Trotwaer. Jaargang 15

[p. 291]

E.M. Forster/Jelle Krol
De Obelisk

Ernest wie ûnderwizer oan in legere skoalle, en lyts, heel lyts; it hie der in soad fan dat se mei in poppe troud wie tocht Hilda bytiden, en noch wol ien mei glêzen eagen. Sels wie se grutter: lang genôch om der in brike fertoaning fan te meitsjen as se mei har beiden de boulevard del kuieren, mar wer net lang genôch om deftich te lykjen as se allinnich wie. Se hie it mar wakker heech yn 'e holle; net ien dy't dat ôfgeand op har knobsk uterlik tocht hawwe soe. Mei begearen seach se út nei in reiske yn in Rolls Royce mei in sjeik, mar fansels men kin net alles hawwe of wat dêr ek mar op liket, men kin sels net altiten jong bliuwe. It is mar better om in thús te hawwen as jimmer typiste te bliuwen. Hilda prate net krekt sa't it hearde en har man hie der net tsjinoan soarge om har dat te ferbetterjen. It wie har nea fergetten - it stelde eins neat foar, mar dochs koe se it mar net kwytreitsje - noch heugde har de nacht fan har houliksreis doe't se wat ûngrammatikaals sein hie oer de ferhâlding fan harren lea.

No frege er har om ta in beslút te kommen oer wat se dwaan soene, of yn it skûlhokje sitte of nei de obelisk ta kuierje. Se hiene it oan tiid om of it iene of it oare te dwaan ear't de bus fuortgong mar allebeide, dat koe net.

‘It liket my it bêste ta dat wy dêr mar sitten gean’, andere hja. Mar se sieten noch mar krekt yn it skûlhokje mei it gesicht op in eins te lytse en te skiere see of se woe wol dat se de obelisk foar kar nommen hie. ‘Wêr is it? Wêr is it foar? Foar wa is it?’ frege se. ‘Ik wit net foar wa't it oprjochte is; men soe tinke faaks foar de iene of de oare pleatslike held. Wat it plak oanbelanget dêr't it stiet, it is situearre boppe it stedsje de kant fan de ierdferskowing út’.

‘Soesto der hinne wolle?’

‘Earlik sein kin ik no net sizze, dat ik dêr sa'n nocht oan ha. De skuon knipe my wat’.

‘Ja, ik leau ek dat wy mar it bêste hjir bliuwe kinne en dan aansens wat tee. Witsto hoe fier at it is?’

‘Nee, dat kin ik dy sa net sizze’.

‘Miskyn is it wol heel tichtbij. Soest dy minsken wolris freegje kinne’. Se prate wat súntsjes om net troch de minsken dêr't se op doelde heard te wurden: twa matroazen dy't oan de oare kant fan it glêzen skerm sieten. ‘Ik wol net leauwe dat ik dat samar dwaan kin’, sei Ernest wat skruten; thús en op skoalle wied er oars in hele matsjedoar mar sadree't er mei wat ûnbekends te meitsjen krige, bestoar er it hast.

‘Wêrom net?’

[p. 292]

‘Dat witte se dochs net’.

‘Hoe witsto dat no?’

‘Der is hjir gjin plak foar skippen om oan te lizzen, Hilda, it binne krekt as ús allinne mar toeristen. Hy blaasde op syn knypbril en hood dy tusken himsels en de see yn.

‘Wol ik har freegje’.

‘Asto dat dwaan wolst, moatst dat fral dwaan’.

Hilda die har mûle iepen om wat tsjin de matroazen te sizzen, mar der kaam gjin lûd út. ‘Freegje do mar, dat liket my better ta’, lústere hja.

‘Ik winksje harren neat te freegjen en ik sil harren neat freegje, ik ha dy myn redenen al sein en asto dy net neikomme kinst dan kin ik der ek neat mear oan dwaan’.

‘Bêst, bêst, wyn dy mar net sa op, it hinderet net, ik hoech allang net mear nei dyn obelisk ta’.

‘Yn dat gefal, wêrom wolst dan freegje hoe'tst der komme kinst. En wêrom “myn obelisk” ik wie my der net fan bewust dat ik der ien hie’.

Se waard wat nytlich - Ernest prate jin ek altiten fêst - en se kaam ta it beslút om de matroazen oan te sprekken om har ûnôfhinklikens sjen te litten. Se wiene har opfallen doe't se sitten gien wie, ien fan harren yn it bysûnder. ‘Nim my net kwea ôf’, begûn se. Hja laken hjir of dêr om en hearden har net. ‘Nim my net kwea ôf mar soene jim ús ek fertelle kinne -’ Gjin andert. Se gong oerein en sei tsjin har man: ‘Oh, lit ús hjirwei gean, ik mei it hjir net sjen al is it noch sa’.

‘Goed, goed’, sei er, en wat rekke panderen hja yn stilte de boulevard del. Al gau skamme Hilda dy't mis west hie, har.

Wat yn 'e goedichheid hie har beweegd om sa te dwaan, frege se harsels ôf, it wie noch hast op spul útrûn en dat allegearre om neat. Se wie fêst fan doel om dy smoarge obelisk noait wer op it aljemint te bringen. Dat kaam al oars út, want op in boerd stie it oanjûn: ‘Obelisk en lerdferskowing’, en in pylk wiisde nei in kleau yn de ôfbroazeljende kliffen. Sy woe oars mar fierder, mar hy bleau stean. ‘Ik leau dat ik - ik leau dat ik der dochs wol even sjen wol, ast der neat op tsjin hast,’ sei er op in toan dy't fermoedsoenjend bedoeld wie. ‘Ik soe der moandei op skoalle wat oer fertelle kinne. Mei myn fertelstof komt it wat krap om.’

Doe't se har nei him omdraaide seach se it skûihokje dêr't se sitten hiene. Se koe de lange donkere skonken fan de matroazen dy't der ta útstieken, sjen; fierders wie de boulevard hast helendal ferlitten.

‘Nee, fansels net, wat soe ik der op tsjin ha,’ sei se.

