er dochs wer by my oan.
En no binne wy troud, en Maaren ek, mar wy ha tegearre noch wol gauris wille om dy lytse jongfammekreauwerij fan ús. At wy inoar by 't dûnsjen op 't húske treffe, lûke wy rare gesichten tsjininoar en gnize ús slop.
Hinerk en ik wenje yn Taftem yn in hierhûs. Dat wol sizze, oant nei de bouwerij. Hoe lang oft dat noch duorje sil? Wat seine se lêsten? Mei in healjier is 't safier? Ja, dan wurdt alles wer goed, Hinerk komt werom, en ik sil leare om te ferjitten wat der west hat. Ik wit net iens rjucht, oft it wol wier is, dat it allegearre fan 't maitiid begûn. Ik mien mar, dat it fan 't maitiid wie. Doe naam heit in stiennen potsje mei. Hy hie it by 't ploeien op 'e Haag fûn, en men koe sjen, dat it in âld dinkje wie, mei in grutte print fan in tomme op 'e boaiem. It potsje hie mar op ien helte glazuer krige, net liker as wie it te betiid ût 'e ûne sprongen.
Heit wist, dat ik sok âld spul garje, dêrom brocht er it my. Ik boarstele it potsje ôf: Ja, men koe sjen, dat it moai âld wie, mar grif net folle wurdich. En leech wie it ek, dat fûn it út, doe't ik de waaksen koark derôf pluze. Ik sette it op 't dressoir, dêr't ik al sokke rommelderij bewarje.
It wie in frisse dei yn 'e maitiid, doe't ik nei 't tsjerkhôf ta soe. Pake syn grêf wie nedich bereden. Sa wie ik mei mem ôfpraat, en mei houwe, amer en skoffel sette ik op 'e fyts dat út. Gau noch efkes by de túnker oan om blommen en oer de Taftemhoofstich fierder. De wylgebeammen by de dyk lâns wienen noch hielendal swart, mar de earste knoppen woenen barste, ljurken stienen heech yn 'e loft, en at men yn 'e lijte wie, hie de sinne al macht.
Dêr seach ik him foar 't earst. Hy trape stadich oer de heide. Stie dêr, dêr't it beamguod noch net alles oergroeid hat. De rêch nei de strjitte ta, as soe er wylgetienen snije foar in maitiidsbûket. Hy draaide him net om, en ik kin mysels net begripe, wêrom oft ik hjoed dat byld noch foar eagen ha: in man
| |
| |
fan efteren, ein tweintich, dûbeld, brún hier. Doe't ik foarby wie, seach ik nochris om, koe ik him faaks? Mar troch de beammen wie neat mear te sjen.
Op 't hôf krige ik de spjirretûken fan 't grêf ôf, skoffele túch wei, liet in stikmannich foarjiersklokjes stean. Ik hâld fan ús tsjerkhôf, sa grien, sa rêstich, de âlde grêfstiennen mei har teltsjes oer de lju, dy't der no ûnder lizze - dat hat wat eigens allegearre.
Yn 'e weromreis helle ik riezelkoeken foar by de kofje. Hinerk kaam let thús, mar ik begryp dat wol: Hy wol foarútkomme, no? En dêrom moat er oeroeren meitsje. Wy seine net folle tsjininoar - wat soe 't ek? Hy hat syn dingen, ik ha mines. Hy is in evenredige fertsjintwurdiger, sa't se dan sizze, hat net folle drokte. Juns sjugge wy nei 't nijs en faaks nei de ien of oare film. Ik stopje of breidzje der meast by. Moandeis gean ik te sjongen, tongersdeis hy; freeds hat Hinerk fuotbaljen, en ik bin sûnt ferliden maitiid sneontemiddeis op 't tennisjen.
Sa geane ús wiken foarby, soms nei 't dûnsjen, ringridersbal, brânwachtbal, doarpsjûn, simmerdeis ‘Heimatabend’ foar de baaigasten. Wy wolle by sokke dingen net foaroan stean. Wy dogge mei.
Sa ha 'k it Hinerk ek ôfret, om aktyf te wurden yn 'e gemeente. Wy binne gjin Taftemers - en dan mei de iene yn tsjûkwaar reitsje tink en de oare op 'e lije side oankrûpe? Hâld op!
‘Goedei - goewei!’, dat is de baas - en freonlik wêze fansels. Fan Lenchen krije wy aaien, fan Krischan molke. Bêste buorlju.
It wie de twadde sneons yn april, doe't ik ynienen dy stim hearde. Ik wie op 'e fyts nei Odersem ta. ‘Hallo!’ rôp ien efter my oan. ‘Hallo?’ tocht ik, ‘wa fan ús jierren seit soks no noch?’ Ik draaide my fytsendewei om, slingere grif in bytsje. De stive westewyn kaam lyk fan foaren. ‘Ja?’ frege ik. Mar der wie net ien. Hienen in pear jonges in fyt úthelle? Sieten se har no te fergriemen yn 'e sleat, efter in beamke? Mar, it hie ommers in manljuslûd west? Dat miste my net. Ik skodholle en it wie my suver al út 't sin. Doe ynienen seach ik him. Stie mei de hannen yn 'e bûse yn 'e sleatswâl, in sigret tusken de lippen. As in rôver yn in film, tocht ik, en moast temûk laitsje om myn eigen tinzen. Ried foarby - en jawis, hear - it wie him, dûbeld, ein tweintich, brún hier. Stie dêr mar wat, earnstich, seach oer de dyk, troch my hinne. In betide baaigast faaks? Deisizze doarst ik net. Sa skode ik foarby. De wyn skuorde oan myn hier en rûze troch de beammen. Hearde ik doe net, hoe't der efter my trijeris mei in stôk op 'e dyk slein waard? Tak - tak - tak.
Werom moast ik in oar paad lâns, woe noch efkes by mem oan, woartels en jirpels op- | |
| |
helje en hearre, oft se ús de oare deis ek ha koe te iten. Dy jûns wie der dûnsjen yn Olersem, sjuch. Wy gienen derhinne, mar fansels wie de frjemde dêr net. Wat hie in baaigast dêr ek te sykjen?
De lêste deis yn april wie der in slimme stoarm, mar de earste maaie wie sa moai, dat ik mei Hinerk in ein te kuierjen gien wie. It wie in hearlike, kleare loft. Doe't wy by Guating oer 't klif seagen, koe men de huzen op Oomram stik foar stik telle. De wyn wie net mear rûzich, mar men koe bespeure, dat de see al wer in stik fan 'e klifskant ôfgnaud hie.
Wy trapen stadich by de floedstripe lâns, ik mei de eagen op 'e grûn, sa't ik dat foar de gewoante ha. Ik hoopje mar altiten dat ik tongerstiennen, fossile planten of oare selsumheden fyn.
Doe hearden wy hynders efter ús. Grif fan 'e rydskoalle, en as reek gie it ús oer it waad foarby. En middenyn - ik bin der hjoed noch sa wis fan - de frjemde. De rêch krom, it gesicht djip delbûgd oer de nekke fan't hynder, seach er ús kant oer, earnstich, rêstich. En ik fernaam syn stim. Ja, en ik wit wol, it is net mooglik en guon sizze no sels, hja hienen him net iens sjoen. Mar ik hearde him, lies him de wurden fan 'e lippen: ‘Hallo.’
