Trotwaer. Jaargang 7

[p. 271]

D.A. Tamminga
Boartsjend foar gods antlit

T. Mulder: Op slach fan tolven
Friese pers b.v. Ljouwert 1975

‘...it boartlike en boartsjende is in wêzenlike faktor yn har dichtsjen.’ JO SMIT oer Tiny Mulder yn De Fryske literatuer 1945-'67

De dichtbondel Op slach fan tolven, dy't dit jier fan Tiny Mulder by Utjowerij BV Friese Pers Ljouwert útkaem as nr. 1 fan de Loltsje-rige (hwat in namme!), is har fjirde. Liet men har bernepoëzij (Juffer Kuorkebier, 1957) der bûten, dan gyngen oan dizze bondel foarôf: Oranje paraplu (1962), Viadukt (1966) en Wite swan swarte swan (1968). De gedichten fan dizze nije samling, sa fornijt jin de omkafttekst, binne skreaun tusken 1969 en 1974. Yn fiif jier tiid tritich fersen, dat is trochinoar seis jiers. Wol in biwiis dat Tiny Mulder, dy't as journaliste gâns hwat ôfskriuwt, ôfskriuwe moàt, as dichteresse tige selektyf to wurk giet. Miskien forklearret dy krityske tierens oer harsels ek har hwat let dichterlik debút nêst jierren.

Hoe it wêze mei, dy mei selsdiscipline mank geande dichterlike kréativens bisoarge ús, har lêzers, op 'e nij in tal gedichten dy't net allinne tsjin har eardere skoan munsterje kinne, mar ek it measte wurk fan ús jongere ferskeprodusinten en grapmakkers in ein yn 't foar is.

It karakteristike fan Tiny Mulder har poëzij sit net yn 'e foarm, yn in trochtimmere ferstechnyk, mar yn in boartlike formulearring forboun mei de earnst fan in persoanlike ynset. By elk fers, ek as it net folle mear liket as in koarte anekdotyske notysje, komt dochs har hiele persoan foar jin to stean. Har froulike gefoelswrâld kriget, gauris suver ûngemurken wei, de bigelieding mei fan in biskate yntelliginsje, dy't lykwols nea ta kâld breinwurk forskralet. Earder is in lichte forstanlikens de bêdding dy't de stream fan it gefoel binnen de uterdiken fan it tinken hâldt, sûnder dy stream op to kearen en yn stilsteand wetter to foroarjen.

De ‘ûnderwerpen’ fan dizze tritich fersen litte in bûnt forskaet sjen, bûnt as it libben sels. Dêr binne dy oer de oerthema's leafde en dea, ûndergien as boppeforstanlike ûnbigryplikheden, dêr't bg. yn it fers La mise en mots dizze nijsgjirrige notysje oer to lêzen falt:

Shakespeare brûkte
neffens de computer
29.066 forskillende wurden
Leafde it meast
en ek wilhoefaek dea.
Komselden it wurd
bigrepen.

Dêr binne de beide kostlike, op reisyndrukken birêstende gedichten Interieur fan de basilyk San Apollinare in Chasse, Ravenna en De katten fan Napels. Dêr binne de fersen dy't appellearje oan eardere lektuer lyk as It lêste mearke, Ik wol en Lyts

[p. 272]

Tomke. Dêr binne, ûnwennich èn navrant, de oantinkens oan de lêste oarloch lyk as yn Maitiid en KZ en oan de bernetiid lyk as yn En likegoed, dêr't ek by hearre de licht karikaturale portretten fan Omke Jan en Omke Sjoerd, dy't beide in vis comica trochskimerje litte, dêr't it modieuze synisme langer net fan wit. Dêr is ek it opmerklike fers Freedzje, dat by útsûndering mei syn fiifrigelige strofen en kreas folhâlden rymskema abaab yn 'e beage rint fan de tradisionéle prosody, mar ynhâldlik lykwols ien fan de bêste religieuze gedichten is dy't yn it Frysk skreaun binne.