‘Treflik, treflik, geweldich.’ Hy rûn foarop. De see, of wat dêr foar trochgean moast, ferdwûn út it gesicht en se setten útein mei it beklimmen fan in nau, slingerjend berchpaad - helendal net romantysk, hoewol't sy besocht har yn te tinken dat it al sa wie. Rotsen - net bjuster grut - hon-

[p. 293]

gen oer har hinne, in streamke sipele troch de modder. It wie wat near en yn de fierte koe men it lûd fan in koarjende fleanmasine hearre. Hilda soe trochsette: wat se dy middei ek dwaan soene, sy woe ris wat oars. Hoe aardich wie Ernst oars! Sa ynfieren! Sa oprjocht! Allinne, wie syn poatte mar in bytsje minder grut, en hied er der mar in bytsje mear hier oer hingjen en wiene syn skuon mar net sa lyts en sa geel, en hied er mar eagen as dy fan in hauk, in noas as dy fan in earn en in sterke troch de sinne brúnbarnde nekke... nee, nee, no frege se te folle, se moast al yn 'e stringen bliuwe en net op sa'n nekke hoopje of earms dy't har sa woast en wyld omklammen dat er gjin ûntkommen oan wie... Dat kaam fan al dy bioskopen.

“Fynst it hjir net ontsettend moai,’ rôp se út doe't se in hoeke omkamen en it bosk twiripige toarnbeien seagen.

‘Sa soe ik it no net neame wolle.’

‘Ik bin ontsettend bliid dat wy net yn dat freeslike skûlhokje bleaun binne.’

‘Wêrom seist hieltiten “ontsettend”.’

‘Oh. It spyt my. Sei ik dat?’

‘It wurd is nearne fanneden. Ik kin my net begripe wêrom't it sa populair wurden is. It wurdt ek al brûkt yn rûnten dêr't men it net ferwachtsje soe. Frjemd. Betink mar ris in sin dêr't it wurd net oerstallich is.’

Hja besocht it, mar har tinzen dwelmen ôf nei dy beroerde nacht doe't er har op soargelikense wize it leksum lêzen hie en har dêrmei it fielen jûn hie dat se minderweardich wie; hy hie har fernedere en dêrnei hied er besocht har te streakjen mar se hie der net oer kind. Doe hie hy mis west, mar it wie ferkeard fan har wannear't se der no noch argewaasje fan hie, want winliken woe se graach leare en hy holp har. Mei wat fan berou seach se nei dat readich, parfoarmich antlit dat justjes kobbele fan it swit en dêr't in te lytse hoed oer hinne hong, en se wie fêst fan doel om har taal te ferbetterjen en echt fan him te hâlden.

Achter har hearden se in geskaai en gejei; as apen klatteren de twa matroazen it paad op.

‘Wat moatte dy mannen hjir. Dit stiet my alhiel net oan,’ âle Ernest.

Ynienen hoden se stil, se glimken en lieten har ferblynjend wite tosken sjen. Ien fan harren - net dejinge dêr't har each op fallen wie - sei: ‘Wat seist, maat, rinne wy sa goed nei de Oboblisk?’

Ernest krige it op 'e senuwen. De oarde wie ferlitten en it paad nau en hy soe him wêr dan ek mar dochs net op syn gemak field hawwe by minsken waans lichems sa fan sines ferskilden. Stiver as oars andere er ‘Obelisk. Op it boerd op de boulevard stiet it: “Obelisk en lerdferskowing’. Ik haw soarch dat ik jimme ek net mear fertelle kin.’

‘Neam it om my de Ob en fierders gjin praatsjes hin.

[p. 294]

‘Tige tank, mynhear, tige betanke, hear, en jo ek, mefrou,’ sei de oare matroas. Dat wie in heel oar type - hy hie in beskaafd lûd en hood en droech him hoflik; doe't Hilda oan de kant gong om harren foarby te litten groete er har. ‘Nim ús net kwea ôf hear, mynhear,’ rôp er noch, krekt as wie it paad en de hele oarde dêr it persoanlik eigendom fan Ernest. ‘It muoit ús o sa dat wy jo sa lestich fallen binne, mar wy tochten, kom lit ús noch in kuier meitsje dan ha we noch wat oan dit koarte skoftsje op 'e fêste wâl, begripe jo, mynhear.’

‘Tige ferstannich,’ sei Ernest dy't al wer wat fan syn skrik bekaam en der wol oer mocht dat er mynheare waard.’

‘Yn alle gefallen wat ferdivedaasje, no? Mei 'k in sigaret fan dy, Lytse?’ De oare matroas fielde ris yn syn kile. ‘Wer ferjitten,’ wie syn antwurd. ‘Moai is dat, alle...’

‘Myn eigen sigaretten helemaal ferjitten, je soene je...’

‘In moaien-ien om mei op stap, tinkt jo ek net, mynhear? No hied er sein dat er in pakje meinimme soe, mar hy hat ús wer moai te pakken.’

‘Nim mar ien fan my, as it dêr op oankomt,’ sei Ernest.

‘Nee, mynhear, it is tige freonlik fan jo oanbean, mar dat kin ik net dwaan.’

‘Net sa beskieden, nim dochs ien, kearel.’

‘Nee mynhear, ik skobberje net.’

lsOh,’ sei Ernest, wat tebekskriljend.

‘Nim der dochs ien, myn man hat genôch.’

‘Nee, tige betanke, mefrou, mar ljeaver net.’ Hy wie grutsk en wist wat er woe en in skok fan blidens gong troch har hinne, blidens dêr't wanhoop mei mank gong. Se fielde dat er har oanseach en draaide har om om de toarnbeien ris te benoaskjen. Strak-aansens soed er wer mei syn maat it paad oprûtse en soe it lykje as ferdwûn er yn 'e himel.

‘En do?’, sei Ernest tsjin de matroas dy't frjemdernôch Lytse neamd waard.

Lytse makke safolle beswieren net. Gnizend en grânzjend stiek er syn grutte kloer út. ‘Har’ matroas skodholle en glimke wat skealik. ‘Der is neat dêr't Lytse nee tsjin seit, no Lytse?’ murk er op.

