De Tijdspiegel. Jaargang 22

Vertalingen en herdrukken.

De man van geboorte en de vrouw uit het volk. Een beeld uit de werkelijkheid. Naar het Zweedsch van Marie Sophie Schwartz, door J.J. Goeverneur, Groningen, Erven C.M. van Bolhuis Hoitsema.

Adeltrots en geldtrots! - 't zijn gevaarlijke klippen, waarop velen stranden. En is het wonder? De aureole, die het adellijk blazoen omgeeft; verblindt de oogen. Geld dwingt der menigte eerbied af en ontzag. Is 't oordeel over 't algemeen niet toegevend, wanneer het personen van aanzien of vermogen geldt? Wordt niet hetzelfde vergrijp, dezelfde misdaad, waarvoor men den geringe of onvermogende schuwt en veracht, zooal niet toegejuicht, althans vergoêlijkt, als de aanzienlijke of vermogende er zich aan heeft schuldig gemaakt? Zal men 't ontkennen dat, in 't oog van velen, deugd en eerlijkheid niet opwegen tegen adel en rijkdom? Liefde tot God, liefde tot den naaste, men moge ze in dezen of genen roemen en vereeren - hooger lof, hooger vereering valt den aanzienlijke en rijke ten deel; hij blijft geëerd, al is zijn gedrag geenszins prijzenswaardig.

Die magt van hooge geboorte en geld is niet van van daag of gisteren. De eeuwen door heeft men die toevallige voorregten van een gedeelte der menschenkinderen bovenmate gehuldigd. Meer dan werkelijke verdienste, heeft men beide vergood en aangebeden! Wijzen hebben er zich tegen verzet - 't mogt niet baten; Jezus heeft met woord en daad de ware grootheid van den mensch te aanschouwen gegeven - hij heeft den hoogmoed der Farizeërs, den geldtrots der rijken geoordeeld, en na achttien eeuwen, treft men nog dezelfde feilen aan bij hen, die zich zijne volgelingen noemen.

Adeltrots en geldtrots! - De Christenen, neen, ze hebben er zich niet vrij van gemaakt!

In Zweden woelt de adeltrots sterker dan ergens. De hooggeborene waant zich zóó verre boven zijn medemenschen verheven, dat hij een onoverkomelijke klove ziet tusschen hem en den burger, en hij het zonde acht, die te dempen.

De schrijfster van bovengenoemden roman heeft op een verdienstelijke wijze in haar verhaal de kwaal geschetst, waaraan de Zweedsche adel lijdt. Ze is diep ingeworteld, die kwaal; zal ze genezen? - Wij hopen het, nu er personen opstaan, die het zich tot pligt rekenen aan haar genezing te arbeiden.

De volgende intrigue strekt der schrijfster tot tekst.

Kapitein Martenson, een schatrijk parvenu, leeft na den dood zijner gade, met zijn dochter Elin, op het groote en prachtige landgoed Ljungstafors. Na verloop van drie jaar huwt hij ten tweedenmale, en kiest zich een jong schoon meisje, dat hij als gouvernante bij den graaf Romarhjerta leerde kennen, tot vrouw. Kapitein Martenson is ijverzuchtig van aard. Hij maakt der jonge vrouw verwijtingen, die zij niet verdient; vervolgt en verbittert haar, tot dat zij werkelijk in zijn gedrag een aanmoediging vindt

