Trotwaer. Jaargang 7

[p. 21]

Daniel Daen
Dumny op bisite

As dûmny op bisite kaem wie er senuweftich. De frou krige moarnsier al in snau en in grau. ‘Frou tink derom dat de bern hjoed kreas yn 'e klean binne. Jo binne it dochs net forgetten dat dûmny hjoed komme sil?’

De frou swijde dan mar. Hja hie sels al folle mei dûmny op, mar har man oerdreau it. Hy foreare dûmnys as wiene se rjochtstreeks út 'e himel nei him ôffurdige. Har man wie alhiel fan't sintrum as er yn kontakt mei in dûmny komme soe. Hy sette dan de frjemde wurden dy't er op 'e efterkant fan lege sigaredoaskes skreaun hie nochris op in rychje, en learde se de jouns tofoaren út 'e holle. As er dan dûmny moete krûde er syn wolkomswurd mei de meast frjemde termen, likelang oant dûmny de eachbrauwen opluts, dan hie er syn testimonium. Mar hjoed wie it in bisûndere dei hwant dûmny soe komme to iten en ek al hie er as iennichste yn 'e gemeente forgees twa skiep fan dûmny yn 'e finne, dy eare wie him noch net to beurt fallen.

Doe't it nei âlven roun wie elts kreas oanklaeid. It wie in moaije sinnige dei dat elts forwachte dat dûmny wol op 'e fyts komme soe út E., in doarpke in pear kilometer fierder op dêr't de pastorije stie. Nou wie it gefal dat de pleats hwat út 'e reek lei, in foech kilometer bûten it doarp. Fan doarp nei buorkerij roun in leane dy't him troch in trije en in sawne slingere. Om it fé dat dêr weide en net op 'e dyk mocht, wiene de hikpeallen ticht. Oan Tseard, de âldste, waerd opdroegen by de fierste hikpeal stean to gean. Douwe, de tredde, moast by de middelste stean gean en Wibren dy't de jongste wie koe de homeije bitsjinje. De opdracht wie om foar dûmny de peallen to iepenjen as er mar yn 'e fierte skimere. Dan hoechde er net fan 'e fyts. Binammen by de komst fan heechsteande lju wie dit seremonijeel wênst, bygelyks de fédokter. It waerd ek wolris as straffe oplein as it mear gewoane minsken gau. Dy hiene dan gelok. Nou hie it foar dûmny net sa'n ramp west as er eefkes fan 'e fyts moat en hie. Hy wie namtlik oer 'e twahûndert poun en klage gauris oer syn hert.

It wie tweintich oer âlven doe't dûmny op 'e tsjerkehoeke de leane opdraeide. Tseard hie it tou al losmakke en draeide de peal iepen. ‘Dag Tjeerd, of hab ik hat verkeerd? Hat is toch Tjeerd niet, ar zijn bij jullie nogal wat namen te onthouden, dat ar ontkomt me wel eens één moet je denken’. ‘Dach dominé’, sei Tseard dimmen. It hert bounze him yn 'e strôt. Hy die fluch de peal ticht en makke it tou fêst. Dûmny wie al healwei de twadde peal, mar mei hwat draven hie er him krekt ynhelle doe't Douwe de hikke hwat traech iepen draeide. Douwe wie sa skruten net as Tseard. Hy koe wakker mei syn heit omt er gefoel foar humor hie faeks, en dan op it goede momint. Hy wie hast wolris hwat dryst. Dûmny moast syn doch al sunige gong sa ynhâlde dat er mar amper op 'e fyts bliuwe koe. ‘Wibren dat moet je wat vlugger doen jongen’. ‘It is Douwe dûmny’. Douwe

[p. 22]

forbriek him net. ‘Wal Douwe, dag Douwe’. ‘Ja, ik tochte, haastige spoed is zelden goed’, grappe Douwe. Tseard skamme him. Hy holp Douwe mei it tichtmeitsjen fan de hikke. Doe't dûmny troch de homeije moast wiene se der al.