‘Lytse is in ferstannich jongkearel,’ sei Ernest. De matroazen hiene him troch har fatsoenlike mar dochs ek fleurige hâlding wer wat op dreef brocht. Hy wie de sitewaasje de baas en die krekt as stied er foar in klasse âldere jonges yn de iepenloft. ‘Hjir mar, Lytse.’ Hy stiek in lúsjefer op foar de wachtsjende lippen.

‘Ontsettend bedankt,’ wie Lytse syn andert.

Ynienen gychele Hilda it út. Dat kaam troch ‘ontsettend’, it ferbeane wurd. De matroazen en Ernest laken ek. Hy wie foar syn dwaan bûtengewoan gol. Hy ferbjustere har doe't er sei: ‘Och hearken, Hilda, ik smook

[p. 295]

mar raak, mar dy ha ik noch net iens frege, oftst ek ien ha wolst.’ It wie de earste kear dat er har dat mei oaren derby frege. Se wiisde syn oanbod ôf, se tocht dat er har hifke, mar op 'e nij, frege er har en doe naam se der ien.

‘It spyt my ont... - It muoit my tige.’

‘It is allang goed, hear, ju, soe'k wol even fjoer ha meie?’

‘Har matroas ritste in doaske út it bûske fan syn kile. Lytse blaasde net minder hoflik de jiske fan syn sigaret en hood har dy foar. Se fielde dat se wat yn ûnstjoer rekke, yn blauwe earms fertiisd, ferbline troch readich en sinneferbaarnd fleis, bedwelme troch krêft, sâltens, it ûnbekende. Doe't se dêroan ûntkaam, kaam se telâne by har man. Har matroas hood noch hieltyd de baarnende lúsjefer dy't sy krekt brûkt hie, beet. ‘Mynhear, steane jo my ta om fan gedachten te feroarjen en jo lykwols om in sigaret te freegjen’, sei er koel.

‘Fansels, natuerlik, kom mar op allegear.’

‘Hy naam der ien en brûkte de baarnende lúsjefer om de sigaret oan te stekken, dêrnei blaasde er it prikje út en die it werom yn it bûske. Dêr siet it no, it lúsjefersprikje dat hja beiden brûkt hiene, ticht op syn lea, by him feilich weiburgen,... Hy seach har oan, befielde syn kile, glimke wat en seach doe, paffend oan syn sigaret, in oare kant oer. Op dat stuit begûn it glierjen en it waard noch in moaie dei.

Sy seach ek in oare kant oer. Dy man hie wat gefaarliks oer him, wat fan in rôffûgel. Hy hie har yn him opnommen foar syn ûnmeilydsum doel, lykas alle oare heldinnen moast se no oppasse. Wied er mar net sa knap, sa bûtengewoan kreas. ‘Wa seit der no nee tsjin, do Stan?’, boldere syn maat. Dus hy hiet fan Stan... Stanley faaks. Wat hie sa'n man derta beweegd om by de marine? Miskyn swierrichheden thús.

‘Stan is heel ferstannich, moatst Stan net sa pleagje’, pipe Ernest. Se setten de tocht nei de Obelisk fuort en rûnen yn in staasje dy't feilich genôch gearstald wie: de twa matroazen foarop, sy achter de billen fan Lytse dêr't se neat fan te duchtsjen hie. Njonkenlytsen feroare de folchoarder - dat kaam troch Ernest. Hy wie helendal útskroeven fanwegen syn sukses en hood mar oan de mannen lestich te fallen mei fragen oangeande har wurk. Lytse hood wat yn om dêrmei te rêden, mar hy wie net sa goed mei alles op 'e hichte. Dus joech ‘Stan’ him by harren en gong sy foarop. It wie aardiger as se tocht hie; elkenien - en dêr hearde ek har man by - wie sa op 't skik.

Mar dochs woe se wol dat se net meigien wie.

‘It is al wat nuver, sa'n dei op 'e fêste wâl’, hearde se in kalme, ljuenske stimme sizze. Hy wie har temûk achteropkommen - diskear wat minder leven. Se draaide har om, hy seach har op en del oan.

‘Hoe bedoele jo: nuver. Dat begryp ik net.’

[p. 296]

‘Men wit amper wat men dwaan sil sokke dagen. It is krekt as wurdt men út in gefangenis frijlitten, de disipline hâldt op en men siket in maat dy't tafallich ek ferlof hat en hoewol't men neat mienskipliks mei him hat, giet men mei him op stap, as hy nei de film ta wol, dan giet men ek, mient hy dat er kuierje wol dan giet men mei en freget hy oan frjemden it paad dan aventoeret men dat men harren ek lestich falt. In frjemd libben, by de marine. Men is der noait los fan, men is noait allinne. Ik hâld der net sa fan sa't dat jongmaatsje dy't no by my is oare minsken op 'e hûd falt. Dat haw ik him ek al ris sein, mar hy beslacht alles mar mei de gek.

‘Wêrom hyt er Lytse?’

‘Inkeld mar om't er sa grut is. Ek ien fan dy grappen. Jo kenne dat wol en begripe tink wol hoe wurch at men der fan wurdt. Mar it libben sil wol nearne oer roazen gean, soe 'k wol sizze.’

‘Nee, dêr hawwe jo gelyk oan.’

Se hie dat net sizze moatten en se wie bliid dat er der net op yngong en al wer fierder prate: ‘En it heart derby dat ik Stan neamd wurd, hoewol't ik eins Stanhope hyt.’

‘Stanhope?’

‘It wie de namme fan ús mem har famylje. Wy komme fan Cheshire. Mar dat is allang foarby, en no bin ik “Stan”’. Der wie in bewyske fan mankelikens yn syn stim dy't dêrtroch in fatale bekoaring krige.

Al hoe fleurich at er ek wie, hy hie lit, lit... Doe't sy har sigaret weismiet, die hy dat ek en fielde justjes oan syn matroazekile.

