De Tijdspiegel. Jaargang 26

[p. 195]

Godgeleerdheid en onderwijs.

Transeat.

Neue Entdeckungen auf dem Gebiete der biblischen Textkritik. - Proben und Hypothesen von Jacob Jongeneel. Leiden, J.K. Steenhoff. 1868.

Dat dit werkje voor het meerendeel van het publiek geen oogenblikkelijk belang heeft, spreekt vanzelf. Had het voor de theologen maar een grooter! Maar het spijt mij, nu de redactie van ‘de Tijdspiegel’ mijn oordeel over Jongeneel's studie vraagt, te moeten verklaren: voor zoover ik het na kan gaan, bevat het mislukte proeven en verkeerde hypothesen.

Jongeneel heeft gezocht naar de regels, die de Hebreeuwsche dichters bij den strophenbouw gevolgd hebben. Hij meent, dat, indien wij die opsporen en met behulp van het gevondene ons den oudsten vorm der handschriften voorstellen konden, ons een kostbaar middel voor de textkritiek zou gegeven zijn. Dat spreekt vanzelf.

Maar bij zulke onderzoekingen meent men zoo licht gevonden te hebben, wat men gaarne wil vinden. Onze eigene hypothesen worden ons vaak dierbaarder dan de waarheid, en wij zien dan niet nuchter uit de oogen.

Prof. Land heeft in het Theol. Tijdschrift van l.l. Mei eenige staaltjes gegeven van Jongeneel's willekeur in het afdeelen der strophen. Laat mij op iets anders wijzen, wat m.i. zelfs den geachten schrijver, wanneer hij niet door den tijd zelf reeds ontnuchterd is, tot bezinning moet brengen.

Jongeneel veronderstelt, dat de aanvang- of sluitletters der regels met elkaar woorden gevormd hebben, waarin, òf des dichters naam vermeld was, òf eene vervloeking over Israëls vijanden werd uitgesproken, òf eenig ander naricht werd gegeven. De hoeksteen zijner onderstelling is, gelijk hij zelf zegt, Ps. 119, omdat daar de strophenindeeling niet behoeft gezocht te worden, maar gegeven is.

Van de vier eerste strophen heeft hij de eerste letters van de we-

[p. 196]

derhelften der regels naast elkaar gezet. (Men weet de regels zelve beginnen met de vervolgletters van het alphabeth, acht aan acht). Van die acht letters heeft hij door bijvoeging der klinkers woorden gemaakt. Bij de eerste en derde strophe heeft hij ook de eindletters van den 4^den regel gebruikt; bij de tweede en vierde niet. Bij een en twee keerde hij de volgorde ook om en maakte ook uit die letters woorden; bij drie en vier ging dat niet.

De overige strophen heeft hij niet onderzocht; maar dat moet ook gebeuren, zegt hij, ja, alle psalmen moeten zoo behandeld worden. Dan eerst wordt zijn hypothese bevestigd.

Waarom dat zelf niet gedaan, voordat ge uw hypothese wereldkundig maaktet? Geen tijd? Ei! het kost slechts een half uurtje! Ja, niet veel meer; want de uitkomst is zoo, dat m.i. ieder overtuigd zal zijn, dat die eerste letters geen woorden vormen. Tot aan de Nun-strophe heb ik ze opgeschreven. Van geen enkele letterreeks kon ik dadelijk een woord maken. Dit nu bewijst niet veel. Maar van enkele reeksen is het glad onmogelijk om een woord te vormen; de mêm-strophen b.v. geven achter elkaar vier caphs en de nun-strophen drie vau's achter elkaar; de he-strophen, de eersten dus die Jongeneel niet onderzocht heeft, geven vau, vau, caph, vau enz. Zulke letter-aaneenschakelingen zien er wonderlijk uit. Nu meen ik, dat al hebben de psalmisten of profeten, die gedichten of legenden schreven, zulke knutselarijen bedacht - wat op zich zelf reeds zoo hoog onwaarschijnlijk is - dan moeten zij het toch hunnen lezers niet al te zwaar hebben gemaakt om het uit te vinden. Wanneer wij aan het bestaan van zulk eene bedoeling gelooven zullen, dan moet men het ons, b.v. in Ps. 119, zeer duidelijk in de meeste strophen aantoonen; loopt er dan eens een enkele bij door, waar het niet zoo duidelijk is en waar men een conjectuur moet maken of eene spel-vrijheid des dichters veronderstellen, dan doen wij dat ter wille van de duidelijkheid en het overstelpend aantal der voorbeelden.

Doch daarvan is niets aan. Jongeneel geeft ons eene ontcijfering van een paar strophen, die alles behalve onbetwistbaar is. Op grond daarvan veronderstelt niemand dat verschijnsel ook elders.

Het is goed, dat Jongeneel naar Deventer is gegaan. Zijn talenten en scherpzinnigheid kunnen daar beter gebruikt worden, dan dat hij gevaar liep te versuffen bij het zoeken naar acrostica in de Hebreeuwsche gedichten.

H. Oort.