Trotwaer. Jaargang 10

[p. 163]

Willem Abma Jopy Huisman, in literaire skilder.

It is al wer fjouwer jier lyn dat Jopy Huisman eksposearre mei pintekeningen yn it Coopmanshûs to Frentsjer. Ik koe de persoan tan Huisman net. Syn wurk ek net troch in útstalling of sa, inkeld troch it boekje ferstekeningen/tekenfersen fan Josse de Haan, mei tolve sfearrike pintekeningen fan Huisman. It wie wurk dat my daelk oanspriek. En sa bliuwde der hwat hingjen. Dat wie yn 1971. Yn novimber 1974 kaem de kâns om mei it wurk fan Huisman each yn each to stean op boppeneamde eksposysje. Dat hat foar de measten in útsûnderlike ûnderfining west. It bin gjin byldzjende-kunstkritikus, dat ik kin myn emoasjes fan doe min glêd en adekwaet ûnder wurden bringe. Mar noch nea bracht in konfrontaesje mei eat fan de byldzjende kunst sa folle to weech as doe. Der hongen gjin dingen dy't ôfbylde wiene, né, dy dingen hongen der sels, al wiene se ôfbylde De ûnderbroek fan ‘meuke Albertsje’ dy't mear as hûndert kear stoppe wie, wie der yn geur en yn kleur. It is mar ien foarbyid, it gau lykwols alles hwat der hong

[p. 164]

[p. 165]

Hoewol't ik fuort oanstriid hie de pinne to gripen -Huismans wurk trunet de taskôger oan, it aktivearret- rekke it yn'e gielguorde omt syn wurk ek, en binammen, ta tinken oanset.

By de twa al neamde moetingen mei it wurk fan Huisman is einlik in persoanlike kommen op 28 maert 1978, doe't ik in hiele middei by him sitten haw, en hy myforduldich nochrisdepintekeningen en syn, meast nije, skilderijën sjen liet yn in omjowing dy't net maklik to forjitten is. Huisman wennet namtlik yn Hjelbeam op in boerepleatske mei alle opstapkes, bêdsté's, hoeken en harnen, dy't yn soksoarte âlde wenten pliigje to sitten. Oeral hat er syn wurk opslein. Hy forkeapet neat al wurde him astronomyske bidragen bean. Ut djippe kasten dêr't er sels ek mei hûd en hier yn fordwynt, komt er mei syn wurk foar 't ljocht. Kostber wurk dat oeral wei tsjoend en gûchle liket to wurden. Jopy Huisman, mei en sûnder bril, in wûnderlike krusing fan respektyflik Tetman de Vries en E.B. Folkertsma. Yn'e wenkeamer tusken in skat oan antyk hinget in selsportret: hy draeit in sjekje, sjocht hwat foardel, hat lak oan konfeksje en konvinsje, hy identifisearret him mei syn fodden en âld izer, yn djipste nedrichheit pleatst er himsels tusken de neatichheden dêr't er syn deistich brea mei fortsjinnet. Krekt troch dy identifikaesje fan 'e fodden en harren keapman, ûntstiet der in soarte fan forfrjemdingseffekt op 'e taskôger: de persoan en syn omjowing komme beide better út'e ferve, yn'e dûbelde bitsjutting fan it wurd.

Rjocht foar dit selsportret oer hinget in portret fan Huisman syn heit. Nei myn smaek ien fan'e moaiste skilderijën út de hiele kolleksje. It gesicht fan de heit bliuwt jin by: der is wrot en lit, de ein is yn sicht, de eagen steane helder en tinke nei. Skilderijën fan de heit en de soan foar elkoarren oer as inoarrens pendant. Gjin generaesjekleau, né, in tiidleaze útwikseling fan elkoarrens blikken fan doek ta doek. De heit hifket, de soan hat leaf. De mem, ôfbylde yn in folle lytser formaet, sjocht fansiden, dat liket genôch.

Hoe fier de ôfbylde foarwurpen der ek fanôf lykje to stean, by Huisman bliuwt de klam lizzen op de minske d.w.s. de persoan dy't mei it foarwurp anneks west hat: de eigner fan 'e fodden, fan it âldizer, fan in hinnehok dêr't in gat yn ticht makke is mei in skroat dêr't ‘onbewoonbaar verklaarde woning’ op skildere stiet -gjin grapke fan Huisman mar fan de realiteit-, de dragers fan skuon en klean. It wurk fan Huisman kin wier wol fan geniete wurde as men gjin inkeld forbân lizze wol bûten de ôfbylding om, mar it noeget der ta út om dy forbannen to lizzen. Yn syn wurk is Huisman namtlik in forteller, in skriuwer dy't ynsté fan de pinne it pinseel brûkt. Sa bisjoen is Huisman in literair skilder. Paradoksael miskien, mar troch dy ekstra diminsje trêddet Huismans wurk oer de grinzen fan har autonimiteit. De styl fan tekenjen en skilderjen nei '70 is ‘fotografysk-realistysk’: in genre dat fuortkaem is út 'e popart, oerwaeid út Amerika. Foarm en ynhâld fan it objekt komme troch de presisy fan werjefte, forsterke nei foaren. De stofútdrukking is faken skerper as dy fan in foto. Huisman hat dit genre net socht, hy giet syn eigen gong. Men wol him earne ûnder biflappe, mar dan noch is hwat Huisman docht in fariant fan dit genre.

