Trotwaer. Jaargang 4

[p. 230]

Tichel Wurk




Kultuer op alle nivo's

It is mar al to bikend: de measte minsken biskôgje ‘kultuer’ noch altiid as in lúkse, as in ornamint fan it mienskipslibben dat der wol wêze moat, mar dat je net alhiel serieus nimme hoege. Fout fansels, mar it is net oars. En it sil noch wol even duorje foar't de mearderheit ynsjocht dat ‘kultuer’ (rom sjoen, dus mear as ‘kunst’) essinsiëel is foar it minsklik libjen en stribjen, of noch moaijer: foar it totale wen- en leefklimaet. (In aerdige definysje: kultuer is de mjitte hweryn't minsken har biwust binne fan de wearde fan in mienskiplike libbensstyl en fan de forantwurdlikheit dy't se hawwe foar de ûntwikkeling fan dy mienskiplike libbensstyl.)

Fan de oerheden mei, tinkt my, forwachte wurde dat se hwat oan dy ûntwikkeling dogge en dat se bisykje kultuer it plak to jaen dat har takomt. Dat se hwat dat oanbilanget wurkje oan in soarte mentaliteitsforoaring. Troch it fieren fan in aktyf kultuerbilied bygl. In foar it greatste part idele hoop, spitigernôch. Dat docht út wurd en died fan offisiële kultuerdragers wol bliken.

CRM - om op it lannelik nivo to bigjinnen - is in restpost, likegoed by de foarming fan it regear as by it forpatsjen fan it bigreatingsjild. Boppedat sit de C noch altiid bihoarlik yn 'e knipe tusken de R en de M. En dat is der sûnt de komst fan minister Engels net better op wurden. Dizze net sa sterke biliedsman komt nammentlik alhiel út de maetskiplike hoek. Syn idéen oer kultuer binne net om fan to swetsen. Dat blykt wol út in interview mei Bibeb yn Vrij Nederland fan 13 maeije 1972. (Krityk fynt er ‘niet belangrijk’. Syn minne image? ‘Ik weet niet wat ik verkeerd gedaan heb.’

Kunst? ‘Ik hou van alles wat mooi is, maar ik doe geen uitspraak over kunst.’ Theaterbisyk? ‘Ik had me voorgenomen elke maand 2 of 3 maal naar het toneel te gaan, ook moderne stromingen te volgen. Komt er niet van.’ Hast it iennige positive punt is dat er sûnt er minister is mear slokjes nimt.)

Yn 'e Twadde Keamer ist net helte better. De ‘spesialisten’ dy't dêr de kulturele saken bihertigje binne net fan it swierste kaliber en as se wol hwat yn 'e marse hawwe dogge se dit ûnderdiel der gewoan efkes by. In ynspirearjende fisy op 'e saek hawwe dizze deskundigen hast gjin fan allen. Dat hat wol blyken dien út in sery interviews oer ‘De Tweede Kamercultuur’ yn NRC/Handelsblad fan 7 april 1972. Verwoert (DS'70) hat neffens himsels wol ‘een stuk culturele belangstelling’, mar de ‘experimentensector (-) trekt hem niet erg aan’ en nei de film giet hy net omt dat ‘gewoon een ongezellig avondje uit’ is.

Wilbers (D'66) is al moannenlang mei safolle lytsere saken dwaende, dat er

[p. 231]

oan de ‘principiële aanpak’ net takomt. Van Dijk (VVD) hat in miniatuer-hunnebêd foar hûs, fynt ‘het in de Kamer zitten in toenemende mate zalig’ en neamt syn kultuerspesialisaesje ‘het mooiste’ hwat er hat. Hy is bliid en greatsk dat er mei syn Studioamendemint oantoand hat ‘dat niemand die uit subsidie wordt gesalarieerd veilig is’. Voogd (PvdA) hat wol aerdige idéen. It amendemint-Van Dijk is neffens him ‘een cultuurwandaad’. Hy wol ‘onderzoeken hoe de consumenten het beste aan hun trekken komen, een groot veld geven voor vernieuwing en experimenten, de creativiteit bevorderen en een aantal uitgangspunten formuleren’. Van Leyenhorst (CHU) krige de kultuertaek alhiel ûnforwachts taskikt (‘Ik ben meer van de M-kant dan de cultuurkant’). Hy jowt foaral omtinken oan museumbilied, monumintesoarch en natuerbihâld, is ‘bang voor een politiserende werking’ en bisiket hast nea toaniel- of filmfoarstellingen. Van der Sanden (KVP), as lêste, hat de kunstsektor der op it lêste momint by krigen en ‘heeft zich nog weinig kunnen oriënteren’.

Gjin rike rispinge dus. En it biroerde is dat de situaesje op it nasionale flak tipearjend is foar dy op it provinsiale en gemeentlike nivo. Ek dêr dogge de bistjûrders kultuer der gewoan even by. Ek dêr in minimum oan fisy en ynspiraesje en in maksimum oan moaije, lege wurden.

Deputearre Van der Mark hat himsels alris ôfgean litten yn in foarich nûmer fan Trotwaer (1971-5/6). Je moatte, fynt er, ‘noait freegje of kultuer en kunst in funksje hawwe’. Né, je moatte allinnich mar potsjes fordiele en safolle mooglik minsken ta freon hâlde (tink ik dan).

Op it gemeentlik flak buorket it ek sa bêst. Der binne kulturele rieden by't soad, mar dy sitte faek tangele mei B & W's dy't neat fan kultuer hawwe moatte. Al sille se dat noait planút sizze. Se sjogge wol út. Hwant kultuer hat noch altiid in soad (tofolle) mei status to meitsjen. En dat hat fangefolgen dat der mear oan kultuerkonservearring dien wurdt as oan nije ûntwikkelingen en kultuerskepping. Nim nou de hear Weide, de ljouwerter Vonhoff, dy't bilêste is mei ekonomyske saken, wolwêzen, sport, rekréaesje, jongerein-, wyk- en buertwurk, toerisme en kultuer. Hy jowt de foarkar oan ekonomyske saken en hwat kultuer oangiet is er eins allinnich enthoesiast oer de fêste kommisje fan Advys en Bystên foar it Princessehof (‘een van de grootste keramische centra van de wereld’, waar ‘een stukje geschiedenis wordt gemaakt, dat internationaal weerklank zal vinden’). Oer de kulturele ried praet Weide yn in bledsidegreat interview (Leeuwarder-Weekblad 23/3/72) mei gjin wurd.

Gjin wûnder, hwant mei dizze ried leit er konstant oerdwers. Alwer: tipearjend foar de hâlding fan de measte bistjûrders tsjin kultuer oer. Spitich, mar it is net oars. En it sil op dit stik fan saken altiid wol bihelpen bliuwe, seker salang't kultuer ûnderhearrich is oan ekonomy.

D.E. MUS