Hilda waard der kjel fan. Fan babbelegûchjes moast se neat hawwe, en se stelde út hja soene mar op har man wachtsje. Hy bewillige dêryn en draaide him sa om dat se, wylst hja wachten, him fansiden yn him opnimme koe. Sa seach er der noch kreazer út as wannear't hja him lyk yn it gesicht seach: de foarholle wie sa eal, de noas en it kin sa krêftich, de lippen sa sêft, de holle stie sa prachtich kant op de sterke nekke, de kleur moaier as men jin yn jins ferbylding yntinke koe. Mar dêr wie Ernest al, sa fleurich as in bij kaam er de hoeke om. Hy hood Lytse syn pet yn 'e hannen en befrege him oer syn marineklean.

‘Geane wy noch fierder,’ rôp se.

‘Dat wol ik al leauwe. Wêrom net?’

‘It liket my sa ta dat it noch in hele klim wurdt.’

‘Wy ha noch genôch tiid, noch seeën fan tiid ear't de bus fuortgiet.’

‘Ja, mar dizze hearen moatte net troch ús ophoden wurde, do en ik rinne sa stadich.’

‘Ik wie my der neat net fan bewust dat ik sa stadich rûn. Hast haast, Stan?’ rôp er gemiensum.

‘Nee, helendal net, abslút net, mynhear.’

[p. 297]

‘Do, Lytse?’

‘Wêrfoar soe 'k haast hawwe?’

‘Of wolle jim ús hjir achter litte en sels fierder gean?’

Hy wie Hilda tankber dat se him in hear neamd hie, hy seach strieljend nei har op en sei: ‘Hoe hyt er eins?’; hy wiisde nei Ernest krekt as wie it in seldsum skepsel dat gjin fragen beantwurdzje koe.

‘Myn man - hy hyt Ernest.’

‘Soe syn hoed my ek passe?’ Syn hân skeat út om him de hoed ôf te pakken, mar nei in kalm beskrobjend wurd fan Stanhope waard dy wer weromlutsen. Ernest sjuttele in stap tebek. ‘Wat no maat, ik doch dy ommers neat man, tuike, tuike - tuike oan,’ krekt as hied er it tsjin in keal. ‘It is in lêst, mar der binne altyd minsken dy't krekt te fier gean en it wer bedjerre moatte,’ brocht Stanhope nei foaren doe't se fierder kuieren. Fansels, hy hie folslein gelyk - hoewol't se har wol even om Lytse fermakke hie en boppedat hie se wat nocht oan ûnnocht hân doe't Ernest as in bangeskiter te kyk set waard. Se glimke en fûn harsels heel knap, mar se hie net yn 'e rekken dat Stanhope no achter har rûn en dat wie no krekt wat se net wollen hie. ‘It liket my sa ta dat myn man en hy it wol aardich mei inoar fine kinne,’ sei se.

‘Lytse hat der gewoan aardichheid oan om him alle dagen mar weroan sa healwiis te tjirgjen. It sil wol oan my lizze, tink, mar ik begryp soks net.’

‘Men krijt der gau jins bekomst fan as it hieltiten mar wer itselde is,’ sei se.

Hy gong der net op yn en sa'n fiif menuten kuieren se sa, sûnder wat te sizzen, fierder. It paad wie goed ôfbeakene en net botte steil en in soad moaie, gele en rose blommen groeiden tusken de stiennen. Sa út en troch koene se in glimp fan de blauwe dûnsjende see opheine, de fleanmasine waard in seefûgel. De ôfstân dy't de twa matroazen skate waard allinkendewei grutter. ‘Wêrom binne jo eins by de marine gien?’ frege se ynienen.

Hy op 'e tekst - it krige har yn 'e besnijing. Hy wie fan goede komôf - hie se it net tocht! - mar hy woe wat fan 'e wrâld sjen. Doe't er achttjin wie hie er it maklike kantoarbaantsje dat er hie deroan jûn. Hy fertelde har wat kantoar it west hie. Se hie de namme wolris fallen heard, doe't se noch typiste wie en dat joech har fuortendalik in feilich gefoel. Fansels wie se feilich by him - bespotlik gewoan. Hy dreunde de nammen fan bekende en ûnbekende havenplakken op. Hy wie net sa jong mear as men tichte by him stie, mar Hilda hood ek net sa fan jongfeinten, dy wiene net sa foarnaam; en foarnamens dêr dreamde se no krekt fan. Dy skerpe trekken en dat hier, dat sa roetswart tsjin de sniewite râne fan syn pet ôfstiek, mar dat dochs om 'e sliepen hinne op plakken al wat griis

[p. 298]

waard, pasten har it bêst, oh, en dy eagen, wrede eagen, freonlike eagen, freonlik, wreed, oh, dy baarnden jin yn it skouder en as men omseach wie it noch helte slimmer. En sy dêr sa knobsk by. Se besocht harsels wat yn 'e blâns te hâlden mei har sedigens dy't net ûnoansjenlik en net sûnder reden wie. In ploechje minsken kaam de heuvel del en gong harren foarby - it wie eins net mear as in útrinder fan de boulevard. ‘Nee Hilda, sa'nent sil him echt net drok meitsje om dy te ferlieden,’ sei se yn harsels.

‘Ik kin jo tink net sa fier krije om ek ien te nimmen?’ sei er. Hy helle in sigarette-etui út syn kile en die dat iepen.

‘Mar ik miende dat jo gjin sigaretten hiene,’ rôp se út.

Hy sloech it etui ticht, stoppe it wer teplak en sei: ‘Betrape!’

‘Wat binne jo fan doel. Wêrom fregen jo om in sigaret wylst jo safolle by jo hawwe.’

‘Ik wegerje dy fraach te beantwurdzjen.’

‘Ik wol 't witte. Jo moatte my antwurdzje. Fertel ris op. O, toe. Fertel ris.’

‘Nee, hear.’

‘Oh, jo binne freeslik.’

‘Ik? Wêrom?’ De berchkleau krige in wylder, hast moai, oansjen. It paad klom út boppe ticht strewelleguod en lytse beamkes. Sy wist dat se eins op Ernest wachtsje moasten mar har lea trune har oan om fierder. Op 'e nij sei se ‘Jo moatte it my fertelle, ik stean derop.’ Hy dreau har noch hurder foar him út. Doe seid er: Bêst, ik sil it jo fertelle as jo my sizze dat jo net lulk wurde sille.’