Mar doe't ik Hinerk frege: ‘Kenst dy?’ wienen se al foarby en Hinerk seach my allinnich mar stom oan, mei in útdrukking yn 'e eagen, as woe er sizze: ‘Do bist ek in nijsgjirrich Aachje.’ En hie Hinerk net gelyk? Wat gie my dy frjemde fint oan?
Op in moandeitejûn skille Anke, dat se my net oanhelje koe te sjongen. Dat ik krige gau de fyts en stode fuort, want it wie al in bytsje let. It wie healtsjuster, de sinne krekt efter 'e dyk, in tinne damp lei oer de greiden, en it fee stie te klommerjen yn 'e wiette. In pear hokkelingen balten út 'e mersken wei. Oaren antwurden.
Ik naam it koartste paad oer de Taftemhoofstich. Ik hie sin oan 't sjongen, want wy oefenen krekt ‘A bai, a reder’, dat myn leafste stik is, al begryp ik de wurden ek net hielendal. ‘Iarig uun a daans, stolt an sööwerlik.’ Sa núndere ik foar my hinne, doe't ik oer de heide ried.
En hie ik him net al fergetten? No, foar 't neist net, want ik koe him fuort wer. Kaam dêr oer in eker, liif en skonken wei yn tsjûke wolkens, dat it like, as dreau de boppeste helte op 'e damp. It donkere hier klibbe wiet, drippen as pearels op 'e foarholle.
Mar wêrom koe ik him sa tichteby sjen? Wie er net folle fierder fuort? Mar hy kaam neieroan. Ik stapte fan 'e fyts ôf, ja, stapte ôf, wachte, seach him oan. En stie as oan 'e grûn fêstspikere, doe't ik syn eagen seach:
| |
| |
sa blau, hja skitteren as fjoer yn 't healtsjuster.
Hoe yn 'e frede kinne eagen sa skine?
En hy naam de sigret út 'e mûle, stie foar my oer oan 'e kant fan 'e sleat, die de hannen yn 'e bûse en sei hiel sunich: ‘Hallo.’ Doe't ik dy stim, dy't ik no sa goed koe, fernaam, wie it as waard ik wekker út in dream. Wat stie ik hjir? De tiid wie my alhiel ûntkommen! At ien my sa ris seach! En doe't er oer de sleat hinne komme soe, sprong ik op 'e fyts en naaide út, as wie de duvel my op 'e hakken, jakkere sa mal op 'e fyts om, dat ik net iens mear op 't seal sitten gie, oant ik op 't lêst by de skoalle oankaam. Doe draaide ik my earst om, en fansels wie er net te sjen. En hielendal hyt om 'e holle foel ik deryn en stammere wat fan dat it my muoide, dat ik sa let wie; wylst ik it net iens wie. Ik bekaam rillegau wer, en doe't ik thúskaam, wie it my al wer út 't sin. Woe Hinerk ek al net mei sokke kluchten oankomme. En ik skamme my grif ek in bytsje, dat ik sa ûnfreonlik west hie tsjin 'e baaigast. En hoe't ik - grutte held! - as in sleau fanke fan ruten spile wie. Mar dy blauwe eagen, dy baarnden yn my sûnt dy jûns, as kâld fjoer baarnden se.
Pinkster is sûnder mis ien mei fan 'e moaiste feesten op Feer. Foar 't jongfolk - foaral foar sokken, dy't krekt oannommen binne - is it fakentiids it earste grutte feest, dêr't - dat moat derby sein wurde - ek ryklik drank by floeit. No ja, soks heart derby, sa hat it altiten al west. Mei de pinksterwein Feer yn 't rûn, om kofje en te dûnsjen yn Njiblem of Öövenem, de jûns ite en - wa't noch kin - te dûnsjen yn Olersum. Dat kin elk dan net mear...
Wy troude pearen hienen ús eigen wein mei bosken blommen en fleartûken fersierd. Bier, bowl, frisdrinken en sjips wienen goed ûnder 'e banken weitroppe en sa gie it útein. De hynders drafken rêstich, wy songen lûd troch de doarpen, en ‘lastig’ wienen wy, ‘tastig’ wienen wy, sa't it ferske seit. Omke Peetje hie syn aardichheid oan ús hân.
En doe wienen wy der ek al, en de seal yn te dûnsjen. Der wienen al gâns weinen oankommen. Ik mette myn suske by de taap, Hinerk syn broer sweefde - of moatte wy earder sizze: stuitele? - mei syn faam by ús lâns nei bûten ta. Grien om 'e noas, beide, en wy laken tsjininoar: ‘No, sy sille grif net te frijen, mar te spuien!’
Yn 'e seal wie it in drokte fan belang, mar wy koenen noch in tafel besette, en nei de kofje kaam it slokjedrinken en it dûnsjen. Hinerk wie krekt te pisjen, doe't de marschwalzer begûn. Ik fansels oerein en mei de hiele famme- en frouljuskloft yn 'e midden, yn 't gedrang. Al as jongfaam hie ik de marschwalzer it leafst: Fansels, men koe in
| |
| |
healwize dronkene kjirrel opdwaan, at de muzyk ophood. Mar men koe ek in aardigen te pakken krije, ien, dy't faaks te bang wie, om sels te freegjen. Lykas Hinerk doedestiids.
No, wy skoffelen yn 't rûn, laken, groeten deselden, dy't wy koenen, en loerden alris efkes, hokker jonge oft der foar jin stean bliuwe soe, at de muzyk ophood. En doe gie it ek al oan mei 't gripen - want der is gjin minder foar in famke, as yn 'e midden hingje te bliuwen; jonges oan 'e kant kinne har altyd noch gau ôfjaan, at se merke, dat der net genôch famkes binne.
No, ik tocht suver al, dat it my sa wol ôfgean soe, want de jonges foar my waarden troch de famkes weisnipt - en hja lieten har fansels ek graach weisnippe - en ik soe al nei de kant ta gean, faaks wie Hinerk werom? Doe't my ynienen in hân fan efteren fêstkrige, hurd om myn earm hinne lein waard, om my om te draaien, en in stim, hiel sunich, mar goed te hearren sei: ‘Kom!’
En ik tocht, ik fal derhinne, de kâlde grillen gienen my oer de lea midden yn 'e hite seal, en it dûnsjen begûn. Hy lei de earm om my hinne: ‘Hallo!’, en ik hong as in poppe mei knibbels as pudding, en syn blauwe eagen resten op myn gesicht, mar woenen suver troch en troch kringe. En der woe my net ien geklik wurdsje yn 't sin komme, ik koe ek net mear fleurich wêze, wie ek net mear dronken, mar ik hie my sels ek net yn 'e macht. En ik fielde my as in moalsek, ferstapte my iderkear by 't dûnsjen, waard troch de oare pearen hinne en wer skood. Hope ik net, dat it gau foarby wêze soe? Mar krekt doe gie it fierder en fierder: ‘Wenn hier een Pott mit Bohnen steiht’ en ‘Gah vun mi, gah vun mi’ en at it dêrmei dien west hie, best! Mar doe kaam der ek noch ‘Komm to mi, komm to mi, ik bün so alleen’ en de polka - en dat allegearre mei him en Hinerk oan 'e kant! De seal draaide, ik koe net mear, ik koe net mear en moast dochs hyltyd fierder. Wêrom hood er my sa stiif fêst, wêrom wie er hjir, seach my sa oan en swijde en seach?
