Trotwaer. Jaargang 15

[p. 257]

Johan Veenstra/Tineke Steenmeijer-Wielenga
Fragmint út een vlinder van zulver

Oersette yn it Frysk út in noch lytsere taal is op himsels al wat oars as oars, mar wêrom soe men wol út it Frysk yn it Russysk fertale kinne en net fan it Stellingwerfsk yn it Frysk?

Fjremder is it noch as ien him oan in oersetting weaget út in dialekt, dat hja net behearsket yn in taal dy't net har memmetaal is. Dat ik it dochs doch en ek besykje sil it ta in ein te bringen, komt omt ik tink, dat Johan Veenstra as skriuwer in eigen lûd hat, dat net ôfhinklik is fan it brûken fan syn tige eigen taal. It ynlike fan syn wurk sit net allinne fêst oan it Stellingwerfsk, dat yndie wat smûks oer him hat, mar komt fuort út syn wize fan skriuwen. Dat moat oer te bringen wêze yn in oare taal en dêrmei kin syn wurk de rommere fersprieding krije, dy't it fertsjinnet.

Veenstra skriuwt tige detaillearre en troch de fine beskriuwing fan de bûtenkant jout er de binnenkant fan syn ik-figuer bleat. Yn it fragmint, dat hjirby ôfprinte is, is it beskriuwen fan de kat miskien it dúdlikste foarbyld fan wat ik bedoel. Dy kat is hielendal net in moaie kat, mar in trijekleur, in ferskoppeling, mar hy leit op in plak, dêr't er de situaasje treast is en koestert him yn 'e sinne. As it houlik ynseinige is en der definityf wat foarby is foar de ik-figuer leit de kat der net mear en kin dus neat de ik-figuer oantreastigje him ûnôfhinklik fan it barren te meitsjen. Tige subtyl wurde de gefoelens fan de ik-figuer foar syn kollega, de brêgeman, oanjûn troch it brûken fan de kûsnamme Robbie en it sizzen: ‘hy wie earnstich en moai’.

Ik boek tekenet in ik-figuer dy't de dingen yntins belibbet. It moat mei ynmoed skreaun wêze. Dat de yndruk dy't it dêrtroch op in lêzer makket net folle te krijgen hat mei in tige eigen taalgebruk, mar wol alles mei talint wol ik besykje dúdlik te meitsjen yn myn oersetting yn it Frysk. In taal dy't foar myn gefoel hast noch gruttere mooglikheden hat om yntinse gefoelens te beskriuwen en in spesiale sfear wer te jaan.

It neifolgjende fragmint is oerset út it tredde haadstik fan een vlinder van zulver dat yn 1981 útjûn waard troch de Stichting Stellingwarver Schrieversronte te Oosterwoolde.

Dy middei ryd ik stadich werom nei de stêd. Ik doch it kalm oan, ik haw neat te ferstriken. De loft is berûn. It liket krekt as sil der wer reinwetter komme. Under yn 'e hal fan it flat sjoch ik yn myn brievebus. In hiel pak papier. De sneonskrante dy't sa't it liket alle kearen tsjokker wurdt. In pear folderkes, ien oer nije auto's en ien oer foardelige reizen nei Amearika. Ik bin net fan doel in nije auto te keapjen en ik soe echt net witte wat ik yn Amearika moatte soe, dat ik smyt it reklamespul yn 'e grutte

[p. 258]

bak dy't dêr apart foar del set is. In rekkentsje fan 'e timmerman is der by en in ôfskrift fan 'e giro, in bledsje fan 'e Jehova's dat jo op in gearkomste komme kinne bedarret yn 'e selde bak as de folders oer nije auto's en goedkeape reizen nei Amearika. Der is in tydskrift kommen en in brief mei Rob syn hânskrift op 'e slúf. Der sit gjin postsegel op, dat hy hat him sels yn 'e bus dien. Ik triuw op it knopke fan 'e lift. It wachtsjen duorret lang. Lang om let is er der. Der komt in man út yn in ynvalideweintsje. Ik hâld de doar foar him iepen. Yn 'e lift sjoch ik mysels yn 'e spegel. Nêst de spegel is fan alles op 'e muorre skrast en skreaun. Dat Lucy mei Ronald giet, dat God dochs dea is en trije goare wurden ûnder inoar. Dan bliuwt de lift stil stean. Ik bin der. Yn 'e fierte sjoch ik de toer fan 'e roomske tsjerke. Under my steane fjouwer auto's te wachtsjen foar it reade ljocht. Ik gean yn 'e hûs.

Rob syn brief is mar koart, in pear rigels mar en dochs wurd ik der kjel fan.

Ik ha Ria alles ferteld. Dat wie ommers it bêste. Hja moast it dochs in kear fernimme. Hoe langer ik it stil hâlden hie, namste dreger hie it letter west om der mei oan te kommen. It ferbjustere har wol, dat koe ek hast net oars, mar ergens hie hja it wol in bytsje ferwachte, sei hja. Hja hie wol field dat der wat wie, mar wist allinne net krekt wat. Wy hawwe der lang oer praat en efternei besjoen bin ik no mar bliid dat ik it allegearre sein haw. Wy bliuwe fansels by inoar, mar út en troch, no ja, begrypst my wol. Do soest hjir ek ris komme moatte. Dat is fan har útgien. Ik haw der net by har op oanstien. Wy prate der noch wolris oer, it baarnt het op 'e neil. Moarn sjoch ik dy wol wer op skoalle, mar ik woe dy dit allegear dochs eefkes fertelle. Goeie, Rob.