Hy hie syn rútsjespet opset en stie by de skuordoarren to wachtsjen. De frou hie de ierpels noch opset, mar liet nou fierder it itensieden oan 'e famkes oer. Hja bijoech har al fêst nei de nijekeamer yn 'e foarein om to rêdden mei wite klûntsjes, sulveren kraentsjeskanne en reamme. Doe't dûmny goed en wol fan 'e fyts wie stelden de bern har op yn twa rychjes fan fiif: seis famkes en fjouwer jonges. Heit hie it goed sein ‘ast fûskest de beret ôf’. Wibren wie fan doel om de beret op it lêste momint ôf to dwaen as dûmny oan him ta wie. Heit hearden se yn 'e fierte wol prats orearen. Wibren wist krekt hokfoar frjemde wurden der komme soene. Hy hie oer heit syn skouder hinne gûke doe't dy oan it studearjen wie justerjoun. Heit hie nou alle wurden hawn op ien nei: sol lucet omnibus! Dat is ‘de zon schijnt voor ons allen’, hie heit tsjin mem sein. Hite de kou op de boppeste stâl ek net sa? Heit bitocht altyd de muoilikste nammen foar de kij. De molkkontroleurs brutsen har der de tonge oer. It dearde Wibren oan dat heit nou krekt dizze moaije wurden forgeat. Heit en dûmny kamen har kant al út, hy wie se perfoarst forgetten. Soe er it sizze as dûmny oan him ta wie ‘sol lucet omnibus’? Boppedat de sinne skynde prachtich, it wie ek noch tapaslik. Doe't dûmny yn 'e libbene gong stie en fan't âldste oan ôf fûstke, wist er it wis, hy soe it sizze, en jamk wie heit ek noch greatsk op him dat hy Wibren ûntholden hie hwat heit sels forgetten wie. ‘Dach dominé, dach dûmny, dach, dach.....’ en dit is de jongste dominee, dit is Wibren’. ‘Beret ôf; siste heit. Dûmny stiek syn hân út, Wibren naem mei syn lofter hân de beret fan 'e holle en mei't er dûmny in hân joech sei er mei in helder en klear lûd ‘sol lucet omnibus’. Bern en dûmny seagen forheard, mar heit seach him read forwoeden oan. Syn eagen stieken dwers troch him hinne. ‘Wibren’, sei er, ‘soks sizze bern net tsjin in dûmny’, en mei krige er in feech tsjin it wang. Dûmny stoep nou it hûs yn en lake hwat yn himsels. Hy wist ek wol dat dizze boer like strang wie as it tal fan syn bern great. Mar Wibren bigriep der neat fan en fielde him djip ûnrjocht oan dien.

Heit, mem en dûmny sieten nou yn 'e nijekeamer. Dêr stie in ovaelroune, hege tafel mei trije poaten, in kammenet en in sikretaire. Al it sulverguod stie der. Fan de trije bedsté's wie fan twa in kast makke: in klean- en in skuonnekast en in provisykast. De fierste bedsté wie foar beppe as dy kaem to útfanhûzjen. It petear yn 'e foarein forroun yn it hollânsk. Dûmny wenne hjir al wol jierren mar it wie gjin dûmnyswizânsje om ek mar in wurd yn it Frysk to sprekken. Hy kaem sels nammers fan de sieuske eilannen en spriek de e foar in a út. Dat joech wolris hwat bitizing. Sa koe Wibren him noch goed yn't sin bringe hoe't dûmny op in snein

[p. 23]

preke oer Jeruzalem en syn bargen. Dat is moai hie Wibren tocht dat dêrre yn Jeruzalem sa fier fuort ek bargen binne. Dûmny hie blykber hwat fieling krigen fan de lichte alteraesje ûnder it tsjerkfolk, hwant hy wie der noch eefkes apart op werom kommen. ‘Gemeente, in Jeruzalem zijn bargen, maar geen gewone bargen doch bultige bargen’. Sa hie heit wist Wibren noch, ekris in kear net al to goed dûmny forstien. Fan âld evakué's út Goeree wie harren in moai sek sipels tapart dy't krekt yn 'e gong stie doe't dûmny in kear ûnforwachts op húsbisite kaem. It wie heit slim yn 'e wei west dat de gong net oprêdden wie, dat hy hie dûmny op de sipels wiisd. ‘Habben jullie die hier ook’, hie dûmny frege. ‘Ja zeker dominee’, hie heit forheard andere, ‘die happen wij ook’.

De bern sieten mei har tsienen yn 'e gewoane keamer. Yn 'e koken stie de tafel mei in moai wyt lekken deroer klear. Trettjin stuollen mei fjirtjin boarden derfoar. Dûmny krige twa. In panne fol mei hearlik sop op it iene petroaljestel en in greate panne mei ierpels op it oare. It wie goed ôfpraet, de famkes soene it iten yn 'e gaten hâlde. Faeks ha it de senuwen west, mar it iten waerd skjin forgetten. Dat wie foar it sop net sa slim, dat stie doch op leech, mar de ierpels. Krekt doe't Froukje werom kaem út 'e foarein - der moast dan earst earbiedich op 'e doar kloppe wurde - om in hantaest to dwaen, snúfde de Roaske de brannerige krinkeljende geuren op fan oanbarnd iten. It geijen en oangean wie doe goed foarby. It wie al tweintich oer tolven. Heit, mem en dûmny koene nou elts momint komme dat der waerd mei man en macht war dien om de rook to fordriuwen. Douwe koe altyd wol ôfblaze en die dat nou ek mar. ‘Dan koe it hwat minge’, sei er. Mar Roaske waerd der fansels divels om. ‘Dêr wurdt it noch folle minder fan klier’, biet hja him ta. Uteinlik joech Goaitsen de oplossing. Sa hean en himpen as er wie, wie er om 'e wjerljocht net binefter. Hy hie it as iennichste klearspile om him foar it ierpelskilen en melken wei to winen. Goaitsen sei, ‘lit ús mei dat nije spul tsjin miggen spraye. As wy sizze, as se hwat rûke, dat wy de miggen fordriuwe woene, dan kin nimmen dêr hwat op tsjin hawwe’. ‘Ja, mar der binne ommers gjin miggen lei Roaske der tsjinyn.’ ‘Dat witte sy der doch net’, frege Goaitsen. In hoart letter stie Tseard al to sprayen. En yndie, it holp, de oanbarnde luchjes fordwounen út koken en keamer. Krekt op 'e tiid, hwant se kamen der nou oan mei har trijen. De bern wiene al op har plak sitten gongen. Dûmny krige de greate stoel mei linings. Oer de geuren fan de spray waerd net praet. Dat luts nammers ek al wer aerdich fuort. Nei it bidden - de boer bidde lang en lûdop - skepte de frou it sop op. Dûmny krige net it minst en fierstentofolle baltsjes foun Wibren. Hjirnei kamen de ierpels. Doe't mem se hwat opskodde yn 'e hoeke fan 'e koken, hearde Wibren har lichtjes snuven. Krige se hwat in kleur? Se seach wol hwat freegjend nei Roaske. Dûmny krige earst, der rôllen trije jierpels yn syn board.