En doe moast ik ek noch mei him nei de taap ta: Hy kocht ien foar my, en dat is ommers ek hiel gewoan, in sûpke en ‘Proast!’ en state mei syn glês tsjin mines. Mar de hân begûn my te rideljen, en ik krige it glês mar mei lijen nei de lippen, knoffele de drank oer de flier en doe sels ta de taapkeamer út en nei 't húske ta te spuien.
Doe't ik derôf kaam, stie Hinerk bûten mei myn jas, gniisde in bytsje en ornearre: ‘Wat no, ien oer de meuch hân?’ en: ‘Sille wy dy kant mar wer ris út?’ En wat wie ik him op dat stuit tankber!
De oare deis wie ik sa siik as in hûn. Heit kaam oan en gnyske mar ris, en Tine, myn suske, hie ek neat betters te dwaan as grap- | |
| |
jeie: ‘Dat, jûn fuort mar wer te dûnsjen?’ Skopte doe mei de foet tsjin 'e amer en draaide troch de keamer hinne, dat ik der wer hielendal raar fan waard. ‘En wat hear ik no fan myn grutte suster?’ lake se as in âld tsjoenster.
‘No, wàt dan?’ frege ik, mar hja wie hielendal slop. ‘Hoi, hin!’ snjitte se ta de doar út.
In wykmannich letter skille heit, oft ik ek mei koe te driuwen. Der wienen hokkelingen wei yn 'e mersken. Hinerk hie de auto mei te fuotbaljen, mar heit helle my oan. It wie in hearlike jûn, noch ljocht, mei in reade streek boppe Söl.
It wie tink tsjin tsienen, doe't wy wer weromkamen, en ik stapte bûten Olersem út, woe noch in eintsje kuierje. Wannear binne de jûnen sa moai as yn juny? Rûn alhiel yn tinzen wei sa. Hjir oan 'e râne fan 't doarp op 'e bank ha wy as jongelju omdjoeid, ha aaien pikt, om't wy sin hienen oan in flaubyt, moppen ferteld, gibele, tútsjeboarte. Hinerk en ik. En no wie it gau ús sechde troudei. En oare jongelju sieten hjir te frijen en jagen dronken mei de auto troch de mersken. Doe gie it ynienen efter in stek wei: ‘Tak - tak - tak.’ En ik draaide my om: Wie ik net hielendal allinnich?
Doe woeks op itselde stuit de frjemde út in skaad, makke him los út in tsjustere hoeke, sûnder in lûd, en allinnich syn gesicht stiek ûnnatuerlik wyt ôf tsjin 'e lêste jûnsskimer, mei eagen blau as fonken.
Lei de finger op 'e lippen: ‘Ssst!’ En hy hie gelyk: ‘Wat soenen de lju fan my tinke, ik, mei in poerfrjemde man hjir bûtenút? En ha de muorren gjin earen, en binne de ruten eagen?
Kaam deroan, krige my by de earm: Hoe hie ik doe noch fuortdrave kinnen? Klattere it lân yn en loek my mei nei Hannes syn âld stalt. By de feartswâl del, yn 't gers, en wat wie ik ferheard, dat er it wist: Dit wie myn ferskûl, it plak, dêr't ik as famke gauris siet te dreamen, dêr't ik weikroep, at ik ris gjin sin oan helpen hie.
Siet stil, seach nei 't wetter, dêr't bytiden en kringen en buorlen út opstiigden, fan ielen faaks, fan kikkerts. En wylst wy sa stoarren - ik die it ek, want soks stekt oan, no? - sei er mei in flak lûd myn namme. Mar wêr koe er my fan, en wêrom ik him nèt? En ik skrille op: ‘Wat wolsto? Hoe kensto my en wêrom litst my net gewurde?’ Betocht doe lykwols, dat er gjin Ferringersk koe - hoewol't Dútsk my oars by him ek net rjucht oan woe. Mar ear't ik my fersinde, krige er in reidsje tusken 'e tosken wei en antwurde yn 't Ferringersk: ‘Wachtsje noch efkes! Silst alles te witten komme.’ Doe liet er my los, en ik klaude by 't stalt op, troch de tsjustere greide stode ik nei hûs ta, sûnder ien kear om te sjen.
| |
| |
Woe Hinerk alles ek fuort fertelle, doe't ik efter de pûst ta de doar ynfleach, mar hy draaide him justjes om fan 'e tillevyzje: ‘Hast mei heit nei de mersken ta west? Ha jimme de hokkelingen werfûn?’ - ‘Ja.’
De oare deis wie ik net yn oarder. Seach der grif ek min út, want Elke, dy't mei my op ien keamer sit, seach omheech, doe't ik op 't wurk kaam: ‘Wat no, justerjûn feest hân? Of is der wat op kommende weis by dy?’ Hja pleaget my al sunt jierren mei dy fraach, en antwurden wolle my net mear yn 't sin komme. Hja hat sels twa, de âldste al op skoalle. En ik wit wol, hja mei my graach in bytsje narje, begrutsjen is no just har sterkste kant net; dat ik sjuch meast mar in oare kant út, at se sa tsjin my docht. Antwurde diskear likemin, want beide gedachten wienen mis; mar wat der al wie, koe ik har dochs wol as lêste fertelle.
De wyks foar ús troudei kaam Hinerk fan 't wurk en sei ûnder iten, dat er nei Flensburg ta moast: nei in kursus. En de baas woe ha, Hinerk soe dêrhinne, at er foarútkomme woe. Ik moat sa wyt om 'e holle wurden wêze, dat sels Hinerk it fernaam: Kaam er net om 'e tafel hinne rinnen om te sjen, wat der mei my wie?
‘Is dat no wier nedich?’ frege ik, heas mei de triennen yn 'e hals. Ik wit wol, soks makket him lilk, en meastal hâld ik my dan oars ek wol yn; mar diskear woe it net.
‘Doch no net sa sleau!’ sei er. ‘At ik net wichtich wie, dat gie ik net.’
Hy hie ommers gelyk. Dat ik skuorde de kop derby, bedarre mysels en knikte: ‘Ja, ien wike koe ik wol wachtsje.’ Mar der kaam in oare tins yn my op, doe't ik dat wurdsje sa hearde, dy't my fuortendaliks de rêst wer ûntnaam.
Sa pakte ik syn koffer yn, striek syn boesgroentsjes en brocht him nei de boat ta. Ik wiuwde, oant er om 'e Prääster hinne wie.
Doe't ik op 't wurk kaam, wie Elke der al: ‘Ha, ûnbestoarne widdo! Hoe lang bliuwt er diskear wei?’ - ‘Seis dagen, hoedatsa?’ - ‘Tsjong! No ja, ik bedoel mar...’, en doek yn 'e papieren. ‘O ja, ear't ik it ferjit: Der hat ien skille. Sei, datst wachtsje moast.’
Ik hood my stil, al stoarre se my mei in grutte fraach yn 'e eagen oan. Kôge op myn potlead om. Wachtsje moast ik. En dat die ik ek. Gjin tillefoan, mar mei de post in kaart. De Borigsemer Boarch, dêrboppe kwattele: ‘Wachtsje oant jûn! E.’ En ik waard gleonread, hielendal hyt om 'e holle.
