Trotwaer. Jaargang 15

[p. 56]

Achte Redaksje

De affêre Ypke fan der Fear - Jelle Krol, sa't dy nei foaren komt yn Trotwaer 1982 nr. 4, soe mytefoarmjend wurkje kinne yn 'e Fryske literatuer-skiednis. Om dat te foaren te kommen, is it miskien goed, dat jim yn it earstkommende nûmer fan jim tydskrift de reaksje fan Tiny Mulder, sa't dy stie yn it Friesch Dagblad fan 4 desimber 1982 ôfprintsje.

Ik stjoer jim hjirby in fotokopy fan har artikeltsje ta. Hja giet akkoard mei pleatsing dêrfan yn jim tydskrift.

Mei freonlike groeten,

J. Knol

Ypk en Iris
Jelle Krol publisearret yn it oktober-nûrner fan Trotwaer ‘in stúdzje oer de parallellen tusken Ypk fan der Fear har roman De dei is jong en The Unicorn fan Iris Murdoch’. It is in meagere stúdzje by gebrek oan kennisse. Krol lit sjen, dat der opfallende oenenkomsten besteane tusken de belangrykste romanpersoanen neffens harren posysje en taak yn beide romans, wylst ek fragminten út beide boeken wakker op elkoar lykje. It stiet foar Krol wol fêst, dat Ypk fan der Fear foar har De dei is jong hofkesongen hat by The Unicorn. As Fan der Fear no mei materiaal fan Murdoch in bettere roman skreaun hie as Murdoch, dan hie Krol dêr frede mei hân: ‘De namme fan de Fryske skriftekennisse hie faak jit swider wurde kind at Ypk fan der Fear it besteande materiaal fan The Unicorn omwurke hie ta in roman fan in noch hegere oarder’. Mar no't de roman De dei is jong neffens Krol lang net oan The Unicorn takomt, rekkenet er it gebrek oan originaliteit as sûnde. Dêrom betwivelet Jelle Krol oft Fan der Fear de Gysbert Japikspriis wol fertsjinne hie ‘foar har hiele oeuvre’, ynklusyf De dei is jong.
Ypk fan der Fear jout yn itselde Trotwaer-nûmer kommintaar. Hja jout wiidweidich ynljochting oer oarden, persoanen, tastannen en

Ypk fan der Fear

foarfallen dy't se sels meimakke en kend hat, eri dy't har stoffe joegen foar De dei is jong. Se skriuwt derby, dat se The Unicorn lang lyn alris lêzen hat en lit yn 'e midden yn hoefier keunstners ûnbewust gebrûk meitsje fan wat se yn har libben lêzen, sjoen, heard hawwe fan oare keunstners.
Jelle Krol jout noch in réaksje fan Ypk fan der Fear: hy is net tefreden steld en bliuwt derby, dat De dei is jong net in eigen kréaasje neamd wurde kin.

Kommintaar

Sawol Krol mei syn stúdzje as Fan der Fear mei har réaksje jouwe har op sompich literair terrein: dat fan neidwaan, materiaal oernimme of fariearje, ynspiraasje troch besteande teksten ensafuorthinne, mei as slimste plagiaat. Wat mei en net mei stiet allesbehalven fêst, útsein dan dat gewoan oerskriuwe strafber is.
Krol syn requisitoir liket hecht, mar stiet swak. Beide romans begjinne op in stasjon dêr't de krekt yn 'e frjemdte oankommen passagier wachtsje moat om ophelle te wurden, skriuwt Krol. Wel, dit is sa'n standert-begjin, dat it as mienguod jildt. Tucholsky skreau yn de jierren tweintich al, dat ‘die besseren Geschichten am Bahnhof anfangen’ en gâns skriuwers hâlde har dêroan, mei as farianten fleanfjild, bushalte, haven. Wat de haadpersoanen en de ferhâldingen dêr't se yn ta elkoar komme te stean oanbelanget: yn dit soarte ‘kasteel’-romans is dat ek al net it monopoalje fan ien skriuwer. Yn de roman Brideshead revisited fan Evelyn Waugh, útkommen yn 1945, dy't no yn ôfleveringen op 'e tv te sjen is, komt in lyksoartige kolleksje persoanen foar as yn The Unicorn en De dei is jong. Oan pluzers leverje Ypk fan der Fear har Tea en Waugh syn Sebastian hiel nijsgjirrige parallellen! De film The go-between, dy't sneintejûn op 'e tv fertoand waard, wie neffens itselde patroan. Set yn it plak fan de selskipsjuffer yn de romans fan Murdoch en Fan der Fear de gouvernante, de hús-ûnderwizer, de butler, de útfanhûzer-foarlangere-tiid, en jo krije al sûnt Jane Austin it ramt fan de frjemde ynkommeling yn stins of kastiel. dy't betrutsen rekket yn famyljeyntriges en almeast oan de ein, wat wizer en sinysker, mei de koffer ôfreizget. De yntriges leverje skriuwers de mooglikheid ta fariaasje.
Dit, benammen Ingelske, genre roman is trouwens mar ien fan de soarten romans dy't hieltyd mar wer en op allerhanne literaire nivo's borduerd wurde op itselde patroan. Dat is noch noait skande neamd. Men kin al sizze: it genre biedt noch amper mooglikheden ta in origineel ferhaal.
As Jelle Krol it hiele genre betrutsen hie (ken er it?) yn syn stúdzje, hie er ta hiel oare konklúzjes kommen en net Ypk fan der Fear, oan waans ynteresse foar Ingelske romans de Fryske letterkunde wol mear te tankjen hat as allinne De dei is jong, foar skut set foar in publyk, dat der (ek) net mei op 'e hichte is. It stik is in blamaazje foar de Trotwaer-redakteuren, dy't op dit terrein blykber ek net fierder sjogge as har Fryske noazen lang binne.
T.M.