[p. 24]

Wibren seach goed hoe't oan elts, de iene hwat minder, de oare hwat mear, in read brunich koarstke siet. Heit hie lokkich neat yn 'e gaten, seach er wol, dy waerd alhiel yn bislach nommen troch it petear mei dûmny. De bern wiene sa stil as mûzen, dat wie harren goed yndruid. Doe't alles op it board lei bigoun elts foar himsels to tsamkjen en to iten. Heit like neat to priuwen, mar mem nammersto mear. ‘Ik leau dûmny, ik leau....’. Hja hie hwat in kleur. ‘Het smaakt mij bijzonder bast mevrouw’, sei dûmny en lake har minlik ta. Mem koe har net mear forhâlde: ‘Ik leau dûmny dat de ierpels hwat oanbarnd binne’. ‘Maar mevrouw’, sei dûmny, ‘er zijn momanten dat je je een aangebrande aardappel beter laat smaken dan een gewone’. It wie foar Roaske in gelok tocht Wibren dat it heit foarby like to gean. Of hâldde er him sa, en luts er de famkes werris foar op 'e jonges? Hy koe ommers fan 'e famkes folle mear forneare as fan de jonges. Nei de brusselske kermis mei haechske bluf mocht Goaitsen - hy wer fansels, tocht Wibren heit syn lêsbril en de bibel pakke. De bibel wie heit hillich, ek al foel er sahwat útinoar. Hy lei yn in trijedielich hingkastke yn 'e keamer. It middendiel fan dit kastke wie iepen en bifette net oars as stichtlike lektuer: Oepke Noordmans, Miskotte, Banning, Straat, Buskes, Wumkes en in mannichte oan deiboeken en synodale skriften. De beide úteinen fan it kastke siet in doarke foar. Yn it lofter kastke leine listen en molkkontrole papieren, yn it rjochter leine twa bibels, in fryske en in hollânske, de lêsbril en de hierkaem. Alle trije kearen deis as heit út de hollânske bibel foarlies kjimde er earst syn hier sá dat de skieding him kearsrjocht op 'e plasse lei. Yn't earstoan waerd nei de oanskaf de fryske bibel net útlêzen. Heit sei it fryske Jo wie him foar God oer to frij. ‘Jo seit men tsjin elts’, sei er. By harren hie God op it hollânske Gij wol sahwat it monopoalje yndertiid. Nou't dûmny der wie waerd it lêzen alhiel in plechtich seremonijeel. ‘Mijne vrienden’, sei heit, en tikke mei de knûkels op 'e tafel. Hy lies út 'e Psalmen, murk Wibren rillegau. Duorre it oars sa'n fiif menuten, it gie nou wol tsien menuten troch. Doe't it dien wie moast Wibren it lêste wurd sizze. Dat hâldde oars op sadre't je nei de greate skoalle giene, mar by Wibren koe heit it mar net litte. Wibren rabbele de lêste trije rigels wurdlik op. Doch wol mei hwat fan greatskens seach heit skean nei dûmny dy't de hannen al gear hie. Oft dûmny mar net foargean woe yn tankgebet. Dat die er jerne. It wie Wibren al lang goed, dan duorre it tominsten net sa lang. Nei it iten knippere heit ornaris in kertierke mar dat skeat der nou by yn fansels. Der waerd yn 'e keamer noch hwat neipraet. Nei in healûre moast dûmny wer opstappe. Goaitsen wie nearne to bikennen doe't heit Tseard, Douwe en Wibren hjitte om by de peallen stean to gean. Op it hiem wiisde heit dûmny de skiep yn 'e finne. Hy woe dûmny minlike graech noch hwat by him hâlde, mar die it him net mear oan tiid. Ienkear op 'e fyts giene de trije hikken ien foar ien foar dûmny iepen.

‘Dan hoecht er net fan 'e fyts’, sei heit foldien en gunde himsels doch noch mar in knipperke.