‘In rekken?’ pinfiske Elke. En wat ik sei, wit ik net mear, mar ik seach wol, dat se der gjin wurd fan leaude. En doe sei se: ‘Is Hinerk nei Flensburg ta of nei Kiel?’ - ‘Nei Flensburg, hoedatda?’ - ‘Och, ik freegje samar.’ Wat woe se dochs hyltyd? Der lei har wer
| |
| |
in kletspraatsje op 'e tonge, dat koe ik wol fernimme.
Nei 't wurk die ik boadskippen yn Wik, brocht in part derfan nei Olersem en bleau der te iten. Wat soe ik ek allinnich thús sitte? It wie grif tsjin tsienen, dat ik weromkaam. It briefke siet op 'e foardoar: ‘Lit my net nochris wachtsje! Meitsje my net lilk! E.’ Ik raamde de doar efter my ticht en draaide de kaai twaris om. Besocht sels, om Hinerk yn Flensburg te skiljen, sa oerstjoer wie ik. Mar der naam net ien op. It wie ek al let. Ik geat mysels in konjakje yn. Dat is oars net myn gewoante, mar op dat stuit hie ik der grif ferlet fan. Lei in plaat op. At Hinerk der net is, kin ik myn muzyk beharkje. Oars wol er altyd tillevyzjesjen, en hy mei my platen dochs al net lije. Ik trêde de keamer op en del, bekaam wat. Doe rinkele de tillefoan trijeris. ‘Hinerk?’, rôp ik, mar in oare stim antwurde.
‘Hallo, wêr wiest? Ik ha op dy wachte. Wachtsje do no ek op my!’ Lake en lei op. Ik moast in twadde konjakje ha. Wachte de hiele nacht efter de kleden, te bang om op bed. Siet nei buten te sjen, nei de tsjustere strjitte. Harke, wienen der stimmen? Hearde ik gjin fuotstappen, of wienen it de tûken mar, dy't yn 'e wyn tsjin 't dak oan skrasten? En moat dochs sliept ha, want ik waard wekker mei de sinne op 'e foarholle, stiif fan 't sitten en mei in nuvere dream, dy't krekt safier weigliden wie, dat ik him my net mear yn 't sin bringe koe. Mar dizenich rikte in fyn lûken út 'e dream wei troch de mage yn 'e nije dei.
Naam de fyts nei 't wurk ta, om der fris út te sjen. Wie oars ek net wurch, allinnich mar tizerich en net rjucht by 't spul. Mar ik ferburch dat allegearre foar Elke. Lake, fertelde nijs by ús út 't doarp wei en die myn dingen.
Justjes foar tolven gie de tillefoan. Elke lange him my oer: ‘Foar dy.’
‘Ja?’
song in fyn, lêbich lûd. It hearde as in 33-toereplaat, dy't ôfdraaid wurdt op 45. ‘Hallo!’ rôp ik nochris, mar ‘tak - tak - tak’ gie it, en fuort wie it.
Elke seach omheech: ‘Wat no, Hinerk?’ - ‘Nee, ferkeard ferbûn. En leit samar op. Hufter!’
Wa die soks no? Jongfeinten? Mar wêrom dan tsjin my, en tsjin Elke? Sa gie it my de hiele dei troch de holle. Mar fansels - ik wist skoan, wa't it wie, ik woe it allinnich net leauwe.
De jûns bleau ik thús. Koe dochs ek net alle- | |
| |
geduerigen by heit en mem sitte, allinnich mar om't Hinerk fuort wie. Men hat op 't lêst jins selsfielen.
Tepte yn 'e tún túch tusken 'e beantsjes wei, minsken kuieren foarby, seagen oer de hage, bleaunen stean. Ja, der kamen fan 't jier grif in protte apels, en heit hie it kuil al yn 'e bult. Hoe folle moaier wie 't eartiids, doe't wy noch mei man en macht yn 't hea wienen: swylje en tiemje, mei swartebeisop en sûkerkoeke yn 't skoft. Hinerk? Dy wie yn Flensburg.
It waard lûkerich, en ik wie wurch fan 'e lêste nacht. Dat ik gie yn 'e hûs, die de doarren op 't slot, wie al yn 'e nachtklean, doe't der op 'e foardoar kloppe waard. Wa koe dat wêze? Om distiid dochs allinnich mar fan ús folk. Dat ik gie derhinne.
‘Goejûn, of moat ik sizze “Hallo”?’ en treau de doar tsjin my oan, stie ek al yn 'e gong, gniisde: ‘Ha 'k net sein, dat ik hjoed komme soe? En do hast wachte. Moai.’
Doe krige er my de kruk út 'e hân, die de doar ticht en gie ta de keamer yn.
‘Wolst ek n't komme? Giet men sa mei besite om?’ en seach om him hinne, bespeurde de brot op 't dressoir: ‘Soest my net ien oanbiede? Do hast dysels al aardich betsjinne, sjuch ik.’ Sa trêde er ús keamer op en del, sneupte om, seach yn 'e kasten, krige der sels in romer út - ien fan ús brulloftsglêzen - naam in konjakje en brocht my it glês ta. En syn eagen boarren troch my hinne; eïi al lake syn gesicht, syn eagen wienen as iis. ‘Wat wolsto hjir!’ frege ik, heas fan eangst en argewaasje.
‘Dy sjen, wat oars?’ - ‘Mar ik dy net!’ - ‘No, dat kin feroarje, en jûn kinst net oars.’ Hy gie op 'e bank sitten, krige de krante derby, lei de fuotten op 'e tafel: ‘Is der ek nijs?’ En ik stie dêr noch hyltyd by de doar en wist net wat ik dwaan moast. Derút drave, yn 'e nachtklean? Skilje? Ja, mar wa? Hinerk yn Flensburg, myn âlden? It wie allegearre like benaud.
‘Dat, sa wenje jimme dus’, lake de frjemde. ‘Wat in nearzich boeltsje! Hoe kinst it hjir no nei 't sin ha? En dan mei Hinerk, dy deabidder. Wat in gelok, dat dy no ynearsten út 'e wei is!’
‘Wat seisto dêr!?’ Hoe doarste!!’
‘Eê kom, do witst dochs ek wol, wat elkenien al wit. Hâld dy net dommer as datst bist!’ En hy joech him fan 'e bank, kaam tichterby: ‘Hoechst net bang foar my te wêzen. Ik doch dy neat.’ En nuver genôch, ik leaude him, en lykwols stie ik him net.
‘Kom deryn, gean sitten!’ en krige my by de earmtakke, loek my op 'e stoel del en geat in konjakje yn. ‘Proast! Op ús freonskip.’ En doe seach er my oan, en it like my ta, as hie er gleone messen yn 't gesicht.
