Trotwaer. Jaargang 15

[p. 220]

Julien Green/Jelle Krol
Ut it Deiboek fan Julien Green

Fyftich jier lyn reizge de Frânske romanskriuwer en essayist Julien Green (berne yn 1900) nei Fryslân. As jonge op it lycée Janson-de-Sailly hied er al fan Fryslân dreamd. De namme Frise hie him betsjoend. Yn Den Haach hied er twa dagen foar syn besyk oan Ljouwert bespeurd dat ek yn Nederlân it nasjonaal-sosjalisme yn it opkommen wie: ‘Ici aussi. Que le monde devient ennuyeux!’ Mar dat jildt sa't it liket net foar Fryslân. Green syn beskriuwing fan it Fryske lân ropt in byld op fan frede en rêst of leaver sein fan dodze en sliep dat op syn heechst fersteurd wurdt troch it pynlik skuorren oan de skoaten fan de sylboat dêr't hy en syn maat in tochtsje mei meitsje.

De neifolgjende deiboekfragminten út 1933 meie as literêr fuortbringsel fan in ferneamd auteur foar de Fryske lêzer nijsgjirrich wêze, mar represintatyf foar it wurk fan Green binne se net. De haadpersoanen fan Green syn romans binne faak minsken dy't dreaun ta utersten - gauris by it psychopatyske om't ôf - wrakselje om los te brekken út in geastlike finzenis. Syn Deiboek wjerspegelet Green syn heislike, earnstige striid mei leauwe, sûnde en skuld, mar lit tagelyk ek wat skine fan de presieuze hypokrisy dy't ek by Green heart. De spanning dy't sadwaande ûntstiet is karakteristyk foar Green syn Journal.

In grut part fan Green syn deiboek is yn it Hollânsk ferskynd yn de Privé-domein rige by De Arbeiderspers. Foar de neifolgjende oersetting is brûkt: Julien Green, Oevres Complètes IV, Paris: Gallimard, s. 249-250.

18 july. - Yn Ljouwert. Doe't ik in bern wie, dreamde ik fan guon lannen en stêden dy't nammen hiene dy't my bedwelmen mei in loksillich langstme. De namme Edinburgh waard ik deatryst fan. Dy fan Antwerpen hie foar my sa'n geweldige tsjoen dat ik in heel skoft yn bestân stien haw oft ik al of net nei dy stêd ta soe om't ik benaud wie foar de ôffaller dêr't it faaks op útdraaie soe. En no't ik Antwerpen ken en no't dy havenstêd hast alle mystearieuzens foar my ferlern hat, besykje ik altemets mei help fan de trije wurdlidden fan dy namme, de stêd yn myn ferbeelding te rekonstruearjen sa't ik dy my foarstelde doe't ik tsien wie. In oare betsjoenende namme wie dy fan Fryslân. Jin ferfele yn in leslokaal fan it Janson-lyceum wylst der minsken binne dy't yn Fryslân omkuierje, tink ris ta! It hie my leaver west dat se my nea, nea oer dat lân ferteld hiene of dat se it oars neamd hiene. Mar hawar, hjoed wie ik dan yn Fryslân, yn Ljouwert. Wy útfanhûzje yn in âld hotel mei romme keamers dy't útsjogge op in djippe, rêstige tún. De tafel dêr't ik oan skriuw leit in grien plusen kleed oerhinne, krekt as hûndert jier lyn en foar my oer stiet in grutte kapitionearre sofa dy't wol wat hat fan in oerripe fodze

[p. 221]

dy't in knipperke docht yn in smûsterige baljurk. Alle oeren spilet it kariljon fan in tsjerke hjir tichteby in wyske dat ik net ken mar dat sûnder mis it begjin fan ien of oar liet is.

Juster ha wy yn Grou brea-iten. Dat is in doarp oan de râne fan ien fan dy grutte marren dêr't it lân mei trochdolge is, want, wier, Fryslân is in tjems. De wite seilen dy't har ûnder de wyn deljouwe, greiden dy't mei gele blommen besiedde binne, pleatsen dy't sa't it liket ûnder it gewicht fan 'e reidtekken yn 'e grûn weidobbe binne, en loften sûnder ein, dat alles sit beskûle yn de namme Fryslân. Wy makken in reiske mei in Nederlanner op jierren dy't nei't er it ús útlein hie, ús de bestjoering fan de boat opdroech. Wat ús ynearsten mar sa'n hantaast talike dêr't men even slach fan krije moat, hood, sa die bliken, al wat mear yn. Men snie jin de fingers iepen en al ridlik gau wiene ús de hannen gleon en opset. Oer de ûnmjitlike grutte wetterflakten wie oars neat te hearren as it redenrike reauntsjen fan in reid.

20 july. - Yn Harns, oan de Sudersee, in healoere fan Ljouwert ôf. It is in lyts santjinde-ieusk stedsje en it liket wol as hat de tiid der stilstien. Wy útfanhûzje yn in lyts hotel; de grutte seal derfan ha wy tige ús niget oan fanwege it provinsiaal en tradisioneel karakter, de âlde gravueres, en de lege finsters dy't útsjogge op de skûten dy't stadich en stil troch de grêft dy't it midden fan de strjitte beslacht, foarbyskowe. Oan 'e muorre hinget yn in kastje it útein fan in Ingelske myn dy't yn 1920 yn folle see by Harns fûn waard. Boppe in doar is in soarte fan rebus skildere.

In swarte kat strûpt by de kanten lâns en springt op in finsterbank. Nei it miel pypket de baas fan it hotel dy't mei syn freonen om 'e tafel sit, wat nei en sa no en dan wikselje de mannen ûnder inoar swierrichtich wat wurden út.