[p. 166]

[p. 167]

Huismans wurk is net klinysk en kâld, sa as safolle fan de amerikaenske fotorealisten dy't bg. beton en neon werjowe sa't it is.

De kar fan Huismans ûnderwerpen ymplisearret al in hyperemoasjonaliteit, de útfiering in greate sensiviteit en waermens. Mei omt de minsken net mear skildere wurde kinne, omt se forstoarn binne, wurde de dingen skildere dêr't hja mei en yn libben bg. in kroade en skepamers, alderlei oar reau en ark, en âlde klean en skuon fan jong en âld. Oan 'e skuon sjocht men ommers de gong fan it libben. Sa krijt men ynformaesje oer de tiid dêr't yn libbe waerd (documents histoires) en de mentaliteit dêr't men út libbe: earmoede en striid. Huisman is engagearre, in Theun de Vries ûnder de skilders. Hy byldet it ûnfolsleine folslein út. ‘ltjinge net is, kin net teld wurde’ is syn spreuk d.w.s. hoe ûnbitsjuttend ek, it is yn tel. Soms komt dizze fizy ek nei foaren yn'e technyk bg. yn ‘it fiskerke’, in sylhouet fan in fisker dy't him ûntwrakselet oan dize en tsjuster. Noch ien stapke fierder en alles hie oplost yn in dampens. Mar krekt troch dit balansearjen fan 'e fisker op'e rânne fan in wêzen en net wêzen, is er oanwêzich as gjinien oars. Hy lûkt de taskôger nei him ta. Komt dy to ticht by, dan sjocht er allinne mar streepkes. Al mei al in bjusterbaerlik lucide produkt.

Hwat Huisman ôfbyldet is al nei foaren kaem, hoe krêftich er syn thema stâl wyt to jaen komt ek nei foaren as men sjocht dat en hoe't in toutsje pluzet, hout skilferet, op huodden en petten stofkes sitte, sa natuerlik dat men se der ôffaeije wolle soe, skuon forrinnewearre binne, yn in apel biten is, sa dat men yn 'e skyl noch de ôfdrukken fan bernetoskjes sjocht, hoe't bôlle mei brea en tsiis sa fan it doek ôf op to iten liket, in baeijen himd yn prachtich read oan'e line hinget, en hoe't lapkespoppen harren hâlde en drage. Der ûntgiet Huisman in bytsje, hy liket wierlik alles to registrearjen. Offal en forfal krije by him harren ivichheitswearde omt er feit en proces dêrfan ûnforgelike werjowt. Selsportretten binne yn wêzen al syn skilderijen omt se eat wjerspegelje hwat oerminsklik is, yndividuëel en universeel, de driuw ta selshanthavening yn in neaken bistean. Huismans greate krêft is syn bisef fan lytsens en swakkens fan himsels, syn each foar it neatige fan eltsenien. Dêryn makket er de lytse en forhûddûke man great: sa't âlde Yde syn skuon ôfroun hat sa wie âlde Yde. Sa't Jopy Huisman skilderet sa is er: in spjelde oerdwers yn'e gulp, syn jekker oan in roastige spiker, in stik tou ynsté fan in fiter yn'e skoen. Dit alles is syn bûtenkant blean omt it syn binnenkant is. Sels oan'e grofste dingen sit in gefoelige, teare kant’ seit Huisman. Hy lit útkomme: ‘foar my hat in plattrape stikel mear wearde as in stik goud. It iene hat in natuerlike wearde, it oare in kunstmjittige’. ‘Hwerom't ik poppen skilderje?’. ‘Myn poppen binne meast oplape, se binne net idel, lizze oer elkoarren hinne as woene se elkoarren biskermje. Se kinne it net’.

By't ôffûstkjen sjoch ik wer Huismans selsportret: in sjekje draeijend, in jutesek op'e eftergroun, de eagen foardel, de klean oan fan 'e âldizerkeapman, needrich en striidber taglyk, birêsting en opstandigens, fan'e mûle de lippen stiif op elkoarren parst. Faeks seit dy mûle mear as Huisman sizze wold hie.

[p. 168]

[p. 169]