De Tijdspiegel. Jaargang 29

Een aanbevelenswaardig boek.

Letterkundige Silhouetten, door P. Bruijn. Rotterdam, J.H. Dunk.

Met groote ingenomenheid kan ik het werk van den heer Bruijn aan het publiek, dat de letterkunde op prijs stelt, aanbevelen.

Reeds de uitwendige gedaante van deze verzameling letterkundige Silhouetten, met bevalligen chromolithografischen omslag, lacht ons tegen en gelukkig behoeft hier niet van gezegd te worden dat de schijn bedriegt.

Integendeel, wie zich door het keurig uitgevoerde werk heeft laten verleiden, het zich aan te schaffen, kan zich door den inhoud niet bedrogen gevoelen. Daarin komen schetsen voor van de grootste letterkundige celebriteiten vooral van onze eeuw. Terwijl het werk met eene beschouwing van Lessing wordt geopend, bespreekt het verder D.F. Strausz, H. Heine, G. Eliot, B. Auerbach, F. Bremer, Nathanael Hawthorne, H. Thom. Buckle, E. Scherer, Em. Duchanel, Theophile Gautier, O. Feuillet en Gavarni; derhalve voor het grootste deel letterkundige mannen, die nog tot het levende geslacht behooren.

Dergelijke schetsen als de heer Bruijn ons hier aanbiedt, komen mij zeer geschikt voor, om het publiek betere begrippen te geven van de waarde en de beteekenis der literatuur Bij hoevelen leeft nog ten huidigen dage dat treurig denkbeeld, alsof de werken van dichters en romanschrijvers bloot uit amusement of uit tijdverdrijf konden worden ter hand genomen. De vrucht van zulk eene lektuur is dan ook buitengemeen gering. Men heeft zich een tijdlang laten bezighouden door

[p. 51]

de intrigue van een roman en zoo men althans, hetgeen ook vaak gebeurt, de belangrijkste gedeelten, waar de Schrijver zijne gedachten ontwikkelt, niet heeft overgeslagen, dan heeft men een tijdlang een ander voor zich laten denken; doch meerdere vruchten geeft zulk eene lektuur niet. Aan zulk eene beschouwing van de letterkundige produkten en van hun doel, is door de nieuwere methode van beoefening der letterkunde een einde gemaakt. Doch tot heden is die nieuwere methode, waarbij vooral op den geest der werken gelet wordt, maar al te weinig doorgedrongen tot het groot publiek. Dat groot publiek heeft eertijds zijne talen geleerd, om zich daarin later gemakkelijk te kunnen uitdrukken en om zich door Engelsche, Fransche en Duitsche schrijvers te laten bezighouden; maar of men reeds is opgeklommen tot dat hooger begrip, dat de taal het voertuig is van den geest en dat het voornaamste doel der letterkunde is, zich in de gedachtenwereld der schrijvers en dichters te verplaatsen, dat staat, geloof ik, zeer te bezien. Daarvoor is dan ook meer noodig, dan eene bloote lektuur van de geschriften van groote mannen. Het is onmisbaar, dat daarin ons de weg gewezen wordt; en dat er letterkundige gidsen opstaan, die ons binnenleiden in hetgeen zonder verklaring en toelichting vaak een raadsel blijven moet. Nog noodiger voor dat verstaan van de werken van groote schrijvers dan afzonderlijke commentaren op die werken, is een blik op de persoonlijkheid der schrijvers zelve. Zou het niet van de meeste groote schrijvers gelden, dat hunne werken eerst geheel kunnen begrepen worden, als de persoonlijkheid der schrijvers zelve wordt verstaan? Het is toch uit die persoonlijkheid, dat de werken voortvloeien. Dichters van den tweeden en derden rang maken dikwijls verzen geheel buiten hun eigen inwendig leven om; maar van groote schrijvers kan gezegd worden, dat hunne werken deelen zijn van hun eigen persoonlijk leven.

Het verwondert ons daarom niet, dat de letterkundige kritiek zich in den tegenwoordigen tijd bovenal tot taak stelt, het geven van portretten. Dat deden in Frankrijk een Sainte Beuve, een Lamartine; dat doet nog daar o.a. Edmond Scherer op uitnemende wijze.

We kunnen zien, dat ook de heer Bruijn zich in die school heeft gevormd. Niet alleen, dat hij een zijner beste studien aan den laatstgenoemde, E. Scherer wijdt; niet alleen, dat hij ook St. Beuve als een zijner literarische meesters noemt; maar al zijn studien dragen ook den stempel van den geest dier beroemde kritici. Wie zich aan zijn hand wil laten leiden tot nadere kennismaking met de door hem behandelde schrijvers, zal zeker in menig opzicht licht van hem ontvangen.

We kunnen zelfs niet nalaten, den wensch uit te spreken, dat de schrijver het niet bij deze schetsen late, maar in nieuwe bundels ons een blik vergunne in den geest van andere mannen uit het breede veld der letterkunde; te meer, omdat voor zulk eene bewerking dat

[p. 52]

veld althans in ons vaderland nagenoeg nog geheel open ligt. In zulke vervolgen op zijne studien zou dan zeker ook niet ontbreken de een of andere beschouwing van een Nederlandschen schrijver of dichter. Het moet worden toegejuicht, dat ook vreemde schrijvers op de voor ons liggende wijze worden beschouwd; maar een open blik voor onze eigen grootheden, al zijn deze in vergelijking met vreemde niet velen in getal, betaamt, dunkt ons, den rechten zoon van Nederland. Ik verbeeld mij, dat door zulk eene minder exclusive behandeling van vreemde schrijvers ook de stijl van den heer Bruijn hier en daar winnen zou; deze klinkt toch nu en dan ons te Fransch en te Duitsch in de ooren.

Eindelijk hoop ik, dat, mocht de schrijver ons op nieuwe proeven zijner letterkundige werkzaamheid vergasten, die proeven geene sil houetten, maar portretten mogen zijn. De titel van het werk is uitnemend gekozen; de studien zijn inderdaad silhouetten; wij zien de genoemde schrijvers meer van ter zijde, dan vlak in het aangezicht. Doch al verdient de bescheidene titel onzen lof, gelijk het de roeping van den echten schilder is, om met het penseel ons het volle beeld van den mensch te schetsen, zoo kan ook aan den letterkundige de eisch gesteld worden, niet dat hij ons silhouetten, maar portretten geeft.

D.C.N.