Trotwaer. Jaargang 4

[p. 31]

S.J. Bijleveld
De eagen iepen

Dr. F.S. Sixma van Heemstra.
Tweintich jier sinsuer yn soarten, 1946-1966.
Amsterdan, Brinkman, 1970.

Der sille guon lêzers fan boeken, brosjueres en artikels wêze, dy't fine dat it net goed is, miskien wol net fatsoenlik is, om earst de lêste bledside of rigels to lêzen fan it boek dêr't men oer gear sil. Ik doch it dochs mar mei de brosjuere: Tweintich jier sinsuer yn soarten fan dr. F.S. Sixma van Heemstra. Ik doch it mei namme ek omdat ik de lêste rigels sa prachtich fyn.

Lêz mar mei: ‘De wiere revolúsje is it ôfsluten en bisegeljen fan in sosiale ûntjowing... Minskene bifrijing sûnder bifrijing fan 'e mindertallen is ûnbisteanber. En sil net weibliuwe! Dizze ûntjowing dy't wy dochs net út 'e wei kinne moat taret wurde. Om ré to wêzen as it safier is. It ark dat der is moat brûkt wurde. In stik ark dat wy sûnt de Frânske revolúsje sahwat rounom yn Westjeropa ha is it rjucht om frij jins tinzen to uterjen. De parsefrijheit is dêr in stik fan. En de sinsuer yn syn mannichfâldige forskiningsfoarmen is dêr in oanfal op. Wy moatte op ús iepenst wêze. Dit frijheitsark moatte se ús net ûntfytmanje.’

Ik soe sizze, lêz dizze rigels noch mar ris. En tink dêrby oan de Dútske tiid, de bisetting. Miskien komt dan wol de prakkesaesje dat de mindertallen, de Basken,Bretonnen, Friezen, Katalanen, Ladinen, Korsikanen, Oksitanen en Nedersaksen ûnder omstannichheden libje dy't lyk op geane mei sa'n bisetting yn oarlochstiid. En miskien komt dan ek wol omheech it witten, dat soks it gefal is foar guon mindertallen yn Westjeropa. Mei namme yn dy stikken dêr't sinsuer hearsket en tapast wurdt. Licht dat dan ek omheech komt de prakkesaesje dat der dus wol in ûndergrounske striid wêze sil yn dy mindertallegebieten, dy't op dy minskene bifrijing út is. En dêr't dus de sinsuer it bigjin is om dy bifrijing de nekke om to draeijen.

Nou, út de brosjuere fan Sixma fan H. docht bliken dat soks allegearre it gefal is. En dat net allinne yn Spanje, mar yn alle lânnen fan Westjeropa. En dat dyjinge dy't him dwaende hâldt, skriuwendewiis yn dit gefal, mei de striid fan en foar de mindertallen tsjin de sinsuer yn syn mannichfâldige forskiningsfoarmen oanrint. Sixma fan H. fortelt 1. hoe't pelysje somlike publikaesjes út de boekwinkels weihellet, 2. hoe't, oan't yn Ljouwert ta, bibleteken útsuvere wurde, 3. hoe't forstjûrde pakketten boeken troch de pelysje yn bislach nommen wurde, 4. hoe't ynfier fan boeken forbean wurdt, 5. hoe't de pelysje de útjower forbiedt, c.q. bisiket to forbieden boeken to forstjûren, 6. hoe't troch kontrole by boekeforfierende treinreizigers in sfear fan ûnwissens to weech brocht wurde kin, 7. hoe't sa it near op boeken lein wurde kin dat brave boargers dus gjin gedonder mei 't it spul hawwe wolle, 8. hoe't boekhanlers om deselde bravens guon boeken net leverje, 9. hoe't dokumintaesje en ynformaesje binefter hâlden wurde en 10. hoe't it bikend wurden fan net iens geheime rapporten oantsjut wurdt as ekonomyske spionnaezje. En folle net genôch. Sixma fan H. wit hwêr't er oer praet. Hwant hy hat, oersjende de tweintich jier fan 1946 oant 1966, libbensliif bilutsen west as skriuwer, printer, útjower, reizger-postboade en hwat der op dit mêd mar mear to bitinken fâlt by de sinsuer en de ynstânsjes fan de sinsuer. Dy't fanwegen komme as men docht oan en yn politike pornografy.