‘Ik ha lang om dy socht’, sei er. En ja, dat moast ik ek leauwe.
| |
| |
‘Hoe hytsto?’ frege ik, dryster no, want hy die freonlik, hood him ek wat mear tebek as yn 't earstoan. ‘Ewald’, sei er, ‘lykas jimme pake.’ En frege doe, ear't ik antwurdzje koe. ‘Bist hjir no wier lokkich? Wolst hjir no wier âld wurde? Mei sa'n mislike kjirrel fan in man?’ En hy lake, sprong oerein, trede troch de keamer. En ik, ferstuivere, der hielendal yn wei, koe gjin wurd útbringe. ‘Do dochst my sear’, reaunte syn stim, en ik moast ynienen oan dat ferske tinke, dat ik fan 'e moarn krekt foar de tillefoan heard hie. ‘Eê, sjuch no ris’, rôp er doe, ‘wat ha wy hjir?’ As in wyld klaude er op 't dressoir yn myn fossilen, droege blommen, tongerstiennen om. Pakte doe it lytse brune potsje en hood it yn 'e hichte: ‘Mei 'k dat ha?’ ‘Nee, hoedatsa? Dat is mines, en dat bliuwt mines!’ En ik sprong op, woe it him ôfkrije, mar hy hood it heger, lake, pakte my mei de oare earm en treau my tsjin him oan. ‘Ja, dat hie 'k ek n't oars tocht’, sei er, ‘mar sjuch no ris!’ En hy naam it potsje, krige it yn 'e rjuchter hân en lei de lofter tomme derop; en ik wit wol, net ien leaut my - ik koe it sels ommers ek net begripe - mar pasten tomme en print net presiis opinoar?
En de frjemde seach my oan, en ik tocht, dat it my trochrinne soe. Raze woe ik, mar ik hood mysels yn 'e stokken. Wie ynienen in oar minske. En hy striek my oer de holle: ‘Bedarje dy no mar, ik gean no wer fuort. Sliep no mar! Goeie.’
Ik waard de oare moarns wekker, as út in swiere dream. Tocht wrychtich yn 't earstoan ek, dat ik allinnich mar dreamd hie. Mar doe seach ik twa glêzen op 'e tafel fan 'e keamer, en alles kaam werom.
Op 't wurk wie ik grif in bytsje fan 'e roai. Elke loerde my fansiden oan: ‘Al wat út Flensburg heard?’ - ‘Nee, ik leau, hy skillet jûn earst. Do witst wol, hja ha altyd in soad op 't program sokke dagen.’ - ‘O ja, dat is ek sa’, sei Elke.
Dy jûns wie heit fuort te sjongen, en dêrom gie ik by mem op besite. Ik wie te bang, om har wat te fertellen, dat wy praten oer ditsjes en datsjes, seagen nei in film op it tredde net, en doe't heit weromkaam, snobben wy in pear bonbons.
Gerêst gie ik nei hûs ta. En waard ier yn 'e moarn wekker fan 'e tillefoan: ‘Hallo, wyfke! Hoe is 't mei dy? Wachtest al op my?’ Ik wie noch net wekker, frege dêrom lilk werom: ‘Wa is dêr! Kinst my net gewurde litte?’ En de oare stim, en no koe ik him fansels wer: ‘Wat is der mei dy? Hellest my snein fan 'e seis-oereboat ôf?’ - ‘Fansels Hinerk!’ en ‘Hoe is 't mei dy?’ - ‘Bêst, wat oars? Oant snein dan mar, hin? Goeie.’
Lei op, mar sa is er, en ik wie hiel bliid, dat er myn healwiis antwurd sa't it like dochs net hielendal ferstien hie.
| |
| |
Op 't wurk wie it, sa't it freeds is: Elkenien hie sin oan 't wykein. Ik net, mar dat die der fansels neat ta. ‘No, en wat bisto fan doel?’ frege Elke, doe't wy oan 't buro-oprêden wienen. ‘Oôch, neat besûnders’, sei ik. ‘Tillevyzjesjen, lêze, en snein helje ik Hinerk ôf.’ - ‘Eê, snein earst?’ frege Elke. ‘De oaren...’, mar doe gie de doar iepen, en Frerk kipe by ús yn.
Doe seinen wy inoar ek goeie. ‘Oant moandei dan mar!’ - ‘Oant moandei!’
Foar my in lang, lang wykein. Bliid foar guon, aaklik foar oaren. Dûnsje yn 'e disko foar myn suster; wachtsje, bang thús efter tichte doarren, foar my. En koe dochs foar my nimme, om de oare deis nei Wik ta om in presintsje út te sykjen. Snein wie it ús troudei. At de freed en de sneon earst mar foarby wienen.
Ja, ik wie senuwachtich. Ik wist net, wat ik fan 't hiele spul tinke moast. It fleach my oan, at ik by de winkelman wie. Seagen de lju sûnt fan 't maitiid net sa nuver, at ik ta de doar ynkaam? Hoden se bytiden net samar op fan praten? Of wie dat allegearre mar ferbeling? Mar wat wie der te rêden?
Ja, muorren ha earen, en ruten kinne sjen. Mar wêr prate se fan fierder, wat hâlde se foar har, en kinne se ek lige?
De freedtejûns mocht ik der net oan tinke, om nei ‘XY’ mei Zimmerman te sjen. Ik lei in plaat op, woe lêze. Sloech myn boek op en liet it falle, as wie it fan gleon izer. Stoarre my net in briefke temjitte? In hânskrift, dat ik no al koe?
En is 't mooglik, dat ik it sjongen hearde, wylst ik sunich lies? En in mjitte derby slaan mei in kneppel op 'e strjitte?
Ik kin 't my net mear yn 't sin bringe. It liket no ek sa fier fuort. Wat neier oft de dingen kamen - ik bedoel: wat fierder oft it tebek leit, wat better oft ik my de inkelde kearen yn 't sin bringe kin; mar nei de ein ta liket it allegearre sa tsjuster, sa bedutsen as mei novimbermist, dy't sels lûden opslokt. Hie in ûnrêstige nacht. Waard lykwols net steurd. Gie nei Wik, kocht in pear sokken en in strik foar Hinerk. Dat kin er by 't wurk grif goed brûke.
Pielde de middeis in bytsje yn' e tún om en wachte en wachte en wachte.
Aldergeloks hie ik dy jûns in doel: ‘Heimatabend’. Dêr hienen wy no de lêste wiken foar oefene, en al wie ik sa min as strie, ik koe dochs ek net ôfsizze.
Foar iten mei sulver, rôk, skelk en falske sturten fuort te opklaaien. De dûnsen en lieten koe ik al sûnt jierren. At it no mar net
| |
| |
sa hyt waard yn 'e seal. En ik draaide foar de spegel: och ja, de klaaiïnge sjucht der goed út, men is sa oars as oars, sa hiel apart - in bytsje prinsesse, faaks - mei sulver en kant oan 'e lange, swiere rôk.
‘A reder treed a bai uun a daans’, sa gie it. Wat waard ik dêr altyd mankelyk fan. Net ien koe my sizze, wat der foarfoel tusken dy trije, en wêrom oft de faam stjerre moast. Wy dûnsen de wurklist bylâns, songen, krigen in glês bowl oanbean en moasten ús fansels bewûnderje litte troch de baaigasten, dy't kommen wienen. In pear wurden yn 't Ferringersk: ‘Ja, wat moat ik sizze? Wat wolle jimme hearre?’ En guon manlju tinke noch altyd, dat ik om eastfriezemoppen laitsje moat.