‘Ik bin allang lulk op jo.’

‘Dan kin 'k it jo ek wol fertelle. Ik die krekt as hie 'k gjin sigaretten om sadwaande út te lokjen dat jo man my faaks ien oanbiede soe.’

‘Mar wêrom? Jo seine nee doe't er jo ien jaan woe.’

‘It gong my net om dy sigaretten. En no binne jo lulk, tink. It gong my der om dat ik sa net fierder woe en dat wie myn iennichste útwei. Sadwaande frege ik Lytse om in sigaret. Ik wist dat er dy net by him hie, dat hat er noait. Ik woe hy helle it ôfbaarnde lúsjefersprikje út 'e bûse. Dy kin ik mar better fuortsmite tink. Oars wurde jo miskyn wer lulk.’

‘Ik bin net lulk. Mar jo moatte der mei ophâlde om sa ûnnoazel te dwaan.’

‘Der binne slimmere dingen as ûnnoazelens.’

Hilda sei neat. Se trille op har skonken, it hert sloech har yn 'e keel, mar se strûsde fierder. Oft er it lúsjefersprikje al of net fuortsmiten hie, wist se neat fan. Nei in skoftsje sei er op in hele oare toan: Ik ha no wolris genôch sein soe 'k sa sizze. No moatsto mar ris fertelle.

‘Ik ha neat te fertellen,’ sei se, der knapte wat yn har stim. ‘Der gebeurt my noait wat, noait, hoe soe 't ek, ik, ik fiel my sa nuver.’ It wie as skuor-

[p. 299]

de er har mei, alle kanten út. Wie er mar net sa ynnimmend. Mei syn hân rekke er har oan. Hast sûnder dat se it wist, late er har it paad ôf en brocht er har nei de boskjes.

Doe't se dêr wie, wie se ferlern. Mei in ferlechje om har te treasten, kaam er neieroan. Hy helle har oer om sitten te gean. Se stiek har hân út nei syn trui om him by har wei te triuwen mar dy glied ôf nei syn hals ta. Hy wie sa tear en tagelyk sa sterk, dat wie it him krekt, se wist net hoe't se him wjerstean koe en dy eagen, dy lokjende, ferslinende, lokjende eagen. Hy twong har om lizzen te gean. In foech deldrachtich stikje lân begroeid mei wat gers en amper grutter as in divan wie it toaniel fan har ûntarikkend ferwar, achter it donkerblau fan syn skouders koe se it blau fan de see sjen, ringsom wie it begroeid mei tichte, toarnige, mei blommen toaide strewellen, en se liet him gewurde.

‘Stil bliuwe,’ lústere er, ‘se komme deroan.’

Op it paad hearden se fuotstappen.

‘Noch net prate, hear.’ Hy hood en hood har mar beet, mei it kin omheech harke er. ‘Se binne alwer fuort, mar súntsjes prate hear. It is al wer foar mekoar. Hy komt der net achter. Ik betink wol wat. Sit der mar net oer yn. En gûl mar net.’

‘It is dyn skuld, do hast my...’

Hy lake minlik en ûntkende it net. Hy tilde har oerein en sloech har ûnferwachts freonlik de earm om de rêch. Hy liet har mar sizze wat se kwyt woe as se it mar net te lûd die. Hy aaide har troch it hier. Se joech him de skuld, ferhearlike Ernest en sei hieltyd mar wer: ‘Ik bin helendal net watsto fan my tinkst hear.’ Syn beskie wie allinne mar ‘Goed, goed,’ of ‘do silst net yn swierrichheden komme, dat swar ik dy, dêr kinst fan op oan en no moatst net sa gûle hear,’ of ‘Ja, ik helje wolris nuvere fiten út. Mar in frommes komt der by my noait bekaaid ôf. Sjoch my ris oan. Doch no ris wat ik dy siz. Sjoch my oan, Hilda.’

Se die wat er sei. Se liet har holle by him op it skouder falle en joech him in tút. Foar it earst yn har libben fielde se har wat wurdich. De fernedering dy't se kend hie, ûntsloep har en soe noait weromkomme. Se hie him bekoan.

‘Stanhope...’

‘Ja, ik wit it al.’

‘Wat witst al?’

‘Ik wachtsje krekt salang dat it helendal feilich is. Ja.’

Hy hood har in skoftsje tsjin him oan. Doe lei er har wer op it gers. Willemoeds bedroech se har man en it wie hearlik. Sy naam de foarstap en hiet en gebea wat de mysterieuze frjemdling, de filmster, de sjeik dwaan moast, heel even wie sy de keninginne en hy har slaaf. As bûnsmaten ferriisden se tegearre út 'e djipte. Hy holp har oerein, doe draaide er him

[p. 300]

earbiedich om. Unfoechsumheid koe se net oer, mar der wie neat yn syn dwaan dat jin steurde.

Doe't se werom op it paad wiene, ferdútste er har syn plannen. ‘Hilda, it hat gjin doel mear om nei de Obelisk ta,’ sei er, ‘it is al te let; sy binne ús in ein yn it foar en as sy nei ûnderen gean, rinne wy har yn 'e mjitte. Dan sil er grif witte wolle hoe't it kin dat sy ús ynhelle ha sûnder dat se ús sjoen hawwe, en miskyn hasto dêr in ferklearring foar, mar ikke net. Nee, wy moatte gewoan nei de boulevard werom gean en dêr op har wachtsje.’

Hja helle de hân ris troch it hier - se hie moai hier.

‘Fertel mar wat as se werom komme. Bring har mar yn 'e war. Mar as wy op dit paad lyk foar har oer komme te stean, slagget ús dat noait fansels. Lit it mar oan my oer - yn in sucht ha 'k dat foar mekoar.’

‘Mar hoe dan?’ frege se twiveljend doe't se de tocht werom nei ûnderen oangiene.

‘Dat regelje ik wol as ik harren sjoch. Sa wurkje ik altiten.’