Ik lis it briefke oan 'e kant. Ik sjoch der as de dea tsjin oan om der hinne. Ik haw har mar in pear kear moete, praat hawwe wy amper, len kear yn it skoft fan in toanielútfiering yn 'e skouboarch, in behindich frommeske yn in pearse jurk en op de dei dat Rob en sy trouden. Hy wie noch mar in pear moanne oan it wurk op skoalle. Koart nei de simmerfekânsje wie it, yn in hiel lyts doarpke midden yn it flakke, keale lân. Yn it gemeentehûs siet ik op in rige fuort efter him, mar it minske dat foar my siet, hie sa'n grutte hoed op, dat ik him mar kwealik sjen koe. Nei it trouwen op it gemeentehûs ried ik nei it doarpke ta, dêr't hja wei kaam. De namme fan it doarp hie ik nea earder heard. Ik ried troch it wide lân. Hjir-en-dêr in grutte kapitale boerepleats middenmank in tropke beammen in ein fan 'e dyk ôf it lân yn en yn 'e fierte in tsjerketoer fan in oar doarpke yn 'e omkriten, fierders allinne de dyk, de sleatten en it lân mei blommen en kij. Sa no en dan stiene der wat molkbussen op in rychje by in hikkedaam.

[p. 259]

Ut en troch in ielsreager dy't op hege poaten oan 'e kant fan in sleat omstapte. It doarpke wie lytser as it lytste doarpke. Boppe op 'e naai fan in stikmannich pleatsen, fuort by it doarp wapperen flaggen. Yn ien fan dy huzen soe hja grif wenje. De tsjerke stie midden yn 'e buorren op in terp. Der wie mar ien strjitte mei huzen oan wjerskanten, dy't yn in wide bôge om 'e tsjerke hine lei. De huzen wiene griis en âld, lykas de tsjerke. Allinne oan it begjin fan 'e strjitte stiene twa nije huzen. De dyk wie min ûnderhâlden, der sieten allegearre gatten en kûlen yn. Ik sette de auto op 'e dykswâl. De grûn wie wat weak en dridzich. In stikmannich krieën fleach om 'e tsjerketoer. Ik rûn it paad op tusken de oare minsken yn, it paad dat tusken de grêfstiennen troch, om 'e tsjerke hinne nei de doar rûn. It hôf wie goed ûnderhâlden, de grêven leine der kreas by, mar it wiene frjemde nammen foar my. Op 'e grize mitsele reinwettersbak tsjin 'e tsjerke oan lei in trijekleurige kat mei syn kop nei de sinne ta. Hy knippere tsjin it skerpe ljocht. Nettsjinsteande alle folk op it paad bleau er stikem sitten. Hy siet dêr grif wol faker. Foar de doar hiene de bern fan Ria har klasse in earepoarte makke. Sa'n tweintich bern stiene der, tsien oan wjerskanten fan it paad. De famkes yn tinne wite jurkjes, de jonges yn swarte broeken en wite boesgroentsjes. Hja holden bôgen fêst mei slingers fan papier deroan yn alderhande kleuren en songen. Ik rûn ûnder de bôgen fan 'e bern troch de tsjerke yn. Sa âld en ferwaarloazge as de tsjerke oan 'e bûtenkant wie, sa goed ûnderhâlden wie er fan binnen. Kreas yn 'e ferve, moaie sierlike banken, in sulverkleurich oargel mei gouden ingeltsjes en koperen kroanljochters, dy't fûnkelen yn it ljocht dat troch de bôgefinsters kaam. Ik skode yn 'e bank njonken minsken dy't ik net koe. Ik man yn in swart pak parte stinsils om dêr't de tsjinst op stie. It oargel spile in net bekende wize. Ik seach nel Robbie, hy wie earnstich en moai. De sinne skynde presiis op syn swarte krollen. Ik koe syn antlit sjen. Ik seach om my hinne nei de minsken en núndere de lieten mei, fan 'e measte koe ik de wize net, mar it is krekt as lykje de measte meidijen fan dy lieten op inoar en soms song ik sels in pear rigels mei.

Wy bidde, Skepper, kear op kear,
knibbelje wy foar de Hear
wy weidzje as skiep yn fredige miede
Want God, ús Heare, helpt ús doch
Hy giet mei ús de delte troch
Syn hân sil ús foar ivich liede.

De man njonken my yn 'e bank siet grif op it sjongen. Syn stimme wie sa helder, sa krêftich en lûd dat ik my fierders mar stil hold. In pear bern

[p. 260]

foar my yn 'e bank kipen temûk efterom en seagen de man mei alle ûntsach fan 'e wrâld oan. Dat immen sa'n lûd opsette koe. Dûmny seinige it houdlik yn, de man koe net sprekke: hy hie in ferfeelsum droech lûd. Ut en troch naam er in slok út in glês mei wetter dat foar him stie. Ik seach dat de koster foaroan yn tsjerke de ponge klear lei foar de kollekte. Ik fielde yn 'e bûse fan myn jaske nei de gûne dy't ik foardat ik de tsjerke binnen gie al út 'e beurs helle hie. Doe't it dien wie en hja de tsjerke útrûnen miende ik dat er my eefkes oanseach, mar faaks ferbylde ik it my wol. Ik winske harren lok yn it sealtsje njonken de tsjerke en gie werom nei de auto.

It oargel spile noch. Jesu meine Freude, ik hearde de muzyk noch doe't ik wer op it paad om 'e tsjerke hinne rûn. De kat wie fuort, hy siet net mear op 'e reinwettersbak.

Ik ried wer nei hûs troch it keale lân. Yn flamjende kleuren gie de sinne yn it westen stadichoan ûnder.

De kleuren spegelen yn it wetter fan 'e sleatten.

Yn myn earen droande de muzyk noch nei en ik fielde my ienliker en mankeliker as ik my ea field hie.