De Tijdspiegel. Jaargang 32

Houbraken.

A. Ver Huell. ‘Jacobus Houbraken et son Oeuvre’, te Arnhem bij P. Gouda-Quint (Is. An. Nijhoff et fils) kl. fol. 1875.

De heer A. Ver Huell geeft hier een tegenhanger van zijn verdienstelijk geschrift over Cornelis Troost, waarvan wij in 1873 in dit tijdschrift eene aankondiging deden. De beschrijving der voorvallen van Houbraken's langdurig kunstenaars leven is kort, als zijnde door geene bijzondere voorvallen gekenmerkt, des te langer is de lijst van zijne talrijke werken, zoo dat men hem wel met Jan Luyken, onder onze graveurs niet alleen, maar ook onder de buitenlandsche, als een der werkzaamste en vruchtbaarste kan rangschikken.

Jacobus Houbraken werd den 25^sten December 1698 te Dordrecht geboren. Hij had geen anderen leermeester dan zijn vader, Arnold Houbraken, de schrijver van het ‘Leven der Schilders’, waarvoor hij portretten graveerde. In 1707 vestigde Arnold zich met zijn gezin te Amsterdam, en steeds met tegenspoeden worstelende, overleed hij in een niet vergevorderden ouderdom. Jacob ontwikkelde verder zijn talent door de werken van Corn. Cort, Suiderhoff, Edelinck en van de Visschers te copieeren.

De portretten in het werk zijns vaders op nog geen twintigjarigen

[p. 289]

leeftijd vervaardigd, vestigden weldra zijn roem als graveur, niet alleen binnen zijn Vaderland, maar later in den vreemde zoodat hij gedurende zijn langdurigen werkkring zoovele bestellingen ontving, dat hij daaraan nauwelijks kon voldoen. Jacob Houbraken overleed den 15^den November 1780 op twee en tachtigjarigen leeftijd.

Hij was een der laatste graveurs waar Nederland roem op kan dragen; en vereenigde in zich de verdiensten van een Goltzins, Suiderhoff en van de Visschers en muntte voornamelijk uit in het vak van portret.

De uitvoerige beschrijving door den heer Ver Huell van de werken van Houbraken gegeven, begint 1^o. met eene chronologische reeks van 490 portretten van vorsten, krijgs- en staatslieden, regeringspersonen, schrijvers, geleerden, dichters, kunstenaars, enz. voorafgegaan door twee portretten van Houbraken zelven op 51 en 71 jarigen ouderdom. Hieronder zijn begrepen omtrent 100 stuks uit de ‘Vaderlandsche Historie’ van Wagenaar; 2^o. de portretten van de stadhouders en hunne familie, 11 stuks; 3^o. de afbeeldingen in de ‘Groote Schouwburg der Nederlandsche Kunstschilders en Schilderessen’ met eene titelplaat, en het portret van zijn vader (1718-53) twee uitgaven. In de tweede vindt men drie portretten meer.

4^o. In de ‘Nieuwe Schouwburg der Nederlandsche Kunstschilders en Schilderessen’ van Johan van Gool, waarvan de platen ook voor het Leven der Schilders van lampo Weijerman gediend te hebben, komen er met het afbeeldsel van Van Gool 21 portretten van Houbraken voor.

5^o. Het Engelsche werk (‘Birch-Heads’) waarvan Houbraken en Vertue de portretten graveerden, bracht niet weinig toe om den roem van den Nederlandschen plaatsnijder Europeesch te maken. De eerste uitgaaf geldt nog 600 fr. en meer, en voor exemplaren met de platen voor de letter wordt soms 2000 fr. betaald. Van de 108 platen zijn er 94 van de hand van Houbraken, beroemde Engelsche mannen en vrouwen voorstellende. Hierbij behooren als supplement nog 12 portretten.

6^o. Zeven platen naar Rembrandt, en eindelijk:

7^o. Zestien gravuren naar den geestigen schilder en teekenaar Cornelis Troost. Ofschoon niet op eene lijn te stellen met een Marco Antonio, Andran, en zelfs met een De Wille, was Houbraken een der verdienstelijkste beoefenaars der graveurkunst in de XVIII^de eeuw, en een sieraad van onzen roem in dit vak, dat vroeger zoo zeer in ons Vaderland bloeide, waardoor hij te recht den lof van vreemde kunstkenners inoogstte. Raphael Morgen verklaart van hem. ‘Jamais graveur n'égala, et n'égalera probablement, dans la manière d'imiter par le burin les chairs et la chevelure, le Hollandais Jacques Houbraken’.

De heer Charles Blanc zegt omtrent het eerste graveerwerk van hem: ‘Le grand Théâtre des Peintres Neerlandais enrichi de portraits pleins de vie et fort délicatement gravés, est encore un livre précieux, et

[p. 290]

l'on doit y chercher particulièrement la belle eau forto d'après un sublime dessin de Rembrandt’, namelijk die der ‘Emmausgangers’. Watelet en Fuesli stemmen volkomen met zijn lof in, als een der grootste graveerkunstenaars van zijnen tijd.

Het was op dringend verzoek van zijn uitgever, dat de heer Ver Huell besloot zijn geschrift in het Fransch op te stellen. Wij kunnen dezen geen ongelijk geven, het zal hierdoor meer lezers vinden, omdat het aantal daarvan in onze taal van werken over kunst en kunstenaars zeer gering is.

Terwijl wij den heer Ver Huell voor dezen welgeslaagden arbeid, die met een later bijgevoegd supplement waarschijnlijk bijna volledig te noemen is, onzen dank betuigen, wenschen wij dat zijn ‘Troost’ en ‘Houbraken’ niet de laatste zijner geschriften in dit vak der kunstgeschiedenis mogen zijn.

Het boek van den heer Ver Huell is met het portret van Houbraken op 51 jarigen leeftijd, door hem zelven vervaardigd, en dat door onzen verdienstelijken graveur D.J. Sluyter, met zorg en nauwkeurigheid is gecopieerd, op eene gepaste wijs versierd. Druk en uitvoering doen den uitgever eer aan, al moge het papier niet zoo stevig zijn als dat van het werk over ‘Troost’, het is blank en doet de letter goed uitkomen, wat thans bij alle boeken niet het geval is.

Mei 1875.

j.a.b.