‘Soe it net better wêze asto dy hjir ferskûlest en ik allinnich fierder gean. It duorret net sa lang mear ear't ús bus komt, en dan bisto feilich.’

Hy skodholle en woltemoed liet er wat spytgnyskjend syn tosken sjen: ‘Nee, nee, ik kin har better wat yn it ear naaie asto dat kinst. Ik fertrou dy net. Doch mar wat ik dy sis sûnder fragen te stellen en dan komt it allegear wol goed, dat swar ik dy. Wy slaan ús der wol trochhinne.’

Ja, hy wie geweldich. Dizze koarte frijerij soe se oan weromtinke kinne, fral nachts. Se soe Ernest wer heel aardich fine kinne, en him ferneare wannear't er syn lytse snútslachjes útdielde of wannear't er oare missetsjes die. Sy hie har dreamen en wat de minsken seine wie derby troch mar wat de Film sjen liet wie wier: it wie it wurdich, wurdich dat ienris de goede earms om jin hinne slein waarden, hoewol't men se faaks nea wer om jin hinne fiele soe. Se hie krigen datjinge, dêr't se nei útsjoen hie en it bleau sa't se dat hope hie: net in slach yn it gesicht, net in ôfdijer. Se hie altiten in frijer begeard dy't neitiid aardich wêze soe - en him net lykas in tefreden beest ôfkeare soe, sa't dat fan kreaze manlju tocht wurdt. Stanhope wie - hoe neame je dat ek al wer... in hear, in ridder yn wapenrissing, in echte kammeraat. Oh, hjir skeaten wurden tekoart. Har eagen rûnen oer mei triennen fan gelok.

Hy siemde foar har út de boulevard op en joech har de lêste ynstruksjes. ‘Moatst gewoan mei my meiprate en tink derom: wy ha neat dien dat wy net dwaan mochten. It is allegear folle makliker ast tinkst, mar tink derom: net yn panyk reitsje. Dat is fansels makliker sein as dien, mar even sa goed, dêr moatst al om tinke, en ast al yn panyk rekkest dan moatst mar in pear grutte eagen opskuorre. Us earste moat wêze dat we op de boulevard sitten gean en rêstich ôfwachtsje.’

[p. 301]

Dat wachtsjen kaam neat fan yn. Doe't se de kleau tusken de kliffen útkamen, seagen se Ernest op in bankje sitten en Lytse oer de railing fan de boulevard hingjen om de see te observearjen. Ernest dy't ien bonke senuwen wie, sprong oerein en rôp: ‘Hilda, Hilda, wêr wiest? Wêrom wiest net by de Obelisk? Wy ha dêr skoften nei jimme socht, de hele wei werom ha wy echt alles ôfsocht.’

Ear't sy antwurdzje koe en sels noch foardat Ernest útsprutsen wie, gong Stanhope der rimpen mei in ferheftige tsjinoanfal op yn: ‘Wat is der mei jo gebeurd, mynhear! Wy binne dêrboppe nei de Obelisk ta gien en ha doe op jo wachte en de hele wei werom ha wy noch besocht om jo te beroppen en te berazen. Mefrou siet sa oer jo yn noed - se tocht dat jo miskyn in ûngemak hân hiene. Alles goed, mynhear?’

Hy balte mar troch, mei foarsje, grutsk en oannimlik, hy frege en frege mar en wachte net op in antwurd. ‘Hilda, do kinst der ûnmooglik west ha, oars hie 'k dy dochs sjen moatten.’

‘Doe't wy dêrboppe wiene hawwe wy ris goed om ús hinne sjoen om fan it útsicht te genietsjen, wy ha op jo wachte en doe binne wy wer nei ûnderen set. En dat wy jo werom net tsjinkamen is ús in riedsel.’

‘Hilda, wiene jimm' echt...’

Hilda hie op dat stuit de wink begrepen en se hearde harsels op ridlik oertsjûgjende toan sizzen: ‘Jawis, ha wy dêrboppe by de Obelisk west.’

En hy leauwde har of leaver sein foar in tredde part leaude er har. Skokkend wie 't, mar wat joech it in ferromming. It wie de earste leagen dy't se him oait ferteld hie en dat der har ea noch in grouwéliger leagen oer de lippen komme soe hie net folle eigenskip. Se skamme har net, se waard der allinne wat raar fan, wat nuver, en Stanhope gong mar troch mei syn balten. Troch de wyn waaide syn kraach en in lok fan syn swarte hier omheech. Hy seach der út as in pronkstik fan de Britske Marine, sa't er dêr stie te ligen.

‘Ik kin 't my mar net begripe,’ sei er wer. ‘It is in hele opluchting dat alles goed beteard is, mar dat wy jo net tsjinkamen dêr kin ik net by, dat kin 'k net begripe al is 't noch sa.’

‘It is my likegoed in riedsel, mar it gefal noch langer te bepraten, hat ek gjin doel. Hilda, si Me wy ús bus ris opsykje?’

‘Net earder as wannearsto tefreden steld bist.’ Dit hie net wêze moatten, dat besefte se earst doe't se it al sein hie.

‘Net tefreden? Ik bin sa tefreden as 't mar kin. Wêrom soe 'k net tefreden wêze. Ik kin it my allinne mar net begripe dat ik jimme mar net fine koe, doe't ik dêrboppe by it monumint oankaam.’

Sa't it der op dat stuit foar stie doar Hilda net allinne mei har man fuortgean. De leagen wie har te grou om dy sa ien-twa-trije te ferhakstûkjen,

[p. 302]

se hie der gjin doel oer hoe't se der no fierder mei oan soe. Alheel feralterearre besocht se har der mei wat geïggewear út te rêden. ‘Do silst der dochs wol wer op weromkomme, wêrom hannelje wy it dan fuort net ôf.’ sei se koart. Har minner seach har ûngerêst oan.

‘Dat kin wol sa wêze, mar we moatte no fuort.

Om foar ôflieding te soargjen rôp Stanhope sa't er dat sa prachtich mei gesach dwaan koe: ‘Wat seisto derfan, Lytse?’

Lytse loek in hakke wat omheech en andere net.