Ik flechte, sagau't ik koe. Woe net belibje, dat de frjemde ta de doar ynkaam. Woe fuort wêze, at er kaam. Rûn hastich troch Klantem, en myn skuon mei hege hakken klikten my fierstente lûd nei 't sin op 'e platsjes. En wie amper it âlde kafee foarby, doe't ik him efter my hearde: ‘Iarig uun a daans, ja, ja...’ Helle yn. Wat hurder oft ik rûn, wat neier oft er kaam, en by de bushalte hie er my: ‘Do hast myn brief dochs lêzen?’ En krige my by de earm, loek my oer de strjitte en by Juui Georg syn hûs lâns de geast op. ‘Ja’, sei er, sa mocht er my lije. Dit wie de goede útris foar my. No koe er sjen, dat er him net fersind hie. Ik miende, dat it feest dien wie - mar och heden nee, it soe no earst heve. Krige my by de hannen en draaide my om en om, dat de rokken dernei fleagen. En ik moast ek laitsje, moast myn hier, myn falske sturten fêsthâlde en betocht, dat ik einlinks it hier wer waakse litte woe. Al mjekke Hinerk ek nòch sa.
En wy rûnen troch de nacht. Op 'e heide bleau er stean: ‘Witst noch wol?’ - ‘Ik wit alles.’ Joegen ús del op âlde stiennen, seagen de ljochten fan 'e fjoertuorren, fan auto's op Aalkersem Lungwai.
‘Moarn komt Hinerk werom’, sei er. ‘Pas goed op dysels!’ - ‘Hoedatsa?’ - ‘Lear om it teken te lêzen! De tiden binne feroare. Watsto leaust, is net mear wier, en wat wier is, wolst net leauwe.’
En ik murk, dat er gelyk hie, mar koe de dingen net meiïnoar gearbringe. It wie net liker, as wie in glês, in pôt faaks, oan diggels sprongen, en koe ik de stikken net mear oaninoar passe.
Ik wist, dat it goed wie, dat Ewald by my kommen wie. Hoe aaklik oft ik him earst ek fûn hie: Seach ik him no oan, dan wie it as waard de eangst hielendal wei, in waarme simmerhimel seach ik, as in ûnthyt yn syn eagen.
Ik waard wekker, klam en fochtich, de earste ljurken songen heech yn 'e loft. De grûn joech kâld op troch 't tichte gers. Hoe wie
| |
| |
ik hjir bedarre, wêrom net thús, op bêd? Ik wie dwyl, yn 'e sûs, seach myn knûkelige rôk, fielde de holdoek en sprong daliks oerein. At de lju my hjir sa ris seagen! Hoe kaam ik op 'en bêsten thús? Hoe let wie it? En skuorde de rôk oer de knibbels en fuort nei de dyk ta. En bleau dêr stean, hime, seach om my hinne: Gjin minske te sjen, mar der, op 'e strjitte, mei sân struide wurden: ‘Wachtsje hjir jûn, E.’
Doe kaam alles werom, mar ik mocht der gewoan net oan tinke, moast nei hûs ta, gau nei hûs ta, en jûn, aldergeloks, kaam Hinerk. Ik wie mar krekt ta de doar yn, doe't ik Krischan al mei de kannen ratteljen hearde. Melkerstiid! At ik mar tsien minuten letter wekker wurden wie - Och myn leave frede!
Hjoed wie it ús troudei. Oft Hinerk deroan tocht? Meastentiids hat er wol oare dingen oan 'e holle. No ja, ik meitsje yn alle gefallen wat lekkers foar 't jûnsiten, lis it bêste sulver op 'e tafel, wyn haw ik helle... En dan woe ik him alles opbychtsje. Dat hie ik fêst foar my nommen, woe him fertelle, wat der fan 'e wike bard wie, dat ik it net wer dwaan soe. Woe sizze, dat er der fan op oan koe, dat net ien wat sjoen hie, dat alles tusken ús twaen bliuwe soe. Hy begriep my grif wol. Ik koe der dochs ek net foar.
Ik gie ûnder 'e brûs, brea-iet en kaam wer wat by myn sûpenstút. Nee, ik tocht net folle nei oer de lêste nacht. It kaam my oan, as hie ik allinnich mar hiel nuver dreamd, en wêrom it dêr ek net by litte? In dream, dy't in eintsje yn 'e dei oprikt, mar wat heger oft de sinne stiicht, wat fierder oft er weidriuwt. Men wit, dat der wat wie, mar de omkanten ferwaaie.
Dy middeis gie de tillefoan. ‘Elke?’ rop ik, want ik bin net wend, dat se my skillet. ‘Bist siik, dat ik it moarnier op 't wurk trochjaan moat?’
‘Nee’, antwurde se, ‘ik woe dy graach efkes hiel persoanlik te wurd.’
‘Wat is der oan?’ frege ik. ‘Is Hinerk al werom?’ - ‘Nee, dy komt jûn earst! - ‘Ik wit net, hoe't ik begjinne moat. Ik bedoel, hast sels noch neat murken, dyn mem, syn suster noch neat sein?’ - ‘Wat dan, Elke?’ - ‘Ik kin it net mear oansjen’, barste se út, ‘elkenien wit it ommers, elkenien praat der al oer! Sûnt fan 't maitiid. Allinnich do bearst mar altyd, as wie der neat te rêden, as wie it mei jimme allegearre sjerp en huning.’ - ‘Ja, mar der is dochs ek neat!’ rôp ik. Of hie der justerjûn dochs ien west, dy't ús sjoen hie? Ha muorren ferteld, wat ferburgen bliuwe moast?
‘Nee, Elke, wier, ju, der is neat. Ik sjuch út nei Hinerk, hjoed is it ús troudei! Jûn prate wy oer alles, foaral fansels ek oer dat wy no gau bouwe sille.’
En ik lake.
| |
| |
‘No, lokwinske dan mar’, antwurde Elke, en ik hearde, hoe't se lûd sykhelle. ‘Ik woe my der net mei bemuoie, ik tocht allinnich mar, as freondinne en as kollega woe ik dochs ris hearre...’ - ‘Dat fyn ik ek aardich fan dy. Mar earlik wier, alles giet hjir sa bêst as wat. Oant moarn, hin?’ - ‘Ja, goeie!’
Helle Hinerk fan 'e boat, foel him om 'e hals, joech him in tút. En fansels - echt in man! - hy hie ús troudei fergetten. ‘Hoe wie 't yn Flensburg? Bist tefreden? Is dyn baas tefreden? Wat hast iten? Hoefolle lju wienen der?’ Sa nijsgjirrich wie ik, sa optein en lokkich, dat er wer by my wie.
Mar hy die nuver. Grif wurch en te'n ein, tocht ik, mar sa seach er der oars net út. De feestlike tafel, de wyn, it presintsje - hy sloech it allegearre mar kwealik acht. Ja, in glês wyn woe er wol ha. ‘Ik moat dy wat fertelle’, sei er. En ik antwurde: ‘Earst mar ris proast, op 'e folgjende seis jier!’ En hy gnyske bryk, doe't er dronk. ‘Ik moat dy ek wat fertelle!’ sei ik tsjin Hinerk. ‘Wa sil earst?’ En ik waard sa nuvere fleurich, mar grif ek senuwachtich, want Hinerk like sa oars as oars, sa beret. ‘No, wat is der dan?’ frege ik en geat noch in glês yn. ‘Mar wolst oars net wat ite?’ Alles hie ik op 'e tafel set: farske bôle, woarst - allegearre fan 't bêste.