[p. 32]

Dat is: steatsgefaerlike polityk. En hwat steatsgefaerlik is, dat wurdt troch dyselde ynstânsjes fêststeld. Foar ús lân is dat de Ynlânske Feilichheitstsjinst (de B.V.D.). En dat fansels yn it alles omfiemjende en ús allegearre biskermjende forbân fan de N.A.F.O. Dat wy sadwaende rêstich en polityk sedelik sliepe kinne. Pornografy ommers wynt sa op. Sixma fan H. hat dit allegearre bilibbe en dus yn dizze skôgjende dokumintaesje op papier sette kinnen omdat er bihearde ta de U.F.A.T., doedestiids yn Parys, de Union Fédérale Anti Totalitaire. In rounte fan lju út alle mooglike mindertallen, bytiden ek koloniale mindertallen. Lju dy't skrippe en skriuwe en ek wol jild meitsje. Om mei dy skriuwerij en dat jild de revolúsje ta to rieden. Underinoar hawwe hja ek wol rûzje. Hwant yn sa'n rounte binne in hiele bulte soarten, kommunistyske, anarchistyske, klearikale, anti-klearikale, fasistyske en anti-fasistyske. En it fâlt fansels net ta alle koppen yn ien sek to krijen. Mar nettsjinsteande dat, der wurdt nijsgjirrich wurk produsearre. Pûr geskikt foar de sinsurearjende ynstânsjes om der in stik sedelik wurk yn to forsetten. Hwat safier giet dat in inkelde Breton de kop forlieze moat ûnder de falbile fan it demokratyske Frankryk. Dat de bile noch net fallen is, komt omdat de foroardielden der net binne of graesje krije. Mar it koe fansels likegoed oars gean. En hwa sil sizze hoe faek it earne net oars gien is. In minskelibben is ommers gjin tel as it giet om sedelikens of de steat of it bilang fan de neffens NAFO bigjinsels libjende brave boarger en syn bern.

Dit allegearre to skriuwen nei oanlieding fan de brosjuere fan Sixma fan H. giet hast fansels. It healwize is dat oan de oare kânt de brosjuere de yndruk jowt sa mei lyts gepiel dwaende to wêzen dat it jin net oansprekt, earder forfeelt. Lyts gepiel fan lju dy't, om sa mar to sizzen, in moai stik eigen ûntjowing bilibje oan har idéalistyske gewrot yn in geskikte foriening. Hja moatte skriuwe en prate en hwat jild meitsje en hwat studearje. En al dwaende gean har de eagen iepen, wurde hja hwat folwoechsener en sjugge dat der yn de greate minskewrâld sokssahwat is as de sinsuer fan machtige heiten, dy't witte hwat goed is foar de har tabitroude bern. Mar goed, it is de muoite wurdich dat der mear minsken komme mei iepen eagen. It kin wêze dat it lêzen fan dizze nijsgjirrige brosjuere dêr ta mei helpt. De brosjuere jowt nammers genôch materiael om wach to bliuwen yn ús Westjeropeeske demokraty foar de saek fan de him frij meitsjende minske.

Hwat ik net bigryp is, dat de brosjuere sa útjown is, sleau stensile, dat it liket op haest - en to mûk wurk út de bisettingstiid. Of is it mei opset sin, fanwegen de sinsuer en de kûgels fan doe?

Sa ja, dan fyn ik dat fiis. Sa né, dan hie it wol oars kinnen.