‘In riedsel dat ús trijen ferbjusteret, sil Lytse ek wol kluien oan ha, tinkt my, en wat ik sa frjemd fyn is dat jimme, hoewol't jim ús foar wiene doe't wy it paad opgiene, ús mar in lyts kertierke achterop wiene doe't wy it paad wer del giene,’ spriek Ernest.

‘Kom op, Lytse. Hast ek in mûle krigen, net? Ik freegje dy wat. Stiest derby as wiest in ûnnoazel skiep.’

‘Prrr-achtich útsicht,’ sei Lytse; hy draaide him om en plante syn kolossale blauwe earms lofts en rjochts fan him op de railing dy't by de boulevard lâns rûn.

‘Soa, dus do hast mefrou de Ob ris sjen litten.’

‘Fansels, dat monumint ha wy ris goed besjoen. Dat witst al. Mar do hast noch gjin antwurd jûn op myn fraach.’

‘'k Hoopje datst it har ek goed sjen litten hast, doe'tst dêrmei dwaande wiest, Stan. Om sa'n ding helendal foar jinsels te hâlden, dat wol net, no? Erny, wêrom neame se dat eins in ob?’

‘Obelisk, obelisk,’ stime Ernest wat tebekskriljend en sa't it liket woed er wol fuort.

‘Do hast it sels sein, obbelpis.’

‘Dat ha 'k helendal net sein.’

‘Do hast it al sein, obbelpis.’ De reus gniisde freonlik en sa't it like hied er helendal net yn 'e rekken dat der wat mis gien wie.

Mar wat kinne matroazen al net ferskille! Yn it gefal fan Lytse hiene de readferbaamde hals en it silhouet fan de brede skouders tsjin 'e see neat gjin bekoaring. Wier, hy seach der mar wat ordinair út en it hie skik noch roai dat er de minsken sa weromsnaude.

‘Wie hat der oait in grutteren-ien sjoen?’ frege er. Net ien dy't in mûle iepen die, hoe soene se ek andert jaan op sa'n ûnnoazele fraach. ‘Sa'n ding stiet oerein, n't wier?’ Net ien dy't wat sei. Wat sil dat ding prykje, gjin wûnder dat se it in nudle neame.’

‘No is 't út mei dat duvelsk getsjanter, en daliks,’ barste Stanhope út en hy hie sa't it like ûnnoadige argewaasje, mar ôh, sa kreas at er der útseach en ôh sa't dy swarte eagen flikkeren, se wie der bliid om dat er sa lulk wie en dat se der sadwaande noch in oantinken op ta krige.

‘Stan, jonge, wat is der mei dy, Stan?’

[p. 303]

‘Ast noch ienkear de mûle iependochst, dan slaan ik dy de harsens yn.’ ‘Oait in grutteren-ien sjoen - in gruttere obolokist, bedoel 'k. Dat is alles wat ik sei. En ik ha echt in grutteren sjoen. Kilopatra's Nudle yn Londen, dy is grutter. No? Hin? Wat is der oan? Wêrom sjogge jim my sa oan? Wat tochten jim dan dat ik sizze soe? Hin? Ach, sjoch ris nei lytse Erny, de kleuren gean him op en ôf. Oh, sjoch ris nei Stan. Mefrou, sjoch ris nei hunny.’

Hilda observearre dat de twa âldste mannen wûnderlik aparte kleuren krigen: har minner waard pears en har man blijread. En de toan fan it praat stie har neat net oan, se wist mar amper wêrom, mar se wie benaud dat as it sa noch langer trochgong, it wolris op wat ferfelends útdraaie kinne soe. ‘Wy moatte fuort, oars misse wy de bus!’ die se te witten. ‘Wy sille der wol noait achter komme wêrom't wy inoar net troffen, en dat is ek net fan it minste belang. Ernest giest mei?’

Ernest grommele dat er der oankaam en oan de hele episoade kaam in ein. Der waard ôffûstke; Lytse die dat wol heel wyld. Hy stode de boulevard oer, pakte de ûngelokkige skoalmaster by de earm en draaide dêrmei yn 't rûn as wie it in wynmole. ‘It bêste Ern, goed op dysels passe, hear, en aardich dat ik kennis mei dy makke ha, mei dyn temate kop en sa,’ balte er.

‘Aardich dat ik mei jim beiden yn de kunde komme bin,’ sei Ernest, him wat ynhâldend.

‘Jiu-jitsu... no at dyn nekke brekt...’

Hilda en Stanhope profitearden fan dy lawaaiïge kluchten om inoar farwol te sizzen. Dat soene se oars net oandoarst hawwe. Syn han fielde koel en droech oan en trille wat, mar hy wie dan ek hast yn ein. It hie net maklik west om har ûnbepraat en ûnfertocht oan har man oer te dragen, hy hie foar har tochten, de iene kriichslist nei de oare hied er brûkt en hopeloaze oanwizingen hied er opfolge. In ridder sûnder wjergea. In gangster-minner dy't it jin echt mient, dy't begrypt... ‘Myn leafste... betanke foar alles en foar altyd,’ lústere se. Hy doarst gjin antwurd te jaan, mar syn lippen beweegden en syn lofterhân glied yn syn matroazekile. Se wist wat er bedoelde; dêr siet de lúsjefer, it teken fan har leafde. Hy soe it nea ferjitte. Se hie libbe. Se wie rêden.

Wat in ferskil by dy oare - sa bolderich, sa ordinair, sa troch ende wer troch ûnoantreklik! It wie nuver om der by stil te stean dat se deselde uniforms oan hiene, nuver om de boulevard oer te eagjen en te sjen dat wat grutter de ôfstan waard, wat mear se op inoar begûnen te lykjen. It eigentlike ôfskie wie flot ferrûn. Ernest hie syn sigaretten wer foar it ljocht helle. ‘Nim der noch mar ien ear't jimme wer ôfsette nei jim boat,’ rôp er. De gewante matroazen bûgden har foaroer om har fan de rynske jefte te betsjinjen; de iene mei slanke en foarname fingers en de oare

[p. 304]

mei fingers dy't grou en knoffelich wiene. Wat ferwaand hied er sels ek ien opstutsen en no, mei de noas yn 'e wyn, sette ek hy ôf mei syn bêst lyts wyfke yn 'e earm.