Hy op syn plak, ik op mines by de kokenstafel. Sa't wy it al sûnt jierren wend binne. Wat in hearlikheid, dat er werom wie! En at ik him earst mar ris fan 'e frjemde ferteld hie, dan soe dat spoek ek wol gaueftich út 'e wei wêze.
‘Ik ha gading makke oan in baan yn Flensburg’, sei Hinerk, ‘en ik krij dêr no it filiaal. Dat is no útiten.’ - ‘Ja, mar hoe komt it dan mei ús skuorre? Wy sille dochs bouwe? Wy woenen dochs nea fan 't eilân ôf?’ Syn wurden woenen net yn my del. Wat wie der te rêden? Wêrom hie er nea wat sein? Wie dit dan syn presintsje foar ús troudei? ‘Betsjut dat, datst der in moai ein op foarút giest, fertsjinnest no ek mear?’ - ‘Ja, al in bytsje - mar dat is net it wichtichste’, antwurde Hinerk en draaide syn glês op 't taffelkleed hinne en wer. ‘Ik gean om in oare reden nei Flensburg ta.’ - ‘Hoedatsa, en wêrom seist hyltyd “ik”? Ik gean dochs ek mei!’ Mar doe seach er my sawat fan ûnderen op oan. ‘Och ju, hast do dan noch hyltyd neat foar 't ferstân? Fernimst dan hielendal neat? Fielst net, dat der tusken ús sûnt fan 't maitiid fan alles feroare is?’ De mage kniep my gear, ik krige it swit yn 'e hannen. Hoe koe er it witte? Wat koe er witte?
‘Hat Elke dy skille, dy âldhekse?’ raasde ik. ‘Wat hat se dy ferteld? It is allegearre hiel oars. Ik kin der net foar!’ En de triennen spatten my yn 'e eagen. Ik koe it net keare, al wit ik skoan, dat Hinerk it net ferneare kin. ‘Wat bejeuzelesto!?’ sei er rûch. ‘My hoecht
| |
| |
net ien wat te fertellen. Ik wit alles sels it bêste.’ Ja, ik begriep it grif noch hyltyd net - mar der begûn my wat te skimerjen, in fermoeden kaam yn myn op.
Ik moast goed op mysels passe, no? Ik murk it hiel dúdlik, yn myn tinzen ûntwynden har triedden. Klear koe ik sjen, mar lykwols hearde syn stim al hiel fier fuort, doe't ik fernaam, dat er sei: ‘Asto no einlings, einlings ris begripe woest, dat ik sûnder dy, ferstieste, sûnder dy nei Flensburg ta gean! Ik ha dêr in freondinne. Hja kriget in lytsen. Dêr is myn plak no. Begrypst, wat ik dêrmei sizze wol?
Ik stie op 't klif by stoarmfloed, en de weagen komme, frieten my de grûn ûnder 'e fuotten wei, en it sân fan 't klif rûgele nei ûnderen, skuort my mei, mei yn 'e see, in tsjustere dea nimt my yn syn wiete earm, lûkt my nei de bedelte, lûkt my nei de bedelte.
Stadich begriep ik it, mar ik begriep it folslein. Klear foar eagen stie it my no, wat de frjemde ferteld hie, wat Elke my sizze woe, wêrom oft de lju swijden, at ik deroan kaam. Sûnt fan 't maitiid, hammere it my yn 'e holle. En seach ik Hinerk oan, dan koe ik it lykwols wer net leauwe. Koe fyftjin jier om 'e nocht west ha? In heal libben!
Ik raasde, skelde, biddele en gûlde: Hy koe my hjir dochs net allinnich litte! Wêr moast ik bedarje, hjirre, allinnich? Net jong, mar ek net âld genôch, om alles op te jaan?
Alles, alles woe ik dwaan, at er mar bliuwe soe.
Hy swijde, skodholle. Fuort woe er, moast er, no't er heit wurde soe. Wêrom oft ik dat net begripe koe?
En doe begriep ik it. Stil waard ik, as stien sa rêstich. ‘Pas goed op dysels!’ hie er sein. Dat soe ik dwaan, en: ‘Lês it teken, lês it teken!’ Seach omheech - ja, hearde ik net it klopjen, in lyts lûd fan hout op stien?
‘Begrypst, wat ik bedoel?’ frege Hinerk. Ik seach syn gesicht, seach lyk troch him hinne, myn heale libben, de bêste helte, tocht ik, foar dy fint? En no goeie, farwol, foarby? Syn eagen dreaunen wei yn in tinne damp, dêrefter wachte wyt de himel. In himel sa wyt as allinnich boppe ús eilân. En skynden der gjin blauwe fonken as fjoertuorren troch Hinerk hinne?
‘Do kinst net fuortgean’, antwurde ik flak, ‘de boutekeningen komme ommers gau.’
Doe sprong er fan 'e stoel: Dat soenen wy wol sjen, hy hie al in keamer yn Wik, dêr soe er jûn sliepe, en ik wie de lêste, dy't him dat ferbiede koe. En at ik wat bedarre wie, koenen wy alles beprate, en sjuch hoe't de dingen ferparte wurde moasten.
En soe by my lâns ta de doar út de gong yn. ‘Do meist net fuortgean!’ rôp ik, ‘earst moatst hearre, wat ik dy fertelle woe!’ Mar hy lake allinnich mar. ‘Wat foar gejeuzel soe dat
| |
| |
wêze kinne?’ sa rûn er nei de doar ta. ‘Ik kin my no mar it bêste ôfjaan.’
Ik woe him by de earm fêsthâlde, smeke, dat er my net ferliet, mar hy skodde my ôf. ‘Wat bist ûnsjuch, atst sokke gesichten lûkst! Op my kinst lang wachtsje!’
Lang wachtsje? Fan sân struid op 'e dyk, de wei wie tekene, teken om te lêzen, foar my, foar my, en glêsdiggels, potdiggels faaks, foegen har - fan linige fingers reesocht - ta in patroan gear?
Hy wachte dêr jûn, hy wachte op my.
En witst watst dwaan moatst? De âlde hûd ôfstrupe. En lear om te fleanen, lit dysels wjukken waakse, as dokes omheech, út 'e tún wei, dêr 't de broer de suster...
Hja sizze, ik lake, hja sizze, ik gûlde. Ik sels wie rêstich fan binnen, hiel stil, en helder, selden sa. En alles, dat kaam, wie lang foar-útsein, hiel stadich, hielendal fansels, elke tel like in ivichheid.
Ik wist wat der wie, hoegde neat mear te freegjen; wist, wat ik dwaan moast, wist, wat der kaam. Mar nuver is 't, at se no komme en wat fan my witte wolle, leauwe se my net mear, sizze, dat ik de dingen trochinoar helje. In ûngemak, sizze myn âlden. Wat Hinerk seit, wol se net fertelle. Mar foar my wie alles ienfâldich. Syn wurden joegen my myn selsfielen werom. Ik seach him oan, ik seach, wat er wie: in misliksma, in skytfint; syn masker foel ôf, ik ûntdiek, ik begriep. Ik hie al te lang op him wachte, it hie allegearre dochs om 'e nocht west, sabeare lok, in libben weismiten foar sa'n ien. Hoe koe ik it hjir no nei 't sin ha? ‘Do dochst my sear’, reaunte in stim. ‘Ik wachtsje op dy, ik wachtsje.’