[p. 230]

om graaf Herman's liefde op te merken. Dit is de eerste schrede op den alweg; de tweede wordt voorkomen door Elins edelmoedige zelfopoffering. Ze heeft het briefje bemagtigd waarin graaf Herman haar stiefmoeder om een bijeenkomst smeekt; wanhopig over het bedrog aan haar vader gepleegd, begeeft zij zich met voorkennis harer stiefmoeder in de plaats van deze naar het rendez-vous en smeekt den teleurgestelden minnaar om zijn liefde voor haar stiefmoeder te laten varen en hun huis te ontvlieden. Weldra verschijnt kapitein Martenson. Hij meent zijn vrouw te betrappen en vindt Elin. Deze wil haar stiefmoeder niet verraden, haar vader niet ongelukkig maken. Zonder morren draagt ze haars vaders ongenade, ze weert den schijn niet van zich af. Graaf Herman, die in 't geheim Elin's gedrag toejuicht, voelt nogtans de grootste verwijdering van haar. Hij ziet in haar opoffering een gepaste hulde aan zijn stand. Onthutst, beleedigd, vernederd is hij dan ook, als zijn vader hem beveelt Elin's eer te redden door haar te trouwen. Hij gehoorzaamt, maar vliedt zijn bruid zoodra de huwelijksband gelegd is. Jaren verloopen; graaf Herman doet geen poging om zijn vrouw weder te vinden. Hij weet, dat zij na haars vaders dood, rijk, zeer rijk is geworden, maar hij begeert hare schatten niet. Dat huwelijk, dat vernederende huwelijk is hem en zijn moeder een doorn in 't oog. Inmiddels wordt de hoogadellijke familie Romarhjerta arm en graaf Herman zou zijn stand ontsieren, wanneer hij als een gewoon burger naar een betrekking omzag. Hij wordt dus ieder jaar behoeftiger. Eindelijk ziet hij zich gedwongen zijn landgoed te verkoopen. Een jonge weduwe wordt er eigenaresse van. Deze vrouw is niemand anders dan Elin, maar Elin op acht-en-twintigjarigen leeftijd, schoon en fier, rijk aan wereld- en menschenkennis. Ook is graaf Herman er ver van af om in haar zijn miskende en verafschuwde gade te herkennen. Elin maakt gebruik van haar incognito, om den man voor wien zij altijd de teederste liefde gevoelt, van zijn dwazen adeltrots te genezen. 't Is geen gemakkelijke taak - maar de liefde deinst voor geen moeijelijkheden terug - zij verdraagt en hoopt alle dingen. Door tallooze redeneringen zoekt Elin het door vooroordeel beneveld verstand van den graaf te verhelderen. Door een even kiesche als grootmoedige handelwijze roert ze de regte snaar aan in zijn hart. Weldra voelt en weet hij het, dat er een andere adel is dan de zijne, die meer aanspraak heeft op eerbied en toewijding; dat het de zielenadel dier vrouw is, die hem zoo onweêrstaanbaar boeit en trekt en zijn hoogmoed beschaamt. Ook hij streeft nu naar zielenadel. Zijn eigen onbeduidendheid en het verkeerde beginsel, dat hem iedere bezigheid als beneden hem deed beschouwen, begint hij te erkennen; en woelt ook nog de trots in zijn binnenste, en kost het hem ook veel strijd dien trots te overmannen - hij aanvaardt de betrekking, die hem in de oogen der zijnen vernedert en verlaagt, en wordt Elin's rentmeester. Eerst als de boezemzonde met wortel en tak is uitgeroeid, maakt Elin zich bekend aan haar echtgenoot. Ze draagt geen roem op haar overwinning. Ze schept geen behagen in zijn vernedering. Neen, dankbaar is ze alleen, gelukkig is ze, omdat haar bede werd verhoord, en de echtgenoot zich zijner vrouw niet schaamt.

Dit verhaal is boeijend (al is het ook al te romantisch ingekleed) en verdient opmerking. Niet als een partijzuchtige trekt de schrijfster tegen den adel te velde, geen giftige pijlen werpt ze op dien stand. Graaf Herman is werkelijk een edele type. Zijn moeder eveneens, en wie zou zich niet tot zijn zuster voelen aangetrokken? Aan groote hoedanigheden ontbreekt het de familie Romarhjerta niet, maar hoe veel kracht een vooroordeel uitoefent op waarlijk edele karakters, dat heeft de schrijfster willen aantoonen, en ze is er onzes inziens volmaakt in geslaagd.

C.