Fansels de earste pear menuten mei him allinne wiene freeslik. Mar dat se him sa folslein bedrogen hie, joech har moed. En op de iene of d' oare manier ferachte se him net, se ferachte him helendal net. Hy like wol aardiger as oars en it stie har alheel wol oan dat er oer de ûnderskate foardielen fan gas en elektrysk begûn. Hy sei wat en dan sy wer wat en ûnderwilens dreau de wolken fan har ferline swiid ôf nei de see ta. Thús en alles wat dêrby hearde krige wer in nije frissens. Sels wannear't de nacht komme soe, soe se har oars fiele en dat neat net slim fine.

Doe't se by de bushalte kamen hiene se noch wat tiid oer. Der wie in winkeltsje mei ansichtkaarten, en se krige in goed idee: se soe in ansicht fan de Obelisk keapje, dan soe se as dat ûnderwerp wer te praat kaam, witte hoe't dy der útseach.

Der wie gâns kar-út en om't se him fan ferskillende kanten besjen koe, hie se har al ridlik gau in byld fan de Obelisk foarme. Hoewol net sa heech as Kleopatra's Nudle yn Londen, koe de Obelisk dochs grutsk wêze op syn respektabele hichte. Ien fan de ansichten stie de ynskripsje op: ‘Oprjochte yn 1879 ta de neitins fan Alfred Judge, âld-boargemaster.’ Se printe dat yn har ûnthâld want Ernest hie it wol gauris oer ynskripsjes, mar feitliks kocht se in oare ansicht, dy't wat mear fan it lân dêromhinne sjen liet. It monumint wie prachtich situearre. It stie op in rots en seach út op de ierferskowing.

‘Wel, dêr sille jim hjoed wol net west ha, tink,’ sei de frou fan it winkeltsje doe't se it jild ynbarde.

Hilda tocht dat se derhinne falle soe. ‘Hoe no? Yn 'e frede wat bedoele jo?’ stammere se hymjend.

‘It kin net mear besichtige wurde.’

‘Mar dat is dochs de Obelisk. Dat stiet der toch!’

‘Ja dat stiet der, mar dy is der net mear. Ferliden wike foel er del. Mei al dy rein. Op 'e kop de ierferskowing yn, frijwat in komyk gesicht, mar ja it sil wol in ferlies foar de stêd wêze.’

‘Ah dêr is der,’ sei har man, hy kaam op har ta en naam har de ansicht út 'e hân. ‘Ja, dat jout der wol in aardich idee fan, no? Ik moat noch mar ien ha mei de ynskripsje derop.’

Dêr kaam de bus oanstowen en naam harren mei. Hilda plofte, hast yn 'e sus, op in plak del. De iene djipte iepene him, sa't it like, nei de oare. Want as sy de Obelisk net sjoen hawwe koe, dan koe hy dat ek net sjoen ha, en as sy, doe't se it paad omheech gien wie, wat omtreuzele hie, dan hie hy ek omtreuzele, as sy liigd hie, moast hy ek liigd hawwe, as sy in matroas - se gong net fierder mei har gedachten, want dy ferlearen har

[p. 305]

betsjutting. Se gluoreage nei har man dy't oan de oare kant fan de bus de ansicht mei stúdzje beseach. Hy seach er knapper út as oars en gelokkiger en syn lippen ploaiden har ta in natuerlike glim.

It binne meastentiids net, sa't E.M. Forster (1879-1970) dat foar it earst yn syn Aspects of the Novel (1927) neamt, ‘round characters’, dy't jin yn it wurk fan dizze skriuwer treffe. Dêr binne se net kompleks genôch foar. Dat jildt ek foar de personaazjes dy't yn De Obelisk in rol spylje. Wat jin al treft is de irony, dy't yn in ferhaal as De Obelisk hast út alle rigels nei foaren komt, en it groteske fan bygelyks symboalen as de obelisk en it lúsjefersprikje yn dat ferhaal. De toan fan Forster syn proaza is iroanysk mar wurdt nea smeulsk, syn spot is myld. It is de benyptens fan de Ingelske boargerklasse fan it begjin fan dizze ieu - dêr't Forster sels yn opgroeid is en dy't er út 'e pinne ken - dy't it yn Forster syn wurk ûntjilde moat. It boargermantsje en boargerfroutsje sels hawwe oan 'e iene kant Forster syn sympaty, om't hja troch de lytsens har gerak net krije kinne, mar oan 'e oare kant ek wer net om't se de benyptens sels der likegoed om bestean litte. It konflikt tusken de langst om sawol diel te hawwen as te ûntkommen oan in wurklikheid dy't tagelyk nearzich en feilich is, komt iderkear werom yn it wurk fan Forster. Yn De Obelisk bygelyks fynt Hilda it prachtich om foar ien kear ferlost te wêzen fan Ernest, har man, mar as it aventoer mei har ridder foarby is, is se der bliid om dat se mei Ernest de prizen fan it gas en it elektrysk fergelykje kin. Forster syn biedwurd is: ‘Only connect’, inerlik mar ek nei oaren ta. Foar de minske sels betsjut dat neffens Forster dat er in ferbining leit tusken it prozayske en it ferheftige, hertstochtlike fan syn bestean. Nei oare minsken ta dat er iepenstiet foar alle rangen, rassen en stannen. Yn syn proaza wurket er syn biedwurd sa fynfielend út en mei sa'n minsklike waarmte, dat jin it moralisearjende dêrfan net gau steurt.

Fan syn wurk is fral ferneamd A Passage to India (1924), in roman dêr't Forster de westerling mei de easterling yn kontakt bringt. Fan alle bekroaningen dy't Forster foar syn wurk ûntfongen hat, is it miskyn wol aardich om te neamen dat er fan de Universiteit fan Leiden yn 1954 in earedoktoraat krigen hat.

Foar de oersetting fan De Obelisk is brûkt: E.M. Forster, The Life to Come and other Stories, Harmondsworth: Penguin, 1975, s. 145-162.