Raasde tsjin Hinerk: ‘Sis dat nochris!’ En dat die er, stompte my oan 'e kant, woe de keamer yn, syn papieren ophelje. En ik him nei. Stie mei de rêch tsjin 't dressoir oan. Taaste om my hinne en krige it potsje te pakken. Waarm joech it him nei de bal fan myn lofter hân, de tommeprint tsjin mines: ‘Meitsje my fol, meitsje my fol! Ik ha sa'n toarst!’ - ‘Mar hoe, wêrmei?’ frege ik werom. ‘Dat witsto sels it bêste!’ En seach de oare net troch 't rút? Lake tsjin my, blauwe eagen as stjerren, in himel woenen se my ûnthite. Neat is feroare, alles is der bleaun. Ik wit, wat wier is, dat leau ik ek!
‘Set iis tsjin iis en fjoer tsjin fjoer, set pine tsjin pine!’ hearde ik, learde ik.
Draafde nei de koken ta, raamde it mês fan 'e tafel, sette pine tsjin pine, sette it teken om te lêzen, djip deryn, djip deryn! En rêstich seach ik, hoe't ‘tak - tak - tak’ it bloed begûn te drippen.
En de koark derop, en nea soe er wer toarst ha! Myn brulloftpresintsje, myn brulloftpresin- | |
| |
tsje, dit wie de dei, no wie de tiid, hy wachte op my, en de doar út, de strjitte op, mei wjukken oan 'e hakken fleach ik. Hearde Hinerk razen, mar wat koe 't my skille. Syn pine is mines net mear, en heech tiid, dat ik oan kant brocht ús presintsje, ús let brulloftpresintsje, dat net fan my wie, mar dochs in part fan my wie.
Ja, ús teken hie ik lêzen, koe it begripe, wist wêr't er wachte, en stoarte my doe finaal yn in blauwe himel.
| |
Oantekens by ‘Tsjustere Brulloft’
Tsjustere Brulloft is in oersetting út it Ferringer Noardfrysk fan Jonk Bradlep fan Ellin A. Nickelsen (berne 15 april 1956 te Olersem/Feer). De skriuwster hat mei dat ferhaal de earste priis wûn yn 'e earste Noardfryske literatuerkriich, útskreaun yn 1989. It oarspronklike ferhaal is yn 1991 yn 'e foarm fan in boekje (+ lûdbân) útjûn troch it Nordfriisk Instituut yn Bräist. It ferhaal befettet gâns ferwizingen nei lokale Ferringer tastannen en nei de Ferringer literatuer. De measten dêrfan wurde út 'e kontekst wol dúdlik, mar in pear moat faaks wat taljochting by.
In wichtich ilemint yn it ferhaal binne de oanhalen út en taspilingen op 'e âlde folksballade A Bai, a Redder. It liet besjongt it drôve ferhaal fan in jongfaam dy't troch har skoansuster belastere en dan troch har jongste broer deadien wurdt. Hjirunder folget (in ferzje fan) de tekst fan 'e ballade, omset yn 'e hjoeddeiske Ferringer stavering en mei in oersetting dernjonken (de tekst is yn 'e rin fan 'e tiid op plakken wat ferhaspele; ik set hjir sa letterlik mooglik oer, sunder my te bekroadzjen om 'e ynterpretaasjeútstellen dy't yn 'e literatuer dien binne):
| A reder treed a bai uun a daans. |
De ridder dûnse de? by it dûnsjen. |
| - A bai a reder alik - |
- De? de ridder allyk - |
| Uk en stolt foomen treed'er ham naist. |
Ek it grutsk jongfaam dûnse der nêst him. |
| - larig uun a daans, stolt an sööwerlik - |
- Kwea by it dûnsjen, grutsk en suver - |
| |
| Jo wiar uk wel breler a ianigste trii. |
Hja wienen ek wol bruorren de iennichste trije. |
| Jo hed en saster, an ju wiar jong. |
Hja hienen in suster, en hja wie jong. |
| |
| |
| Jo hed en snoor, an jü wier buu. |
Hja hienen in snoar, en hja wie tsjoed (?). |
| Jo wiar uk wel breler a ianigste tri. |
Hja wienen ek wol bruorren de iennichste trije. |
| |
| Jü snoor jü wreel jü saster so siar. |
De snoar dy belekke de suster sa slim. |
| Jü saad, dat jü saster ferspelet wiar. |
Hja sei, dat de suster teneikommen wie. |
| |
| Jo worep det loot wel triimal kring. |
Hja smieten it lot wol trijeris yn 't rûn. |
| An det fool de jongste bruler wel tu. |
En it foel de jongste broer wol ta. |
| |
| De jongste bruler sadelt ütj san hingst, |
De jongste broer seale syn hynder. |
| An hi reed wel föör jü saster hör dör. |
En hy ried wol foar de suster har doar. |
| |
| ‘Beest dü wel kimen, man bruler, alian? |
‘Bisto wol kommen, myn broer, allinnich? |
| Wedder wääl dü meed of wääl dü win?’ |
Wolsto mied of wolsto wyn?’ |
| |
| ‘Uk wal'k nian meed, uk wal'k nian win. |
‘Noch wol ik mied, noch wol ik wyn. |
| Ik san wel kimen tu bödel auer di.’ |
Ik bin wol kommen as boal oer dy.’ |
| |
| ‘Beest dü wel kimen tu bödel auer mi, |
‘Bisto wol kommen as boal oer my, |
| So wel wat ens ütj uun guarde gung.’ |
Dan sille wy beide ris de tún yn gean.’ |
| |
| Di jongste bruler haalet ütj sin swäärt |
De jongste broer loek syn swurd |
| An haud jü saster at hood diar uf. |
En sloech de suster de holle derôf. |
| |
| So maning bludsdrööb üüs'er faan hör sproong, |
Sa folle bloeddrippen as dat der fan har sprongen, |
| So maning waakslaacht skal'er auer hör braan. |
Sa folle kersen sille der oer har baarne. |
| |
| Diar kaam tau döfkin flöggenwitj |
Der kamen twa dokes snieflokwyt |
| An haalet jü saster uun't hemelrik. |
En hellen de suster yn 't himelryk. |
| |
| Diar kaam tau döfkin raawensuart |
Der kamen twa dokes ravenswart |
| An haalet de bruler uun a häälenpuurt. |
En hellen de broer yn 'e hellepoarte. |
It fragmint ‘en “lastig” wienen wy, “tastig” wienen wy, lykas it ferske seit. Omke Peetje hie syn aardichheid oan ús hân.’ ferwiist nei it toanielstik Oome Peetje ütj Ameerika fan 'e bekende Ferringer skriuwer Lorenz Conrad Peters (1885 - 1949). Ien fan 'e ferskes út dat stik, it drinkeldeuntsje ‘Heu, bi da kruuger sat wi gud’, befettet de rigel ‘Lastig san wi, tastig san wi’ (‘Fleurich binne wy, toarstich binne wy’).
|
|
Auteursrechtelijk beschermd