Ek yn dizze bondel is in grountoan to biharkjen dy't stuolket op in hieltyd trochbrekkend bisef fan it bitreklike en forgonklike fan de dingen. It bringt de skriuwster der ta yn it iepeningsfers har dichtwurk mei in understatement to redusearjen ta ‘in biskieden nearing’ en ‘in hanneltsje yn wurden’. It liedt ta licht spotske útspraken en wurdspilingen as: ‘De meiminske is sûnder mis/ in persoan dêr't hwat mei is’. Al sokke relativearringen slagge by har lykwols nea om yn swartgallich gelêb, hja bringe it boartlike en de humor yn har wurk net om hals. Sels net yn in snijend skerp protestfers as Symbiose:

Wy ha ús lea de apparaten jown
ta bougroun foar har woartels.
De isolearre triedden,
de stielen fearkes,
de plastic spoelen
nestelje har tofreden
en wreidzje mei hoeden taesten
yn waerme ieren en sinen.
En wy sykhelje greatsk:
de perfekte symbiose
fan fleis en metael,
hertslach en ympuls,
en miskien in bytsje better
bistân tsjin it rotsjen
as ús pakes en beppes.

Wer oars, mear con sordino, klinkt in protesttoan troch yn de slotrigel fan it fers

Omke Jan:

De tale Kanaäns wie ús omke Jan
nei iten in Psalm van David
voor den Opperzangmeester
op forhege toan
galmjend oer muoike
en de tolve bern,
de tafel mei de útskrabe
aluminium pannen,
de sjúkom en de skjinlege boarden
en net to forjitten it itersark
tankber opheve
oant foar Gods troan.

Kom dêr nou ris om.

[p. 273]

Men kin der net foarwei hjir noch to wizen op twa kwatrinen, alteast fjouwer rigels, dy't yn 'e bondel foarkomme. It earste ropt yn in prachtich werjowne metafoar it grien paradys fan de leafde op:

Dea en bigroeven by 't winter
sjit de krokus by 't maitiid yn knop.
Ik bigraef m' as in pop yn dyn earmen
en stean as in flinter op.

It twadde, dat meiïens de titel fan de bondel reliëf jowt, soe men suver it kaeifers fan de tritich neame wolle, om't hjir de grounen fan Tiny Mulder har dichterskip op 'en klearsten bleat komme: frjemdling en bywenner to wêzen yn dizze wrâld sûnderdy wrâld to mijen en langst to hawwen nei de takommende, nei God:

It is forjamme altyd noch gelyk.
't Is midden yn 'e nacht op slach fan tolven:
it nijs! It âld forhael fan skiep en wolven
en wer gjin wurd oer 't kommend keninkryk.

De lêste rigel lit jin yn 'e fierte tinke oan G.K. van het Reve's maksime: ‘Dat koninkrijk van U, weet U wel, wordt dat nog wat?’ (Nader tot U, bls. 55). Ta bislút mei hjir noch wiisd wurde op it niis al neamde Freedzje, dat it freedswurk fan de húsfrou keppelet oan de via dolorosa fan de Man fan Goedfreed. It einget mei dizze strofen:

Mar yn myn holle baernt syn seare blik.
Dy kruseling wie fêst net in gewoane.
Wie 'k dochs mar gien, itselde eagenblik,
dat hy foarby ús hûs kaem, en hie ik
net folgje moatten, meilibjen bitoane?

Ik bin de frou dy't moarns de bêdden docht.
Ik kin myn dei mar net forpierewaeije.
Se ha him grif nei Golgotha ta brocht,
lyk as men hjir mei minsklik ûnrant docht.
Syn bloed floeit en syn namme sil forwaeije.

Sjoch my net oan. Ik bin in fikse frou,
skjin as de brân, gjin kwea oan my to finen.
Aenst giet er stadich dea, de lippen blau.
't Wurk wol net mear. Hwat sleau. Hoe komt dat nou?
't Is ek sa gleon, sa near hjoed. 'k Slút de blinen.